Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động giáo dục trải nghiệm (HĐGDTN) là một nội dung quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông 2018, được triển khai chính thức từ năm 2020 nhằm phát triển năng lực và phẩm chất học sinh (HS) trung học phổ thông (THPT). Tại quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng, với quy mô giáo dục THPT khoảng hàng nghìn học sinh, việc quản lý HĐGDTN theo hướng xã hội hóa (XHH) đang được quan tâm nhằm huy động nguồn lực từ gia đình, nhà trường và xã hội để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy còn nhiều khó khăn như nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý (CBQL), giáo viên (GV) và phụ huynh, cũng như hạn chế trong phối hợp các lực lượng xã hội và nguồn lực vật chất phục vụ hoạt động này.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý HĐGDTN tại các trường THPT quận Lê Chân, xác định những thành công và hạn chế, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý theo hướng XHH. Nghiên cứu tập trung khảo sát năm học 2022-2023 tại ba trường THPT tiêu biểu: Trần Nguyên Hãn, Ngô Quyền và Lê Chân. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý giáo dục trải nghiệm, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, phát triển năng lực người học và tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình và xã hội, qua đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho HS THPT trên địa bàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục trải nghiệm và xã hội hóa giáo dục. Lý thuyết học tập trải nghiệm của David Kolb nhấn mạnh quy trình học tập qua trải nghiệm thực tế, từ kinh nghiệm cụ thể đến khái niệm trừu tượng và thử nghiệm trong hoàn cảnh mới. Mô hình quản lý của Tyler tập trung vào việc xây dựng mục tiêu, nội dung, phương pháp và đánh giá hiệu quả HĐGDTN lấy HS làm trung tâm. Mô hình quy nạp của Taba đề xuất xây dựng chương trình trải nghiệm qua thử nghiệm và cải tiến liên tục. Lý thuyết xã hội hóa giáo dục nhấn mạnh vai trò phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong huy động nguồn lực và tổ chức hoạt động giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà trường, hoạt động trải nghiệm, giáo dục trải nghiệm, xã hội hóa giáo dục và quản lý HĐGDTN theo hướng xã hội hóa. Quản lý HĐGDTN theo hướng XHH là quá trình điều hành, tổ chức, huy động nguồn lực từ các lực lượng trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện hiệu quả các hoạt động trải nghiệm cho HS.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát bằng phiếu hỏi với cỡ mẫu khoảng 300 đối tượng gồm CBQL, GV và HS tại ba trường THPT quận Lê Chân trong năm học 2022-2023. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có phân tầng nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng. Ngoài ra, phỏng vấn sâu với các CBQL và GV có kinh nghiệm để thu thập thông tin định tính.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm giữa các nhóm đối tượng khảo sát. Các số liệu được xử lý bằng phần mềm thống kê chuyên dụng để đảm bảo tính chính xác và khách quan. Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline gồm: thu thập dữ liệu (3 tháng), xử lý và phân tích (2 tháng), đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn (3 tháng).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của HĐGDTN: Khoảng 85% CBQL và 78% GV tại các trường THPT quận Lê Chân đánh giá HĐGDTN là hoạt động quan trọng trong phát triển năng lực HS. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% phụ huynh nhận thức đúng về vai trò của hoạt động này, cho thấy sự cần thiết tăng cường tuyên truyền.

  2. Thực trạng xây dựng kế hoạch và tổ chức HĐGDTN: 70% CBQL cho biết kế hoạch HĐGDTN được xây dựng nhưng còn chung chung, thiếu cụ thể và chưa gắn kết chặt chẽ với điều kiện thực tế của nhà trường và địa phương. Tỷ lệ GV thực hiện tổ chức HĐGDTN theo kế hoạch đạt khoảng 65%, trong khi HS tham gia tích cực chiếm khoảng 72%.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức: Các phương pháp như trò chơi team building, thảo luận nhóm và tham quan thực tế được áp dụng phổ biến, chiếm trên 75% các hoạt động. Tuy nhiên, hình thức tổ chức còn đơn điệu, chưa đa dạng, chưa phát huy hết tiềm năng của các lực lượng xã hội tham gia.

  4. Cơ sở vật chất và nguồn lực: Khoảng 55% GV và CBQL đánh giá cơ sở vật chất phục vụ HĐGDTN còn thiếu thốn, chưa đáp ứng đủ yêu cầu. Nguồn kinh phí từ xã hội hóa giáo dục chiếm khoảng 30% tổng kinh phí hoạt động, cho thấy tiềm năng huy động nguồn lực xã hội còn nhiều hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quản lý HĐGDTN tại các trường THPT quận Lê Chân đã đạt được một số thành tựu nhất định, đặc biệt là nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng của hoạt động này. Tuy nhiên, sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội còn thiếu đồng bộ, dẫn đến hiệu quả huy động nguồn lực chưa cao. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc xây dựng kế hoạch chi tiết, đa dạng hóa phương pháp tổ chức và nâng cao chất lượng cơ sở vật chất là những yếu tố quyết định thành công của HĐGDTN theo hướng XHH.

Việc sử dụng biểu đồ so sánh tỷ lệ nhận thức và tham gia của các nhóm đối tượng sẽ minh họa rõ nét sự khác biệt trong nhận thức và thực hiện, từ đó làm cơ sở cho các giải pháp can thiệp. Bảng tổng hợp đánh giá về cơ sở vật chất và nguồn lực cũng giúp xác định các điểm nghẽn cần ưu tiên đầu tư.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cho CBQL, GV và phụ huynh: Tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về quản lý và tổ chức HĐGDTN theo hướng XHH, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hiện. Mục tiêu đạt 90% CBQL và GV được đào tạo trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng kế hoạch HĐGDTN cụ thể, phù hợp: Phát triển kế hoạch chi tiết theo từng năm học, gắn với điều kiện thực tế của từng trường và địa phương, có sự tham gia đóng góp của các lực lượng xã hội. Mục tiêu hoàn thiện kế hoạch mẫu trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và ban chỉ đạo HĐGDTN.

  3. Đa dạng hóa phương pháp và hình thức tổ chức: Khuyến khích áp dụng các phương pháp sáng tạo như dự án cộng đồng, diễn đàn trực tuyến, kết hợp với các tổ chức xã hội và doanh nghiệp địa phương để tạo môi trường trải nghiệm phong phú. Mục tiêu tăng 30% số hoạt động đa dạng trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: GV và tổ chuyên môn.

  4. Tăng cường huy động và quản lý nguồn lực xã hội: Xây dựng cơ chế chính sách thu hút tài trợ, hỗ trợ từ gia đình, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội, đồng thời quản lý sử dụng hiệu quả nguồn lực này. Mục tiêu tăng nguồn kinh phí xã hội hóa lên 50% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, phòng GD&ĐT và các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp quản lý HĐGDTN theo hướng XHH, giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các trường THPT.

  2. Giáo viên và tổ chuyên môn: Áp dụng các phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm đa dạng, phù hợp với đặc điểm tâm lý HS và điều kiện thực tế nhà trường.

  3. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của việc phối hợp cùng nhà trường trong tổ chức HĐGDTN, từ đó tích cực tham gia hỗ trợ và giám sát.

  4. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách hỗ trợ xã hội hóa giáo dục, phát triển nguồn lực và nâng cao chất lượng giáo dục trải nghiệm.

Câu hỏi thường gặp

  1. HĐGDTN theo hướng xã hội hóa là gì?
    HĐGDTN theo hướng XHH là hoạt động giáo dục trải nghiệm được tổ chức với sự phối hợp và huy động nguồn lực từ nhà trường, gia đình và xã hội nhằm phát triển năng lực và phẩm chất HS một cách toàn diện.

  2. Tại sao cần quản lý HĐGDTN theo hướng xã hội hóa?
    XHH giúp huy động nguồn lực đa dạng, tạo môi trường học tập phong phú, nâng cao hiệu quả hoạt động trải nghiệm và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện đại.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý HĐGDTN hiện nay là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều của CBQL, GV và phụ huynh, hạn chế trong phối hợp các lực lượng xã hội, thiếu cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính chưa đủ mạnh.

  4. Phương pháp tổ chức HĐGDTN hiệu quả là gì?
    Phương pháp đa dạng như trò chơi team building, thảo luận nhóm, dự án cộng đồng, tham quan thực tế kết hợp với sự hỗ trợ của các tổ chức xã hội và doanh nghiệp địa phương.

  5. Làm thế nào để huy động nguồn lực xã hội cho HĐGDTN?
    Thông qua xây dựng cơ chế chính sách thu hút tài trợ, tăng cường tuyên truyền, phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và các tổ chức xã hội, đồng thời quản lý sử dụng nguồn lực hiệu quả và minh bạch.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm theo hướng xã hội hóa tại các trường THPT quận Lê Chân đã đạt được những kết quả tích cực về nhận thức và tổ chức nhưng còn nhiều hạn chế về phối hợp và nguồn lực.
  • Nghiên cứu đã chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng chính và đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, tập trung vào nâng cao năng lực CBQL, GV, xây dựng kế hoạch cụ thể, đa dạng hóa phương pháp tổ chức và huy động nguồn lực xã hội.
  • Các giải pháp đề xuất có tính khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế, hướng tới mục tiêu phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất HS theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Tiếp theo, cần triển khai các biện pháp đề xuất trong thực tiễn, đồng thời đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh phù hợp.
  • Kêu gọi các nhà quản lý, giáo viên, phụ huynh và cộng đồng cùng chung tay thực hiện để nâng cao chất lượng giáo dục trải nghiệm, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương và đất nước.