Luận văn: Quản lý nhà nước về hộ kinh doanh tại huyện Nhơn Trạch, Đồng Nai

• Tác giả: Trần Ngọc Hồ
• Người hướng dẫn: Ts. Vòng Thình Nam
• Trường học: Học viện Khoa học Xã hội
• Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
• Đề tài: Quản lý nhà nước về hộ kinh doanh trên địa bàn huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sỹ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC BIỂU ĐỒ
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC VIÊT TẮT
• PHẦN MỞ ĐẦU
• Lý do chọn đề tài
• Các công trình nghiên cứu có liên quan
• Mục tiêu nghiên cứu
• Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• Phương pháp nghiên cứu
• Đóng góp của luận văn
• Kết cấu của luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC HỘ KINH DOANH
• 1.1. Hộ kinh doanh
• 1.2. Quản lý Nhà nước về hộ kinh doanh
• 1.3. Vai trò quản lý Nhà nước đối với hộ kinh doanh
• 1.4. Nội dung quản lý Nhà nước đối với hộ kinh doanh
• 1.4.1. Hoạch định chính sách và tạo môi trường pháp lý
• 1.4.2. Quản lý Nhà nước về lĩnh vực ngành nghề hộ kinh doanh
• 1.4.3. Quản lý Nhà nước về số lao động và quy mô vốn của hộ kinh doanh
• 1.4.4. Quản lý Nhà nước về thuế đối với hộ kinh doanh
• 1.4.5. Khuyến khích, hỗ trợ tạo môi trường hoạt động cho hộ kinh doanh
• 1.4.6. Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm đối với hộ kinh doanh
• 1.5. Các nhân tố ảnh hưởng công tác quản lý Nhà nước với hộ kinh doanh
• 1.5.1. Chính sách, văn bản pháp luật đối với hộ kinh doanh
• 1.5.2. Trách nhiệm quản lý Nhà nước của các cơ quan hành chính đối với hộ kinh doanh
• 1.5.3. Mô hình hoạt động kinh doanh cá thể
• 1.5.4. Sự phối hợp giữa các cơ quan để thực thi chính sách
• 1.5.5. Ý thức chấp hành của các hộ kinh doanh
• 1.6. TÓM TẮT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NHƠN TRẠCH, TỈNH ĐỒNG NAI
• 2.1. Tổng quan huyện Nhơn Trạch
• 2.1.1. Điều kiện tự nhiên
• 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội
• 2.2. Khái quát về tình hình các hộ kinh doanh trên địa bàn huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai
• 2.3. Thực trạng quản lý Nhà nước về hộ kinh doanh trên địa bàn huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai
• 2.3.1. Hoạch định chiến lược và tạo môi trường pháp lý
• 2.3.2. Quản lý Nhà nước về lĩnh vực ngành nghề hộ kinh doanh
• 2.3.3. Quản lý Nhà nước về số lao động và quy mô vốn của hộ kinh doanh
• 2.3.4. Quản lý Nhà nước về thu thuế đối với hộ kinh doanh
• 2.3.5. Khuyến khích, hỗ trợ tạo môi trường hoạt động cho hộ kinh doanh
• 2.3.6. Kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm
• 2.4. Phân tích các nhân tố tác động đến quản lý Nhà nước hộ kinh doanh trên địa bàn huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai
• 2.4.1. Chính sách, văn bản pháp luật hỗ trợ hộ kinh doanh
• 2.4.2. Trách nhiệm quản lý Nhà nước của cá cơ quan hành chính đối với hộ kinh doanh
• 2.4.3. Mô hình hộ kinh doanh cá thể
• 2.4.4. Sự phối hợp giữa các cơ quan ban ngành
• 2.4.5. Ý thức chấp hành của các hộ kinh doanh
• 2.5. Đánh giá thực trạng quản lý Nhà nước hộ kinh doanh trên địa bàn huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai
• 2.5.1. Những kết quả đạt được
• 2.5.2. Những vấn đề tồn tại và nguyên nhân
• 2.6. TÓM TẮT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HỘ KINH DOANH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NHƠN TRẠCH, TỈNH ĐỒNG NAI
• 3.1. Cơ sở đề xuất giải pháp
• 3.1.1. Định hướng phát triển hộ kinh doanh huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai
• 3.1.2. Quan điểm phát triển hộ kinh doanh huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai
• 3.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý Nhà nước về hộ kinh doanh trên địa bàn huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai
• 3.2.1. Hoàn thiện việc hoạch định chiến lược, tạo môi trường pháp lý
• 3.2.2. Hoàn thiện công tác quản lý Nhà nước về thu thuế
• 3.2.3. Hoàn thiện công tác khuyến khích, hỗ trợ tạo môi trường hoạt động cho hộ kinh doanh
• 3.2.4. Nâng cao công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát hộ kinh doanh
• 3.2.5. Các giải pháp bổ trợ
• 3.3. TÓM TẮT CHƯƠNG 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Quản lý hộ kinh doanh tại Nhơn Trạch Tổng quan Vai trò

Huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai, là một địa bàn có tiềm năng kinh tế lớn, nằm ở vị trí tâm điểm của tam giác phát triển TP.HCM - Đồng Nai - Bà Rịa Vũng Tàu. Trong bối cảnh đó, khu vực hộ kinh doanh (HKD) đóng vai trò then chốt trong việc tạo việc làm, tăng thu nhập và đóng góp vào ngân sách địa phương. Theo thống kê, đến năm 2020, trên địa bàn huyện có 4.460 hộ kinh doanh đang hoạt động, tăng trưởng trung bình 40,28% mỗi năm trong giai đoạn 2016-2020. Sự phát triển nhanh chóng này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về hộ kinh doanh tại Nhơn Trạch, Đồng Nai. Công tác quản lý này không chỉ nhằm đảm bảo các HKD hoạt động trong khuôn khổ pháp luật mà còn tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch và bình đẳng. Hoạt động quản lý bao gồm nhiều nội dung cốt lõi: từ việc hoạch định chính sách, tạo lập môi trường pháp lý, quản lý đăng ký kinh doanh, giám sát ngành nghề, lao động, quy mô vốn, cho đến quản lý thuế và thanh tra, xử lý vi phạm. Việc thực hiện tốt các nội dung này giúp huy động hiệu quả nguồn lực từ khu vực kinh tế tư nhân, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội bền vững cho huyện Nhơn Trạch. Luận văn thạc sỹ của Trần Ngọc Hồ (2021) nhấn mạnh rằng, dù số lượng HKD không ngừng tăng, hoạt động này vẫn còn mang tính tự phát, đặt ra nhiều thách thức cho các cơ quan quản lý hộ kinh doanh Nhơn Trạch.

1.1. Khái quát tình hình hộ kinh doanh trên địa bàn huyện

Số lượng hộ kinh doanh tại Nhơn Trạch đã tăng trưởng vượt bậc, từ 1.200 hộ vào năm 2016 lên đến 4.460 hộ vào năm 2020. Về cơ cấu, lĩnh vực bán buôn, bán lẻ và dịch vụ lưu trú, ăn uống chiếm tỷ trọng lớn nhất, phản ánh sự chuyển dịch kinh tế mạnh mẽ theo hướng dịch vụ và công nghiệp. Cụ thể, ngành bán buôn và bán lẻ chiếm 36,46%, trong khi dịch vụ lưu trú và ăn uống chiếm 33,74%. Sự gia tăng này chủ yếu do quá trình đô thị hóa và sự phát triển của các khu công nghiệp, kéo theo nhu cầu lớn về dịch vụ phụ trợ và hàng hóa tiêu dùng. Tuy nhiên, mô hình hoạt động của các HKD phần lớn vẫn còn nhỏ lẻ, manh mún, chủ yếu dựa vào vốn tự có và kinh nghiệm gia đình.

1.2. Vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước tại Nhơn Trạch

Công tác quản lý nhà nước về HKD tại Nhơn Trạch được thực hiện bởi sự phối hợp của nhiều cơ quan, trong đó hai đơn vị chủ chốt là Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Nhơn Trạch và Chi cục Thuế khu vực Nhơn Trạch - Long Thành. Phòng Tài chính - Kế hoạch chịu trách nhiệm về việc cấp giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh, quản lý các thông tin đăng ký và hướng dẫn các quy định về hộ kinh doanh. Trong khi đó, Chi cục Thuế tập trung vào việc quản lý nghĩa vụ thuế của hộ kinh doanh, bao gồm việc xác định doanh thu, ấn định thuế khoán hộ kinh doanh tại Đồng Nai, thu thuế môn bài hộ kinh doanh cá thể và xử lý các vấn đề nợ đọng thuế. Sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan này là yếu tố quyết định đến hiệu lực của công tác quản lý.

II. Top 5 thách thức trong quản lý hộ kinh doanh Nhơn Trạch

Mặc dù đạt được những kết quả tích cực về số lượng, công tác quản lý nhà nước về hộ kinh doanh tại Nhơn Trạch vẫn đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức. Một trong những rào cản lớn nhất đến từ chính đặc thù của mô hình HKD: quy mô nhỏ, tính tự phát cao, thiếu minh bạch và năng lực quản trị hạn chế. Theo khảo sát, có tới 76,47% chủ hộ có ý định mở rộng kinh doanh nhưng gặp khó khăn do thiếu chính sách hỗ trợ và thủ tục phức tạp. Tình trạng thiếu vốn và khó tiếp cận các nguồn vay ngân hàng là vấn đề phổ biến, do HKD không có tư cách pháp nhân và tài sản thế chấp rõ ràng. Thêm vào đó, một bộ phận không nhỏ các HKD hoạt động mà không đăng ký kinh doanh nhằm né tránh nghĩa vụ thuế, gây thất thu cho ngân sách và tạo ra môi trường cạnh tranh không lành mạnh. Theo kết quả khảo sát, vẫn còn 7,6% hộ được hỏi chưa thực hiện đăng ký kinh doanh. Ý thức chấp hành pháp luật của nhiều chủ hộ còn hạn chế, dẫn đến các vi phạm phổ biến như kinh doanh ngành nghề trái phép, không đảm bảo an toàn thực phẩm, gây ô nhiễm môi trường, và các tệ nạn xã hội trá hình. Công tác phối hợp giữa các cơ quan chức năng đôi khi còn chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc kiểm tra, giám sát và xử phạt vi phạm hành chính hộ kinh doanh một cách triệt để.

2.1. Hạn chế từ mô hình hoạt động kinh doanh cá thể

Mô hình HKD bộc lộ nhiều hạn chế cố hữu. Do không có tư cách pháp nhân, chủ hộ phải chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản, tạo ra rủi ro lớn. Năng lực quản lý của chủ hộ thường dựa trên kinh nghiệm “cha truyền con nối”, thiếu kiến thức về quản trị hiện đại, marketing và pháp luật. Điều này khiến các HKD ngại đổi mới công nghệ, khó mở rộng quy mô và dễ bị tổn thương trước những biến động của thị trường. Việc hạch toán kinh doanh thiếu khoa học cũng gây khó khăn cho chính chủ hộ trong việc kiểm soát chi phí và cho cơ quan thuế trong việc xác định doanh thu thực tế.

2.2. Vấn đề trong ý thức chấp hành của các hộ kinh doanh

Ý thức tuân thủ pháp luật của một bộ phận HKD còn rất thấp. Nhiều hộ cố tình hoạt động không đăng ký, không kê khai thuế hoặc kê khai không trung thực để trốn thuế. Tình trạng kinh doanh các mặt hàng không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng lậu vẫn còn tồn tại. Đặc biệt, một số cơ sở kinh doanh dịch vụ nhạy cảm như cà phê chòi, nhà nghỉ thường vi phạm các quy định về an ninh trật tự, trở thành nơi phát sinh tệ nạn xã hội. Điều này đòi hỏi công tác kiểm tra hộ kinh doanh tại Nhơn Trạch phải được tăng cường thường xuyên và quyết liệt hơn.

III. Hướng dẫn thủ tục đăng ký hộ kinh doanh tại Nhơn Trạch

Để đưa hoạt động kinh doanh vào khuôn khổ pháp luật, việc đầu tiên và quan trọng nhất là thực hiện thủ tục đăng ký hộ kinh doanh tại Nhơn Trạch. Quy trình này được quy định rõ tại Nghị định 01/2021/NĐ-CP về đăng ký doanh nghiệp và các văn bản hướng dẫn liên quan. Cơ quan chịu trách nhiệm tiếp nhận và xử lý hồ sơ là bộ phận một cửa của UBND huyện Nhơn Trạch, mà trực tiếp là Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Nhơn Trạch. Hồ sơ đăng ký bao gồm giấy đề nghị đăng ký hộ kinh doanh, bản sao hợp lệ giấy tờ pháp lý của cá nhân hoặc thành viên hộ gia đình. Sau khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ, cơ quan đăng ký kinh doanh sẽ cấp Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh trong thời hạn 03 ngày làm việc. Giấy chứng nhận này là cơ sở pháp lý quan trọng để HKD chính thức đi vào hoạt động, được pháp luật bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp. Ngoài đăng ký thành lập mới, pháp luật cũng quy định rõ các thủ tục liên quan đến thay đổi nội dung đăng ký hộ kinh doanh (như thay đổi tên, địa chỉ, ngành nghề), tạm ngừng kinh doanh hộ cá thể, và chấm dứt hoạt động hộ kinh doanh. Việc tuân thủ đầy đủ các quy trình này giúp nhà nước quản lý tốt hơn số lượng và tình hình hoạt động của HKD, đồng thời đảm bảo quyền lợi cho chính chủ hộ khi có tranh chấp xảy ra. Đối với các cá nhân, hộ gia đình có nhu cầu, các dịch vụ thành lập hộ kinh doanh Nhơn Trạch cũng sẵn sàng tư vấn và hỗ trợ để quá trình diễn ra nhanh chóng, đúng quy định.

3.1. Quy trình cấp giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh

Quy trình đăng ký HKD tại Nhơn Trạch bao gồm các bước: (1) Chủ hộ hoặc người đại diện chuẩn bị hồ sơ theo mẫu quy định. (2) Nộp hồ sơ tại Bộ phận Tiếp nhận và Trả kết quả của UBND huyện Nhơn Trạch. (3) Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Nhơn Trạch thẩm định tính hợp lệ của hồ sơ. (4) Nếu hồ sơ đầy đủ và hợp lệ, cơ quan sẽ cấp Giấy chứng nhận trong 03 ngày làm việc. Trường hợp hồ sơ cần sửa đổi, bổ sung, cơ quan sẽ ra thông báo bằng văn bản, nêu rõ lý do. Việc nắm rõ quy trình này giúp các cá nhân, hộ gia đình tiết kiệm thời gian và công sức.

3.2. Quy định về tạm ngừng và chấm dứt hoạt động kinh doanh

Khi có nhu cầu tạm ngừng kinh doanh hộ cá thể, chủ hộ phải gửi thông báo bằng văn bản đến cơ quan đăng ký kinh doanh cấp huyện ít nhất 03 ngày làm việc trước ngày tạm ngừng. Thời gian tạm ngừng không được quá một năm cho một lần thông báo. Đối với trường hợp chấm dứt hoạt động hộ kinh doanh, chủ hộ phải nộp hồ sơ chấm dứt hoạt động, trong đó có thông báo chấm dứt và bản gốc Giấy chứng nhận đăng ký, đồng thời phải hoàn thành đầy đủ các nghĩa vụ về thuế và các khoản nợ khác. Việc tuân thủ các quy định này là bắt buộc để đảm bảo tính pháp lý.

IV. Làm rõ nghĩa vụ thuế của hộ kinh doanh tại Nhơn Trạch

Quản lý thuế là nội dung trọng tâm trong quản lý nhà nước về hộ kinh doanh. Việc thực hiện đúng và đủ nghĩa vụ thuế của hộ kinh doanh không chỉ là trách nhiệm của công dân mà còn góp phần xây dựng ngân sách địa phương, đảm bảo công bằng xã hội. Tại Nhơn Trạch, công tác quản lý thu thuế do Chi cục Thuế khu vực Nhơn Trạch - Long Thành phụ trách. Các HKD có nghĩa vụ nộp hai loại thuế chính: Lệ phí môn bài và thuế giá trị gia tăng (GTGT), thuế thu nhập cá nhân (TNCN). Lệ phí môn bài được thu hàng năm dựa trên doanh thu. Đối với thuế GTGT và TNCN, phần lớn các HKD tại Nhơn Trạch nộp theo phương pháp khoán. Theo đó, cơ quan thuế sẽ điều tra, khảo sát và ấn định một mức doanh thu và số thuế ổn định phải nộp hàng tháng/quý. Phương pháp này có ưu điểm là đơn giản, dễ quản lý. Tuy nhiên, nhược điểm là mức khoán đôi khi chưa sát với thực tế kinh doanh, có thể gây thiệt thòi cho hộ kinh doanh hoặc gây thất thu cho ngân sách. Dữ liệu từ Chi cục Thuế cho thấy, công tác quản lý đối tượng nộp thuế ngày càng được siết chặt. Năm 2020, huyện đã quản lý thu thuế đối với 4.415 hộ, đưa thêm 436 hộ mới vào diện quản lý. Tỷ lệ thu nộp thuế trung bình giai đoạn 2018-2020 đạt trên 97%, cho thấy nỗ lực lớn của cơ quan thuế trong việc đôn đốc và chống thất thu.

4.1. Các loại thuế phải nộp Thuế môn bài và thuế khoán

Lệ phí môn bài: Các HKD có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm phải nộp lệ phí môn bài. Mức nộp dao động từ 300.000 đồng đến 1.000.000 đồng/năm tùy theo mức doanh thu. Thuế khoán hộ kinh doanh tại Đồng Nai: Đây là phương pháp phổ biến nhất. Chi cục Thuế khu vực Nhơn Trạch - Long Thành sẽ xác định doanh thu khoán dựa trên quy mô, địa điểm, ngành nghề kinh doanh. Từ đó, xác định số thuế GTGT và TNCN phải nộp định kỳ. Mặc dù 37,65% hộ được khảo sát cho rằng mức thuế chưa phù hợp, phương pháp này vẫn được áp dụng rộng rãi vì tính tiện lợi.

4.2. Quy trình quản lý và đôn đốc thu nộp thuế thực tế

Hàng năm, chi cục thuế chỉ đạo các đội thuế địa phương rà soát, điều tra để nắm chắc số hộ đang hoạt động, bao gồm cả hộ mới ra kinh doanh và hộ đã nghỉ. Cán bộ thuế có trách nhiệm đôn đốc các HKD nộp tiền thuế đúng hạn. Tính đến năm 2020, có đến 82,33% HKD được cán bộ thuế đến thu trực tiếp. Dù tỷ lệ thu nộp đạt cao, tình trạng nợ đọng thuế vẫn còn tồn tại, chiếm khoảng 1,5% tổng số thuế phải thu, đòi hỏi các biện pháp xử lý quyết liệt hơn để giải quyết dứt điểm.

V. Phương pháp thanh tra kiểm tra hộ kinh doanh Nhơn Trạch

Hoạt động thanh tra, kiểm tra là công cụ quan trọng để đảm bảo pháp luật được thực thi, tạo lập trật tự và kỷ cương trong hoạt động kinh doanh. Công tác kiểm tra hộ kinh doanh tại Nhơn Trạch được thực hiện thường xuyên bởi các đội quản lý liên ngành của huyện và các xã, thị trấn. Mục tiêu của công tác này là ngăn chặn, phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm. Nội dung kiểm tra rất đa dạng, bao gồm: kiểm tra việc chấp hành quy định về đăng ký kinh doanh, kiểm tra việc niêm yết giá và bán đúng giá niêm yết, kiểm tra nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, an toàn vệ sinh thực phẩm, và việc thực hiện nghĩa vụ thuế của hộ kinh doanh. Đặc biệt, các đoàn kiểm tra tập trung vào những lĩnh vực kinh doanh có điều kiện, nhạy cảm để phòng ngừa các tệ nạn xã hội. Trong năm 2020, huyện Nhơn Trạch đã xử lý 81 vụ vi phạm từ các cơ sở cà phê chòi, phạt tổng số tiền hơn 763 triệu đồng. Việc xử phạt vi phạm hành chính hộ kinh doanh phải được thực hiện nghiêm minh, đúng pháp luật, không có vùng cấm, đảm bảo sự bình đẳng và răn đe. Qua công tác thanh tra, các cơ quan quản lý cũng phát hiện những bất cập trong cơ chế, chính sách để từ đó kiến nghị cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật.

5.1. Nội dung công tác giám sát và kiểm tra định kỳ

Công tác giám sát và kiểm tra tập trung vào việc tuân thủ các quy định pháp luật cơ bản. Cán bộ địa phương kiểm tra tính hợp lệ của giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh, việc kê khai và nộp thuế, các điều kiện về phòng cháy chữa cháy, an toàn lao động và bảo vệ môi trường. Các đợt kiểm tra thường được tiến hành định kỳ hoặc đột xuất khi có tin báo, phản ánh từ người dân. Hoạt động này giúp nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của các chủ hộ, đồng thời bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

5.2. Các hình thức xử phạt vi phạm hành chính phổ biến

Tùy theo mức độ vi phạm, các HKD có thể bị áp dụng các hình thức xử phạt khác nhau. Các hình thức phổ biến bao gồm phạt tiền, tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm. Đối với các vi phạm nghiêm trọng hoặc tái phạm nhiều lần, HKD có thể bị tước quyền sử dụng giấy phép kinh doanh có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động. Việc áp dụng các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính hộ kinh doanh một cách công khai, minh bạch góp phần làm lành mạnh hóa môi trường kinh doanh trên địa bàn.