I. Tổng Quan Quản Lý Nhà Nước Về Bảo Trợ Xã Hội Hiện Nay
Việt Nam, một quốc gia đang phát triển, đối mặt với nhiều thách thức từ thiên tai, biến đổi khí hậu và hậu quả chiến tranh. Quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa nhanh chóng đã làm gia tăng số lượng người cần bảo trợ xã hội, chiếm hơn 20% dân số. Trong đó, có khoảng 9,2 triệu người cao tuổi, 7,2 triệu người khuyết tật, 1,5 triệu trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, gần 5% hộ nghèo, và 1,8 triệu hộ gia đình cần được hỗ trợ khẩn cấp hàng năm. Để giải quyết vấn đề này, hệ thống an sinh xã hội đã được thiết lập, trong đó bảo trợ xã hội đóng vai trò quan trọng. Bảo trợ xã hội là hệ thống các chính sách, chế độ của nhà nước và hoạt động của cộng đồng xã hội dưới các hình thức và biện pháp khác nhau bằng tiền mặt hoặc hiện vật, nhằm đảm bảo mức sống tối thiểu cho các đối tượng thiệt thòi, yếu thế hoặc gặp bất hạnh trong cuộc sống và có cơ hội hòa nhập với cuộc sống chung của cộng đồng.
1.1. Khái Niệm và Vai Trò của Bảo Trợ Xã Hội Trong An Sinh
Bảo trợ xã hội là một chế định quan trọng trong hệ thống pháp luật an sinh xã hội, điều chỉnh việc trợ giúp vật chất và tinh thần cho nhóm đối tượng có vị thế bất lợi, thiệt thòi, ít có cơ may trong cuộc sống như người bình thường khác và không đủ khả năng tự lo liệu. Nhà nước xây dựng một mạng lưới nhiều tầng, đảm bảo cho mọi người có một cuộc sống với những nhu cầu cơ bản. Chế độ Bảo trợ xã hội đảm bảo việc tiếp cận các dịch vụ xã hội của các nhóm xã hội dễ bị tổn thương, những người đang gặp khó khăn trong cuộc sống như người nghèo, người già cô đơn, người khuyết tật, trẻ em mồ côi, những người không may gặp rủi ro vì thiên tai, tai nạn.
1.2. Thực Trạng Đối Tượng Hưởng Bảo Trợ Xã Hội Hiện Nay
Các dịch vụ xã hội như khám chữa bệnh, bảo hiểm y tế được cấp miễn phí cho trẻ em dưới sáu tuổi, người nghèo, người dân tộc, các đối tượng chính sách. Tại huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An, những năm vừa qua công tác bảo trợ xã hội được thực hiện một cách kịp thời, đầy đủ đảm bảo chế độ các nhóm đối tượng, góp phần giữ gìn an sinh xã hội. Đến tháng 8 năm 2019 trên địa bàn huyện Hưng Nguyên có 6.897 người được hưởng chính sách trợ giúp xã hội, chiếm 6% dân số.183 1 đối tượng đang hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng, có 714 đối tượng được nhận nuôi dưỡng, chăm sóc tại cộng đồng; hàng năm đã mua trên 3.000 thẻ BHYT cấp cho đối tượng bảo trợ xã hội (Phòng Lao động – TBXH huyện Hưng Nguyên, 2019).
II. Thách Thức Quản Lý Nhà Nước Về Bảo Trợ Xã Hội ở Hưng Nguyên
Mặc dù đã đạt được những thành tựu nhất định, công tác quản lý nhà nước về bảo trợ xã hội tại huyện Hưng Nguyên vẫn còn tồn tại nhiều thách thức. Hệ thống bảo trợ xã hội chưa được hoàn thiện một cách đồng bộ và toàn diện. Vẫn còn tình trạng bỏ sót đối tượng ở một số địa phương. Mức trợ cấp xã hội còn thấp so với nhu cầu thực tế. Số lượng đối tượng bảo trợ xã hội lớn, với nhiều mức trợ cấp khác nhau, gây khó khăn trong quản lý. Đội ngũ cán bộ cấp xã còn thiếu kỹ năng và tâm huyết. Thời gian giải quyết chính sách chưa đảm bảo, và công tác kiểm tra đánh giá chưa được thực hiện thường xuyên.
2.1. Bất Cập Trong Hệ Thống và Mức Trợ Cấp Bảo Trợ Xã Hội
Trong quá trình tổ chức thực hiện trợ giúp xã hội cho đối tượng bảo trợ xã hội trên địa bàn huyện Hưng Nguyên vẫn còn một số tình trạng bất cập, hạn chế như: hệ thống Bảo trợ xã hội tuy đã hình thành nhưng chưa được hoàn thiện theo cách tiếp cận hệ thống, đồng bộ, toàn diện; chưa bao phủ được hết đối tượng, ở một số địa phương còn tình trạng bỏ sót; mức trợ cấp tối thiểu còn thấp; đối tượng bảo trợ xã hội đông, nhiều mức trợ cấp, sự biến động thay đổi phức tạp.
2.2. Hạn Chế Về Nguồn Lực và Năng Lực Cán Bộ Bảo Trợ Xã Hội
Đội ngũ cán bộ cấp xã chưa có nhiều người có kỹ năng và tâm huyết với sự nghiệp bảo trợ xã hội; thời gian giải quyết chính sách chưa đảm bảo; công tác kiểm tra đánh giá chưa thường xuyên… Để khắc phục những bất cập, hạn chế này, chúng tôi đã lựa chọn đề tài “Quản lý nhà nước về bảo trợ xã hội trên địa bàn huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An” làm luận văn thạc sĩ.
III. Tổ Chức Bộ Máy Quản Lý Nhà Nước Về Bảo Trợ Xã Hội
Công tác quản lý nhà nước về Bảo trợ xã hội trên địa bàn huyện Hưng Nguyên đã đạt được những kết quả nhất định trong công tác đảm bảo an sinh xã hội, được thể hiện trên các phương diện: ban hành, tuyên truyền phổ biến chính sách pháp luật về bảo trợ xã hội; tổ chức bộ máy quản lý về bảo trợ xã hội trên địa bàn huyện; xây dựng kế hoạch, dự toán bảo trợ xã hội; thực hiện các chính sách trợ giúp đối tượng bảo trợ xã hội.
3.1. Quy Trình Xét Duyệt và Xác Định Đối Tượng Bảo Trợ Xã Hội
Theo đó, hàng năm, công tác xét duyệt trợ giúp đối tượng bảo trợ xã hội được thực hiện kịp thời; việc xác định đối tượng được đảm bảo; công tác tuyên truyền phổ biến chính sách bảo trợ được coi trọng; thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ làm công tác Bảo trợ xã hội; hằng năm kêu gọi vận động các tổ chức cá nhân ủng hộ, giúp đỡ các hoàn cảnh khó khăn trong cuộc sống.
3.2. Thanh Tra Kiểm Tra và Giải Quyết Khiếu Nại Bảo Trợ Xã Hội
Bên cạnh đó, công tác thanh tra, kiểm tra; giải quyết khiếu nại tố cáo cũng được coi trọng. Trong quá trình thanh tra, kiểm tra tại các xã, thị trấn cũng đã phát hiện những sai phạm để từ đó xác định rõ nguyên nhân, trách nhiệm để công tác Bảo trợ xã hội ngày một tốt hơn. Tuy nhiên, công tác thanh tra, kiểm tra trong thời gian qua trên địa bàn huyện Hưng Nguyên còn nhiều hạn chế. Việc thanh tra, kiểm tra được thực hiện khi có dấu hiệu vi phạm hoặc thực hiện theo sự chỉ đạo thực hiện của cấp trên, kế hoạch thanh tra, kiểm tra hằng năm chỉ thực hiện trên một số xã, thị trấn.
IV. Yếu Tố Ảnh Hưởng Quản Lý Nhà Nước Về Bảo Trợ Xã Hội
Nghiên cứu cũng chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến Quản lý nhà nước về Bảo trợ xã hội trên địa bàn huyện Hưng Nguyên như năng lực cán bộ thực hiện chính sách bảo trợ xã hội; công tác lãnh đạo chỉ đạo của các cấp ủy chính quyền địa phương.
4.1. Năng Lực Cán Bộ Thực Hiện Chính Sách Bảo Trợ Xã Hội
Năng lực của cán bộ trực tiếp thực hiện chính sách bảo trợ xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính hiệu quả và công bằng của chương trình. Cán bộ cần có kiến thức chuyên môn vững chắc, kỹ năng giao tiếp tốt, và sự tận tâm với công việc để có thể hỗ trợ tốt nhất cho các đối tượng bảo trợ xã hội.
4.2. Vai Trò Lãnh Đạo và Chỉ Đạo Của Chính Quyền Địa Phương
Sự quan tâm và chỉ đạo sát sao của các cấp ủy chính quyền địa phương là yếu tố then chốt để đảm bảo sự thành công của công tác bảo trợ xã hội. Chính quyền cần xây dựng kế hoạch cụ thể, phân bổ nguồn lực hợp lý, và tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động bảo trợ xã hội trên địa bàn.
V. Giải Pháp Tăng Cường Quản Lý Nhà Nước Về Bảo Trợ Xã Hội
Xuất phát từ nghiên cứu thực tiễn công tác Bảo trợ xã hội trên địa bàn huyện Hưng Nguyên, cần thực hiện một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý nhà nước về Bảo trợ xã hội như: hoàn thiện công tác ban hành và tuyên truyền phổ biến chính sách pháp luật về Bảo trợ xã hội; hoàn thiện công tác tổ chức bộ máy, tăng cường công tác thanh tra kiểm tra giám sát và xử lý vi phạm trong quá trình thực hiện chính sách Bảo trợ xã hội.
5.1. Hoàn Thiện Chính Sách và Tuyên Truyền Bảo Trợ Xã Hội
Cần rà soát và sửa đổi, bổ sung các chính sách pháp luật về bảo trợ xã hội để phù hợp với tình hình thực tế và đáp ứng nhu cầu của các đối tượng bảo trợ. Đồng thời, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách để nâng cao nhận thức của cộng đồng về vai trò và ý nghĩa của bảo trợ xã hội.
5.2. Nâng Cao Năng Lực và Tăng Cường Kiểm Tra Giám Sát
Cần nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác bảo trợ xã hội thông qua các khóa đào tạo, tập huấn chuyên môn. Đồng thời, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm trong quá trình thực hiện chính sách bảo trợ xã hội.
