Tổng quan nghiên cứu

Bạo lực học đường (BLHĐ) là một vấn đề nhức nhối, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường giáo dục và sự phát triển toàn diện của học sinh. Tại các trường trung học cơ sở (THCS) thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh, BLHĐ vẫn còn tồn tại dưới nhiều hình thức như đánh đập, xúc phạm danh dự, cô lập bạn bè, gây tổn hại về thể chất và tinh thần. Theo ước tính, các trường THCS trên địa bàn có khoảng 13 trường với tổng số 140 cán bộ quản lý (CBQL), giáo viên (GV), học sinh (HS) và phụ huynh tham gia khảo sát thực trạng. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý giáo dục phòng, chống BLHĐ theo tiếp cận cùng tham gia, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần xây dựng môi trường học tập lành mạnh, an toàn và thân thiện.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 13 trường THCS tại thành phố Bắc Ninh, thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 10/2022 đến tháng 5/2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức, năng lực quản lý của CBQL, GV và sự phối hợp của các lực lượng xã hội nhằm giảm thiểu các hành vi bạo lực, đồng thời thúc đẩy sự phát triển toàn diện về phẩm chất và năng lực của học sinh. Các chỉ số như tỷ lệ bạo lực học đường giảm, mức độ tham gia của các lực lượng giáo dục và xã hội, cũng như sự hài lòng của phụ huynh và học sinh được xem là các metrics quan trọng để đánh giá hiệu quả của các biện pháp đề xuất.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết tiếp cận cùng tham gia. Lý thuyết quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Lý thuyết tiếp cận cùng tham gia nhấn mạnh sự phối hợp, hợp tác giữa nhiều cá nhân, tổ chức trong việc thực hiện các hoạt động chung, đặc biệt trong giáo dục phòng, chống BLHĐ.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Bạo lực học đường (BLHĐ): Hành vi hành hạ, đánh đập, xúc phạm danh dự, gây tổn hại về thể chất và tinh thần trong môi trường học đường.
  • Giáo dục phòng, chống BLHĐ: Tập hợp các hoạt động nhằm phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn và xử lý kịp thời các hành vi bạo lực trong trường học.
  • Tiếp cận cùng tham gia: Phương thức huy động sự tham gia đồng bộ của các lực lượng trong và ngoài nhà trường để thực hiện mục tiêu chung.
  • Quản lý giáo dục phòng, chống BLHĐ: Chuỗi các hoạt động quản lý có kế hoạch, có tổ chức nhằm điều phối các hoạt động phòng, chống BLHĐ theo hướng tiếp cận cùng tham gia.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 13 trường THCS tại thành phố Bắc Ninh, với tổng số 140 người tham gia gồm 50 CBQL, 90 GV, cùng phỏng vấn một số HS, phụ huynh và các lực lượng xã hội khác.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu từ bảng hỏi, kết hợp phân tích định tính qua phỏng vấn và quan sát thực tế.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 10/2022 đến tháng 5/2023, bao gồm các giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi.

Phương pháp điều tra bao gồm bảng hỏi dành cho CBQL, GV và các lực lượng xã hội; phỏng vấn sâu với HS, phụ huynh; quan sát thực tế các hoạt động giáo dục phòng, chống BLHĐ; và tham vấn ý kiến chuyên gia để hoàn thiện các biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng biểu hiện bạo lực học đường:
    Qua khảo sát, khoảng 35% CBQL và GV đánh giá các biểu hiện bạo lực như xúc phạm, đánh đập, cô lập bạn bè vẫn còn phổ biến tại các trường THCS. Tỷ lệ này cho thấy BLHĐ chưa được kiểm soát triệt để dù đã có các hoạt động phòng ngừa.

  2. Mức độ thực hiện mục tiêu giáo dục phòng, chống BLHĐ:
    Khoảng 60% CBQL và GV cho biết mục tiêu giáo dục phòng, chống BLHĐ được triển khai nhưng chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng.

  3. Phương pháp và hình thức giáo dục:
    70% GV sử dụng các phương pháp truyền thống như giảng dạy, tuyên truyền, chưa khai thác hiệu quả các hình thức hoạt động ngoại khóa, sinh hoạt tập thể để nâng cao nhận thức HS.

  4. Sự tham gia của các lực lượng:
    Chỉ khoảng 50% các lực lượng xã hội như phụ huynh, công an địa phương, tổ chức đoàn thể tham gia tích cực vào hoạt động phòng, chống BLHĐ, cho thấy sự phối hợp còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ nhận thức và năng lực quản lý của CBQL, GV chưa đồng đều, cùng với điều kiện cơ sở vật chất và kinh phí đầu tư cho hoạt động phòng, chống BLHĐ còn hạn chế. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ tham gia của các lực lượng xã hội tại Bắc Ninh thấp hơn khoảng 15%, cho thấy cần tăng cường huy động nguồn lực xã hội.

Việc áp dụng tiếp cận cùng tham gia trong quản lý giáo dục phòng, chống BLHĐ được đánh giá là phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi HS THCS, giúp phát huy sức mạnh tổng hợp của nhà trường, gia đình và cộng đồng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ tham gia của các lực lượng, bảng so sánh mức độ thực hiện các mục tiêu giáo dục theo từng trường, giúp minh họa rõ nét hiệu quả và hạn chế hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức và năng lực cho CBQL, GV và HS:
    Triển khai các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý và giáo dục phòng, chống BLHĐ theo tiếp cận cùng tham gia, nhằm nâng cao kỹ năng xử lý tình huống và phối hợp liên ngành. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Phòng Giáo dục chủ trì phối hợp với các chuyên gia tâm lý.

  2. Xây dựng kế hoạch giáo dục phòng, chống BLHĐ phù hợp với điều kiện thực tế:
    Mỗi trường cần xây dựng kế hoạch chi tiết, phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng lực lượng tham gia, đảm bảo các hoạt động diễn ra liên tục, đồng bộ. Thời gian xây dựng kế hoạch trong quý đầu năm học, do Ban Giám hiệu và tổ chuyên môn thực hiện.

  3. Đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động giáo dục:
    Khuyến khích tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ kỹ năng sống, sinh hoạt tập thể nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng, chống BLHĐ cho HS. Thực hiện thường xuyên trong năm học, do GV chủ nhiệm và các tổ chức đoàn thể phối hợp tổ chức.

  4. Huy động sự tham gia của các lực lượng xã hội:
    Tăng cường phối hợp với gia đình, công an địa phương, các tổ chức chính trị xã hội để tạo mạng lưới hỗ trợ giáo dục phòng, chống BLHĐ. Xây dựng cơ chế phối hợp và giao ban định kỳ hàng quý, do Ban Giám hiệu và Phòng Giáo dục chủ trì.

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và khen thưởng:
    Thiết lập hệ thống tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả các hoạt động phòng, chống BLHĐ, khen thưởng kịp thời các cá nhân, tập thể có thành tích, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Thực hiện định kỳ hàng học kỳ, do Ban Giám hiệu và tổ kiểm tra thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục:
    Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng và triển khai các kế hoạch phòng, chống BLHĐ hiệu quả, phù hợp với đặc điểm địa phương và lứa tuổi học sinh.

  2. Giáo viên và giáo viên chủ nhiệm:
    Cung cấp các phương pháp, kỹ năng tổ chức hoạt động giáo dục phòng, chống BLHĐ theo hướng tiếp cận cùng tham gia, giúp giáo viên chủ động xử lý các tình huống bạo lực trong lớp học.

  3. Phụ huynh học sinh:
    Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong việc phối hợp với nhà trường và cộng đồng để phòng ngừa và xử lý các hành vi bạo lực, góp phần xây dựng môi trường học tập an toàn cho con em.

  4. Các tổ chức xã hội và cơ quan quản lý giáo dục:
    Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình phối hợp giữa nhà trường và các lực lượng xã hội trong công tác phòng, chống BLHĐ, nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Bạo lực học đường là gì và có những biểu hiện nào?
    BLHĐ là các hành vi hành hạ, đánh đập, xúc phạm danh dự, gây tổn hại về thể chất và tinh thần trong trường học. Biểu hiện gồm đánh nhau, bắt nạt, xúc phạm bằng lời nói, cô lập bạn bè, xô đẩy, đe dọa.

  2. Tiếp cận cùng tham gia trong quản lý giáo dục phòng, chống BLHĐ có ý nghĩa gì?
    Đây là phương pháp huy động sự phối hợp đồng bộ của nhiều lực lượng như nhà trường, gia đình, cộng đồng và các tổ chức xã hội nhằm tăng hiệu quả phòng, chống BLHĐ.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý giáo dục phòng, chống BLHĐ?
    Bao gồm nhận thức và năng lực của CBQL, GV; điều kiện cơ sở vật chất, kinh phí; sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình và xã hội; thái độ và sự tự giác của học sinh.

  4. Phương pháp giáo dục phòng, chống BLHĐ hiệu quả là gì?
    Kết hợp các phương pháp hình thành ý thức cá nhân, tổ chức hoạt động xã hội, kích thích hành động và điều chỉnh hành vi như đàm thoại, tranh luận, thi đua, khen thưởng và xử phạt hợp lý.

  5. Làm thế nào để huy động sự tham gia của các lực lượng xã hội trong phòng, chống BLHĐ?
    Thông qua xây dựng kế hoạch phối hợp rõ ràng, tổ chức các buổi họp giao ban định kỳ, tuyên truyền nâng cao nhận thức và tạo cơ chế khen thưởng, xử lý công bằng các cá nhân, tổ chức tham gia.

Kết luận

  • Bạo lực học đường là vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển toàn diện của học sinh THCS tại thành phố Bắc Ninh.
  • Quản lý giáo dục phòng, chống BLHĐ theo tiếp cận cùng tham gia là phương pháp phù hợp, giúp huy động sức mạnh tổng hợp của nhà trường, gia đình và xã hội.
  • Thực trạng cho thấy còn nhiều hạn chế trong nhận thức, năng lực quản lý và sự phối hợp giữa các lực lượng, cần có các biện pháp đồng bộ để nâng cao hiệu quả.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể, khả thi như bồi dưỡng nâng cao năng lực, xây dựng kế hoạch chi tiết, đổi mới phương pháp giáo dục, huy động lực lượng xã hội và tăng cường kiểm tra, đánh giá.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp đề xuất, giám sát thực hiện và đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, góp phần xây dựng môi trường học đường an toàn, lành mạnh và thân thiện.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường tại các trường THCS thành phố Bắc Ninh, góp phần xây dựng thế hệ học sinh phát triển toàn diện, có phẩm chất và năng lực vững vàng cho tương lai.