Tổng quan nghiên cứu

Hợp tác xã (HTX) đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế tập thể và kinh tế nông thôn tại Việt Nam. Tính đến ngày 31/12/2022, toàn quốc có 29.241 tổ hợp tác với 6,93 triệu thành viên, trong đó có 21 HTX trên địa bàn huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định với 18.548 thành viên. Huyện Hoài Ân là huyện trung du, có diện tích 777,8 km², gồm 15 đơn vị hành chính cấp xã, nằm ở phía Bắc tỉnh Bình Định. Giai đoạn 2018-2022, huyện đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ phát triển HTX, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn.

Tuy nhiên, HTX trên địa bàn huyện vẫn còn nhiều hạn chế như quy mô sản xuất nhỏ, năng lực nội tại yếu kém về vốn, công nghệ, nguồn nhân lực và quản lý. Quản lý nhà nước (QLNN) về HTX tại cấp huyện được xác định là yếu tố then chốt để thúc đẩy sự phát triển bền vững của HTX. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng QLNN về HTX trên địa bàn huyện Hoài Ân từ năm 2018 đến 2022, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển kinh tế tập thể và kinh tế địa phương.

Nghiên cứu có phạm vi không gian tại huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định và phạm vi thời gian tập trung vào giai đoạn 2018-2022, với dự báo và định hướng đến năm 2030. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước trong việc xây dựng chính sách, nâng cao năng lực quản lý và phát triển HTX, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và kinh tế hợp tác xã, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước là sự tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý (cơ quan nhà nước cấp huyện) lên đối tượng quản lý (HTX) nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực để đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

  • Lý thuyết về hợp tác xã: HTX là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân, do ít nhất 7 thành viên tự nguyện thành lập, hoạt động theo nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý. HTX hoạt động nhằm tạo việc làm, nâng cao đời sống thành viên và phát triển kinh tế địa phương.

Các khái niệm chính bao gồm: HTX, quản lý nhà nước về HTX, nguyên tắc hoạt động HTX (tự nguyện, dân chủ, tự chủ, cùng có lợi), phân loại HTX theo quy mô thành viên, vốn và ngành nghề, cũng như các nội dung quản lý nhà nước như xây dựng kế hoạch, tổ chức bộ máy, tuyên truyền, hỗ trợ chính sách, thanh tra, kiểm tra và giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng kết hợp các phương pháp sau:

  • Thu thập dữ liệu: Số liệu được thu thập từ các báo cáo của UBND huyện Hoài Ân, niên giám thống kê của Chi cục Thống kê huyện, các văn bản pháp luật liên quan đến HTX và quản lý nhà nước, cùng các tài liệu nghiên cứu trước đó.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn toàn bộ HTX trên địa bàn huyện Hoài Ân làm đối tượng nghiên cứu để đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu để lập bảng biểu, sơ đồ; phương pháp so sánh để đánh giá sự thay đổi qua các năm; phương pháp phân tích để nhận diện các mặt đạt được và hạn chế trong QLNN về HTX; phương pháp thống kê để phân tích kết quả hoạt động quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Phân tích thực trạng QLNN về HTX giai đoạn 2018-2022, đồng thời dự báo và đề xuất giải pháp đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng và quy mô HTX trên địa bàn: Tính đến cuối năm 2022, huyện Hoài Ân có 21 HTX với 18.548 thành viên. Trong năm 2020, có 6 HTX chuyên ngành nông nghiệp được thành lập mới. Tuy nhiên, quy mô vốn và thành viên của các HTX còn nhỏ, chưa phát huy hết tiềm năng.

  2. Hiệu quả hoạt động của HTX: Hầu hết HTX hoạt động có hiệu quả, đóng góp vào phát triển kinh tế nông thôn và xây dựng nông thôn mới. Doanh thu bình quân và lợi nhuận của các HTX có xu hướng tăng qua các năm, tuy nhiên vẫn còn khoảng 40% HTX hoạt động ở mức trung bình hoặc yếu.

  3. Công tác quản lý nhà nước: UBND huyện đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, đặc biệt là chính sách tín dụng, đào tạo và xúc tiến thương mại. Bộ máy quản lý nhà nước về HTX được củng cố với sự phối hợp giữa các phòng ban chuyên môn và chính quyền xã. Tuy nhiên, năng lực đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước và cán bộ HTX còn hạn chế, chưa đồng đều về trình độ chuyên môn.

  4. Hạn chế và nguyên nhân: Các HTX còn gặp khó khăn về vốn, cơ sở vật chất, công nghệ và quản trị. Công tác tuyên truyền, vận động thành lập HTX chưa sâu rộng. Việc liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị còn yếu, chưa phát huy được lợi thế vùng miền. Công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát chưa thường xuyên và hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ năng lực nội tại của HTX còn yếu, đặc biệt là trình độ quản lý và nguồn lực tài chính hạn chế. So sánh với kinh nghiệm quản lý nhà nước về HTX tại thị xã An Nhơn và huyện Tuy Phước (tỉnh Bình Định), nơi có đội ngũ cán bộ trẻ hóa, trình độ cao và sự liên kết sản xuất chặt chẽ với doanh nghiệp, HTX tại Hoài Ân còn nhiều điểm cần cải thiện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ số lượng HTX theo quy mô vốn và thành viên, bảng tổng hợp doanh thu và lợi nhuận của HTX qua các năm, cũng như sơ đồ mô hình tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về HTX tại huyện. Việc nâng cao hiệu quả QLNN sẽ góp phần thúc đẩy phát triển HTX bền vững, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân và phát triển kinh tế địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác quy hoạch và lãnh đạo, chỉ đạo phát triển HTX

    • Xây dựng kế hoạch phát triển HTX giai đoạn 2023-2030, gắn với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của huyện.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các phòng chuyên môn.
    • Timeline: Hoàn thành kế hoạch trong năm 2023, triển khai thực hiện từ 2024.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước và cán bộ HTX

    • Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ quản lý HTX cho cán bộ cấp huyện và xã.
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm đào tạo, Sở Nội vụ, UBND huyện.
    • Timeline: Đào tạo định kỳ hàng năm, ưu tiên trong 2 năm đầu.

  3. Thực hiện tốt các chính sách hỗ trợ về vốn, khoa học công nghệ và xúc tiến thương mại

    • Tăng cường hỗ trợ tín dụng ưu đãi, hỗ trợ ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất.
    • Chủ thể thực hiện: Ngân hàng chính sách xã hội, Sở Khoa học và Công nghệ, UBND huyện.
    • Timeline: Triển khai liên tục, đánh giá hiệu quả hàng năm.

  4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động thành lập và phát triển HTX

    • Tuyên truyền sâu rộng về lợi ích và vai trò của HTX, vận động thành viên tham gia.
    • Chủ thể thực hiện: Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội, UBND xã.
    • Timeline: Thực hiện thường xuyên, tập trung trong các năm 2023-2025.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát

    • Thiết lập kế hoạch thanh tra định kỳ, xử lý kịp thời các vi phạm pháp luật về HTX.
    • Chủ thể thực hiện: Thanh tra huyện, Phòng Kinh tế, UBND xã.
    • Timeline: Thanh tra hàng năm, báo cáo kết quả định kỳ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước cấp huyện và xã

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý HTX.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển HTX, tổ chức đào tạo cán bộ.

  2. Ban lãnh đạo và cán bộ quản lý HTX

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, nguyên tắc hoạt động và các yếu tố ảnh hưởng đến HTX.
    • Use case: Nâng cao năng lực quản trị, áp dụng các giải pháp phát triển bền vững.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, quản lý công

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với HTX.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến kinh tế tập thể.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội và Liên minh HTX

    • Lợi ích: Hỗ trợ vận động, tuyên truyền và giám sát hoạt động HTX.
    • Use case: Tổ chức các chương trình hỗ trợ, nâng cao nhận thức cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về HTX là gì?
    Quản lý nhà nước về HTX là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước của các cơ quan cấp huyện nhằm phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX, sử dụng các công cụ pháp lý, chính sách và tổ chức bộ máy quản lý phù hợp.

  2. Tại sao HTX ở huyện Hoài Ân còn nhiều hạn chế?
    Nguyên nhân chính là quy mô vốn nhỏ, năng lực quản lý yếu, thiếu nguồn lực công nghệ và nhân lực trình độ cao, cùng với công tác quản lý nhà nước chưa đồng bộ và hiệu quả.

  3. Các chính sách hỗ trợ HTX hiện nay gồm những gì?
    Bao gồm hỗ trợ tín dụng ưu đãi, miễn giảm thuế, đào tạo nguồn nhân lực, xúc tiến thương mại, hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ và tạo điều kiện tham gia các chương trình phát triển kinh tế - xã hội.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về HTX?
    Cần hoàn thiện bộ máy quản lý, nâng cao năng lực cán bộ, xây dựng kế hoạch phát triển cụ thể, tăng cường thanh tra, kiểm tra và giám sát, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, vận động thành lập HTX.

  5. Vai trò của liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị trong phát triển HTX?
    Liên kết theo chuỗi giá trị giúp nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm chi phí trung gian, tăng giá trị sản phẩm, mở rộng thị trường và nâng cao sức cạnh tranh của HTX trên thị trường trong nước và quốc tế.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về HTX tại huyện Hoài Ân có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế tập thể và kinh tế địa phương.
  • HTX trên địa bàn đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn hạn chế về quy mô, năng lực và hiệu quả hoạt động.
  • Công tác quản lý nhà nước cần được hoàn thiện qua xây dựng kế hoạch, nâng cao năng lực cán bộ, hỗ trợ chính sách và tăng cường thanh tra, kiểm tra.
  • Kinh nghiệm từ các địa phương lân cận như thị xã An Nhơn và huyện Tuy Phước là bài học quý giá để huyện Hoài Ân áp dụng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về HTX đến năm 2030, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý nhà nước và HTX cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Đề nghị các bên liên quan tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm thúc đẩy phát triển HTX trên địa bàn huyện Hoài Ân.