Tổng quan nghiên cứu

Quản lý nhà nước về môi trường là một trong những nhiệm vụ cấp thiết nhằm bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Tại huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai, với diện tích tự nhiên khoảng 855 ha, nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa cận xích đạo, điều kiện tự nhiên thuận lợi cho phát triển kinh tế nông nghiệp và công nghiệp. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế nhanh chóng đã đặt ra nhiều thách thức về bảo vệ môi trường, như ô nhiễm nguồn nước, chất thải rắn, ô nhiễm không khí và suy thoái đất đai. Theo số liệu năm 2020, tổng lượng chất thải rắn đô thị và thị trấn tại huyện là khoảng 91 tấn/ngày, trong đó tỷ lệ thu gom đạt 75%, còn lại 25% rác thải vẫn trôi nổi ngoài môi trường. Môi trường nước mặt và nước ngầm tuy chưa bị ô nhiễm nghiêm trọng nhưng có dấu hiệu ô nhiễm cục bộ do nước thải sinh hoạt và phân động vật. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về môi trường trên địa bàn huyện Cẩm Mỹ từ năm 2019 đến quý I/2023, phân tích các tồn tại, hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về môi trường trong giai đoạn đến năm 2025. Nghiên cứu có phạm vi không gian tập trung tại huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai, với ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương hoàn thiện công tác quản lý môi trường, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về môi trường, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước về môi trường: Nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc ban hành chính sách, pháp luật, tổ chức thực hiện và giám sát bảo vệ môi trường nhằm ngăn chặn ô nhiễm, cải thiện và phục hồi môi trường.
  • Mô hình quản lý tổng hợp tài nguyên và môi trường: Tập trung vào sự kết hợp giữa quản lý tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường trong phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
  • Khái niệm chính: Môi trường (bao gồm đất, nước, không khí, sinh vật), ô nhiễm môi trường (khí quyển, đất, nước), quản lý nhà nước về môi trường, công cụ quản lý nhà nước (pháp luật, kinh tế, kỹ thuật), nguyên tắc quản lý nhà nước (tính hệ thống, liên tục, tổng hợp, tập trung dân chủ).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận tổng hợp, kết hợp các phương pháp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Cẩm Mỹ, các báo cáo môi trường địa phương, số liệu thống kê về chất thải, ô nhiễm không khí, nước và đất từ năm 2019 đến quý I/2023.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu ngẫu nhiên các xã, thị trấn trong huyện để khảo sát thực trạng quản lý môi trường và thu thập ý kiến các cán bộ quản lý, doanh nghiệp và người dân.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, phân tích so sánh tỷ lệ thu gom chất thải, mức độ ô nhiễm; đối chiếu với các tiêu chuẩn kỹ thuật môi trường hiện hành; phân tích SWOT để xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong quản lý nhà nước về môi trường.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu thực hiện trong năm 2023, tập trung phân tích dữ liệu từ 2019 đến quý I/2023, đề xuất giải pháp cho giai đoạn trung hạn đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng chất lượng môi trường nước: Nước mặt và nước ngầm tại huyện Cẩm Mỹ nhìn chung chưa bị ô nhiễm nghiêm trọng về hóa chất và kim loại nặng, tuy nhiên có ô nhiễm cục bộ do nước thải sinh hoạt và phân động vật. Nước ngầm nông bị ô nhiễm vi sinh vật, có tính axit và mùi hôi tại một số khu vực. Hầu hết các xã chưa có hệ thống xử lý nước thải tập trung, gây bức xúc trong cộng đồng.

  2. Chất thải rắn: Tổng lượng chất thải rắn đô thị khoảng 91 tấn/ngày, tỷ lệ thu gom đạt 75%, còn 25% rác thải trôi nổi ngoài môi trường. Tỷ lệ xử lý chất thải rắn đạt 96%, trong đó 92% chất thải công nghiệp được xử lý hoặc tái sử dụng làm nguyên liệu cho các ngành nghề địa phương. Rác thải y tế ước tính khoảng 0,59 tấn/ngày.

  3. Ô nhiễm không khí: Môi trường không khí tương đối an toàn, nhưng có ô nhiễm cục bộ do bụi, mùi hôi và tiếng ồn từ hoạt động xây dựng, giao thông và khai thác khoáng sản. Sự gia tăng phương tiện giao thông và hoạt động xây dựng tại các khu đô thị như Long Giao, Xuân Đông làm tăng lượng bụi và khí thải độc hại.

  4. Ô nhiễm đất và suy thoái tài nguyên: Môi trường đất chịu áp lực từ hoạt động nông nghiệp sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật và chất thải công nghiệp chưa được xử lý triệt để. Tình trạng khai thác khoáng sản trái phép và không cải tạo môi trường sau khai thác gây suy thoái đất, ô nhiễm bụi và tiếng ồn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do nhận thức và hành động bảo vệ môi trường chưa đồng bộ giữa các cấp chính quyền, doanh nghiệp và người dân. Việc thiếu hệ thống xử lý nước thải tập trung và thu gom rác thải chưa triệt để làm gia tăng ô nhiễm môi trường. So với các địa phương như quận Sơn Trà (Đà Nẵng) và thành phố Quảng Ngãi, huyện Cẩm Mỹ còn hạn chế trong việc tổ chức thực hiện các chương trình hành động bảo vệ môi trường, truyền thông và giáo dục môi trường chưa sâu rộng. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ thu gom chất thải và mức độ ô nhiễm không khí giữa các địa phương có thể minh họa rõ sự khác biệt này. Kết quả nghiên cứu cho thấy cần tăng cường năng lực quản lý nhà nước, hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao ý thức cộng đồng để bảo vệ môi trường hiệu quả hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật và chính sách bảo vệ môi trường: Ban hành kịp thời các văn bản quy phạm pháp luật, chương trình, kế hoạch bảo vệ môi trường phù hợp với đặc thù địa phương. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh. Thời gian: 2024-2025.

  2. Tăng cường tổ chức thực hiện các chương trình, kế hoạch bảo vệ môi trường: Triển khai các chương trình hành động giải quyết các vấn đề môi trường cấp bách như xử lý nước thải, thu gom rác thải, kiểm soát ô nhiễm không khí. Chủ thể: Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện, các xã, thị trấn. Thời gian: 2024-2025.

  3. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm: Tăng cường kiểm tra, giám sát các hoạt động khai thác khoáng sản, xử lý nghiêm các vi phạm về môi trường, đặc biệt là khai thác trái phép và không cải tạo môi trường sau khai thác. Chủ thể: UBND huyện, các cơ quan chức năng. Thời gian: liên tục từ 2024.

  4. Đẩy mạnh truyền thông, giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng: Tổ chức các chiến dịch tuyên truyền, phổ biến pháp luật về bảo vệ môi trường, vận động người dân và doanh nghiệp tham gia bảo vệ môi trường, phân loại rác thải tại nguồn. Chủ thể: Ban chỉ đạo bảo vệ môi trường huyện, các tổ chức xã hội. Thời gian: 2024-2025.

  5. Xây dựng và nâng cấp cơ sở hạ tầng xử lý chất thải: Đầu tư hệ thống xử lý nước thải tập trung tại các khu dân cư, nâng cao năng lực thu gom và xử lý chất thải rắn, áp dụng công nghệ xử lý hiện đại. Chủ thể: UBND huyện, doanh nghiệp môi trường. Thời gian: 2024-2026.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về môi trường cấp huyện, xã: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng chính sách và tổ chức thực hiện công tác bảo vệ môi trường phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý cấp tỉnh, trung ương: Tham khảo để hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách và công cụ quản lý nhà nước về môi trường, từ đó hỗ trợ địa phương thực thi hiệu quả.

  3. Doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, khai thác tài nguyên và xử lý chất thải: Hiểu rõ các quy định pháp luật, trách nhiệm bảo vệ môi trường và các giải pháp giảm thiểu ô nhiễm, nâng cao hiệu quả sản xuất bền vững.

  4. Các tổ chức xã hội, cộng đồng dân cư và nhà nghiên cứu môi trường: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để nâng cao nhận thức, tham gia giám sát và đề xuất các giải pháp bảo vệ môi trường tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về môi trường là gì?
    Quản lý nhà nước về môi trường là hoạt động của Nhà nước nhằm ban hành chính sách, pháp luật, tổ chức thực hiện và giám sát các hoạt động bảo vệ môi trường, ngăn ngừa ô nhiễm và suy thoái môi trường, đảm bảo phát triển bền vững.

  2. Tình trạng ô nhiễm môi trường tại huyện Cẩm Mỹ hiện nay ra sao?
    Môi trường nước mặt và nước ngầm chưa bị ô nhiễm nghiêm trọng nhưng có ô nhiễm cục bộ do nước thải sinh hoạt và phân động vật. Chất thải rắn thu gom đạt 75%, còn 25% rác thải trôi nổi ngoài môi trường. Ô nhiễm không khí chủ yếu do bụi và khí thải từ xây dựng, giao thông.

  3. Nguyên nhân chính dẫn đến các tồn tại trong quản lý môi trường tại huyện Cẩm Mỹ?
    Nguyên nhân gồm nhận thức bảo vệ môi trường chưa đồng bộ, thiếu hệ thống xử lý nước thải tập trung, thu gom rác thải chưa triệt để, năng lực quản lý nhà nước còn hạn chế và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các bên liên quan.

  4. Các giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về môi trường là gì?
    Hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường tổ chức thực hiện chương trình bảo vệ môi trường, nâng cao hiệu lực kiểm tra xử lý vi phạm, đẩy mạnh truyền thông giáo dục và đầu tư cơ sở hạ tầng xử lý chất thải.

  5. Ai nên sử dụng kết quả nghiên cứu này?
    Cán bộ quản lý nhà nước, nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp sản xuất và xử lý chất thải, tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư đều có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ môi trường tại địa phương.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng quản lý nhà nước về môi trường tại huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai trong giai đoạn 2019-2023, chỉ ra các tồn tại về ô nhiễm nước, chất thải rắn, không khí và suy thoái đất.
  • Đã phân tích nguyên nhân chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nhà nước về môi trường, đồng thời so sánh với kinh nghiệm các địa phương khác.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường tổ chức thực hiện, nâng cao kiểm tra xử lý vi phạm, đẩy mạnh truyền thông và đầu tư cơ sở hạ tầng xử lý chất thải.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, hỗ trợ chính quyền địa phương nâng cao hiệu quả quản lý môi trường, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp đề xuất, xây dựng kế hoạch hành động cụ thể đến năm 2025 và tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả thực thi.

Hãy áp dụng những kiến thức và giải pháp trong luận văn này để nâng cao công tác quản lý nhà nước về môi trường, góp phần xây dựng huyện Cẩm Mỹ phát triển bền vững và môi trường sống trong lành cho cộng đồng.