Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2016-2019, huyện Mường Ảng, tỉnh Điện Biên đã triển khai nhiều dự án đầu tư xây dựng cơ bản nhằm phát triển hạ tầng và nâng cao đời sống kinh tế - xã hội. Với dân số khoảng 48.709 người năm 2019, trong đó 88,93% sống ở khu vực nông thôn, nhu cầu phát triển cơ sở hạ tầng tại đây là rất cấp thiết. Ban Quản lý dự án các công trình huyện Mường Ảng chịu trách nhiệm quản lý các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước, bao gồm các công trình giao thông, trường học, trạm y tế và các công trình an sinh xã hội khác. Tuy nhiên, thực tế cho thấy công tác quản lý dự án còn tồn tại nhiều hạn chế như chậm tiến độ, chất lượng công trình chưa đảm bảo, lãng phí tài chính và nhân lực. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý dự án huyện Mường Ảng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đến năm 2025. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại huyện Mường Ảng, sử dụng số liệu thứ cấp giai đoạn 2016-2019 và số liệu sơ cấp thu thập năm 2019. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội vùng miền núi Tây Bắc.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng, trong đó:

  • Khái niệm dự án đầu tư xây dựng: Dự án là tập hợp các hoạt động có liên quan nhằm tạo ra công trình mới, mở rộng hoặc cải tạo với mục tiêu phát triển kinh tế xã hội trong thời gian xác định. Dự án đầu tư xây dựng có đặc điểm đa mục tiêu, tính duy nhất gắn liền với đất, thời gian thi công dài và vốn đầu tư lớn.

  • Lý thuyết quản lý dự án: Quản lý dự án là quá trình lập kế hoạch, điều phối nguồn lực, giám sát tiến độ, chi phí và chất lượng nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng mục tiêu. Các chức năng chính gồm lập kế hoạch, điều phối thực hiện và giám sát.

  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dự án: Bao gồm yếu tố khách quan như chính sách pháp luật (Luật Đầu tư 2014, Luật Xây dựng 2014, Nghị định 59/2015/NĐ-CP...), kinh tế vĩ mô và yếu tố chủ quan như năng lực Ban Quản lý dự án, công tác tổ chức thực hiện, năng lực chủ đầu tư.

  • Mô hình quản lý dự án: Mô hình chủ đầu tư trực tiếp, mô hình chủ nhiệm điều hành, mô hình chìa khóa trao tay, mô hình quản lý dự án theo chức năng và dạng ma trận.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự án đầu tư xây dựng, quản lý dự án, tiến độ thi công, quản lý chi phí, quản lý chất lượng, lựa chọn nhà thầu.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo tổng kết, báo cáo vốn, báo cáo đầu tư của Ban Quản lý dự án huyện Mường Ảng giai đoạn 2016-2019; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tiếp 58 cán bộ, lãnh đạo Ban Quản lý dự án, nhà thầu xây lắp, tư vấn và cán bộ các phòng ban chuyên môn thuộc UBND huyện năm 2019.

  • Phương pháp thu thập thông tin: Kết hợp điều tra khảo sát bằng bảng hỏi với thang đo Likert 5 mức độ, phỏng vấn chuyên gia và thu thập tài liệu liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả tính điểm trung bình, phân tổ thống kê, so sánh số tuyệt đối và tương đối, xử lý dữ liệu bằng phần mềm Excel. Các chỉ tiêu đánh giá gồm công tác lập dự án, thẩm định, lựa chọn nhà thầu, quản lý chất lượng, chi phí, tiến độ và an toàn lao động.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu thứ cấp giai đoạn 2016-2019, khảo sát sơ cấp năm 2019, phân tích và đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác lập và thẩm định dự án: Tỷ lệ dự án được phê duyệt tổng mức đầu tư xây dựng phù hợp với quy hoạch đạt khoảng 85%. Tuy nhiên, có khoảng 15% dự án tồn tại sai phạm trong công tác lập dự án, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng.

  2. Lựa chọn nhà thầu: Tỷ lệ gói thầu sử dụng hình thức chỉ định thầu chiếm khoảng 40%, trong khi đấu thầu rộng rãi chỉ chiếm 30%, còn lại là chào hàng cạnh tranh. Tỷ lệ chỉ định thầu cao làm giảm tính cạnh tranh và hiệu quả đầu tư.

  3. Quản lý chất lượng thi công: Khoảng 75% dự án đảm bảo tiến độ thi công, nhưng vẫn còn 25% dự án chậm tiến độ do nhiều nguyên nhân như năng lực nhà thầu, điều kiện thời tiết. Tỷ lệ nợ khối lượng xây dựng công trình chiếm khoảng 10% tổng giá trị công trình, phản ánh công tác kiểm soát chất lượng và thanh toán còn hạn chế.

  4. Quản lý chi phí đầu tư: Tổng mức đầu tư xây dựng điều chỉnh tăng trung bình 8% so với dự toán ban đầu, chủ yếu do phát sinh chi phí vật liệu và nhân công. Chi phí quản lý dự án chiếm khoảng 5-7% tổng mức đầu tư, phù hợp với quy định nhưng cần kiểm soát chặt chẽ hơn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế là do năng lực chuyên môn của Ban Quản lý dự án còn yếu, công tác lập kế hoạch và giám sát chưa chặt chẽ, tỷ lệ chỉ định thầu cao làm giảm tính minh bạch và cạnh tranh. So với kinh nghiệm quản lý dự án tại tỉnh Phú Thọ và Yên Bái, huyện Mường Ảng còn thiếu các cơ chế kiểm soát tiến độ, chi phí và chất lượng hiệu quả. Việc áp dụng các quy định pháp luật chưa đồng bộ cũng ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ hình thức đấu thầu, bảng so sánh tiến độ dự án và biểu đồ biến động chi phí đầu tư. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, tăng cường giám sát và minh bạch trong lựa chọn nhà thầu để nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực chuyên môn Ban Quản lý dự án: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý dự án, kỹ năng lập kế hoạch, giám sát tiến độ và quản lý chi phí. Mục tiêu đạt 90% cán bộ có chứng chỉ quản lý dự án trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu.

  2. Tăng cường công tác lập và thẩm định dự án: Xây dựng quy trình chuẩn hóa công tác lập dự án, thẩm định chặt chẽ theo quy định pháp luật, giảm tỷ lệ sai phạm xuống dưới 5% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh.

  3. Minh bạch và nâng cao hiệu quả lựa chọn nhà thầu: Giảm tỷ lệ chỉ định thầu xuống dưới 20%, tăng tỷ lệ đấu thầu rộng rãi lên trên 50% trong các dự án mới. Áp dụng công nghệ thông tin trong đấu thầu để tăng tính công khai, minh bạch. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, Sở Tài chính, Sở Xây dựng.

  4. Tăng cường giám sát chất lượng và tiến độ thi công: Thiết lập hệ thống giám sát tiến độ, kiểm soát chất lượng công trình theo chu kỳ, xử lý kịp thời các vi phạm. Mục tiêu 95% dự án hoàn thành đúng tiến độ và đạt chuẩn chất lượng trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, các nhà thầu, tư vấn giám sát.

  5. Kiểm soát chặt chẽ chi phí đầu tư: Áp dụng các công cụ quản lý chi phí hiện đại, rà soát và điều chỉnh tổng mức đầu tư phù hợp thực tế, hạn chế phát sinh không cần thiết. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, Sở Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng: Nâng cao hiểu biết về quy trình, kỹ thuật quản lý dự án, áp dụng các giải pháp thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác.

  2. Chủ đầu tư và các cơ quan quản lý nhà nước: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, quy định quản lý dự án phù hợp với đặc thù địa phương miền núi.

  3. Nhà thầu xây dựng và tư vấn giám sát: Hiểu rõ các yêu cầu quản lý, nâng cao năng lực phối hợp, đảm bảo chất lượng và tiến độ thi công.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, xây dựng: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dự án đầu tư xây dựng tại vùng miền núi, phục vụ nghiên cứu và học tập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Mường Ảng còn nhiều hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do năng lực quản lý của Ban Quản lý dự án còn hạn chế, tỷ lệ chỉ định thầu cao, công tác giám sát tiến độ và chi phí chưa chặt chẽ, cùng với điều kiện địa phương khó khăn.

  2. Các yếu tố khách quan nào ảnh hưởng đến quản lý dự án tại đây?
    Bao gồm chính sách pháp luật hiện hành như Luật Đầu tư, Luật Xây dựng, các nghị định hướng dẫn, cùng với bối cảnh kinh tế vĩ mô và mức độ phát triển kinh tế địa phương.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả lựa chọn nhà thầu?
    Cần giảm tỷ lệ chỉ định thầu, tăng cường đấu thầu rộng rãi và chào hàng cạnh tranh, áp dụng công nghệ thông tin trong đấu thầu để đảm bảo minh bạch và cạnh tranh công bằng.

  4. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá thực trạng quản lý dự án?
    Kết hợp thu thập số liệu thứ cấp từ báo cáo dự án giai đoạn 2016-2019 và khảo sát sơ cấp với 58 cán bộ, sử dụng thang đo Likert và phân tích thống kê mô tả, so sánh số liệu.

  5. Giải pháp nào ưu tiên để cải thiện công tác quản lý dự án trong thời gian tới?
    Ưu tiên nâng cao năng lực chuyên môn Ban Quản lý dự án, chuẩn hóa quy trình lập và thẩm định dự án, minh bạch trong lựa chọn nhà thầu, tăng cường giám sát tiến độ và chất lượng thi công.

Kết luận

  • Đã đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý dự án huyện Mường Ảng, xác định các hạn chế về tiến độ, chất lượng, chi phí và lựa chọn nhà thầu.
  • Phân tích các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án, trong đó năng lực Ban Quản lý dự án và chính sách pháp luật đóng vai trò quan trọng.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực như nâng cao năng lực quản lý, minh bạch đấu thầu, tăng cường giám sát và kiểm soát chi phí nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, góp phần hoàn thiện khung lý thuyết và thực tiễn quản lý dự án đầu tư xây dựng tại vùng miền núi Tây Bắc.
  • Khuyến nghị các cơ quan chức năng và Ban Quản lý dự án huyện Mường Ảng triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2021-2025 để thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị liên quan cần phối hợp tổ chức đào tạo, hoàn thiện quy trình quản lý và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ tư vấn, liên hệ Ban Quản lý dự án các công trình huyện Mường Ảng, tỉnh Điện Biên.