Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo chương trình 2018, việc phát triển năng lực học sinh trở thành mục tiêu trọng tâm của các hoạt động dạy học. Môn Toán lớp 6 giữ vai trò nền tảng quan trọng trong hệ thống giáo dục trung học cơ sở, giúp học sinh hình thành kiến thức cơ bản và phát triển các năng lực toán học thiết yếu. Tại huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc, với 18 trường THCS và hơn 1.700 học sinh lớp 6, việc quản lý dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh đang được quan tâm nhưng còn nhiều thách thức. Nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn Toán lớp 6 tại các trường THCS huyện Sông Lô trong giai đoạn 2020-2023, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của giáo dục địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục theo hướng phát triển năng lực học sinh. Lý thuyết tiếp cận năng lực nhấn mạnh vai trò của việc phát triển tổng hợp kiến thức, kỹ năng và thái độ của người học trong quá trình dạy học. Mô hình quản lý dạy học môn Toán lớp 6 được xây dựng trên cơ sở tương tác giữa giáo viên, học sinh, nội dung và phương pháp dạy học, đồng thời chú trọng đến các điều kiện vật chất và môi trường học tập. Ba khái niệm chính được sử dụng gồm: (1) Quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh, (2) Năng lực toán học đặc thù như tư duy, lập luận, giải quyết vấn đề, giao tiếp toán học, và (3) Quản lý điều kiện cơ sở vật chất phục vụ dạy học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Dữ liệu được thu thập qua khảo sát bằng bảng hỏi với 414 phiếu hợp lệ từ cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh lớp 6 tại 18 trường THCS huyện Sông Lô trong giai đoạn 2020-2023. Cỡ mẫu gồm 35 cán bộ quản lý, 197 giáo viên và 182 học sinh. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 24 và Microsoft Excel với các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích tần suất, điểm trung bình và so sánh tỷ lệ phần trăm. Ngoài ra, phương pháp phỏng vấn chuyên sâu và quan sát được áp dụng để làm rõ các vấn đề thực trạng và thu thập ý kiến chuyên gia. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm học 2020-2021 đến 2022-2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý lập kế hoạch dạy học: 85% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá việc lập kế hoạch dạy học môn Toán lớp 6 theo hướng phát triển năng lực học sinh được thực hiện ở mức độ trung bình đến cao. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% kế hoạch được điều chỉnh linh hoạt theo năng lực học sinh từng lớp.

  2. Quản lý quá trình dạy học của giáo viên: Khoảng 78% giáo viên được khảo sát thường xuyên chuẩn bị bài giảng và sử dụng phương pháp dạy học tích cực, nhưng chỉ 55% giáo viên áp dụng đồng bộ các phương pháp đổi mới trong mỗi tiết học.

  3. Quản lý học tập của học sinh: 70% học sinh có thái độ tích cực, hứng thú học tập môn Toán, tuy nhiên chỉ 48% học sinh tham gia các hoạt động học tập nhóm và tự học hiệu quả theo hướng phát triển năng lực.

  4. Quản lý điều kiện cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Các trường THCS huyện Sông Lô được trang bị trung bình 36 máy tính/lớp, 9 phòng máy tính, 167 máy chiếu và 28 màn hình thông minh toàn huyện. Tuy nhiên, chỉ 65% giáo viên sử dụng hiệu quả các thiết bị này trong giảng dạy.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quản lý dạy học môn Toán lớp 6 theo hướng phát triển năng lực học sinh tại huyện Sông Lô đã đạt được những kết quả tích cực, đặc biệt trong việc xây dựng kế hoạch và đổi mới phương pháp dạy học. Tuy nhiên, việc áp dụng đồng bộ các phương pháp dạy học tích cực còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển năng lực học sinh. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục phổ thông, tỷ lệ áp dụng phương pháp đổi mới tại huyện Sông Lô tương đối cao nhưng vẫn cần tăng cường hơn nữa. Việc quản lý học tập của học sinh còn chưa phát huy tối đa vai trò tự học và hợp tác nhóm, điều này có thể do hạn chế về kỹ năng tự học và môi trường học tập chưa hoàn toàn thuận lợi. Cơ sở vật chất được đầu tư khá đầy đủ nhưng việc khai thác sử dụng chưa tối ưu, đòi hỏi sự chỉ đạo và hỗ trợ kỹ thuật từ nhà trường. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực và biểu đồ tròn phân bố thái độ học tập của học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh, đặc biệt chú trọng đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do Sở GD&ĐT phối hợp với Phòng GD&ĐT huyện tổ chức.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch dạy học linh hoạt, cá thể hóa theo năng lực học sinh: Khuyến khích giáo viên thiết kế kế hoạch bài giảng phù hợp với đặc điểm từng lớp, tăng cường hoạt động nhóm và tự học. Thời gian áp dụng từ năm học 2024-2025, do Ban giám hiệu các trường THCS chỉ đạo.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và thiết bị dạy học hiện đại: Tăng cường đầu tư, bảo trì thiết bị và hướng dẫn giáo viên sử dụng hiệu quả các công cụ hỗ trợ giảng dạy. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do Phòng GD&ĐT huyện phối hợp với các trường thực hiện.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong việc hỗ trợ học sinh phát triển năng lực: Tổ chức các buổi sinh hoạt, hội thảo với phụ huynh nhằm nâng cao nhận thức và hỗ trợ học sinh trong học tập. Thời gian triển khai liên tục hàng năm, do Ban đại diện cha mẹ học sinh và nhà trường phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Toán lớp 6, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch quản lý phù hợp.

  2. Giáo viên môn Toán THCS: Áp dụng các biện pháp quản lý và phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh, nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục và sinh viên cao học, nghiên cứu sinh: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả khảo sát thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện, tỉnh: Sử dụng kết quả nghiên cứu để đánh giá thực trạng, xây dựng các chương trình bồi dưỡng và hỗ trợ các trường THCS trong địa bàn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh là gì?
    Quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh là hoạt động có kế hoạch của nhà trường nhằm tổ chức, điều phối các yếu tố dạy học để học sinh phát triển toàn diện các năng lực như tư duy, giải quyết vấn đề, giao tiếp toán học. Ví dụ, quản lý việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực và kiểm tra đánh giá phù hợp.

  2. Tại sao môn Toán lớp 6 lại quan trọng trong phát triển năng lực học sinh?
    Môn Toán lớp 6 cung cấp kiến thức nền tảng về số học, đại số, hình học và xác suất, giúp học sinh phát triển tư duy logic, kỹ năng giải quyết vấn đề và khả năng ứng dụng toán học trong thực tế, là cơ sở cho các cấp học tiếp theo.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý dạy học môn Toán lớp 6 tại huyện Sông Lô là gì?
    Khó khăn gồm việc áp dụng chưa đồng bộ các phương pháp dạy học tích cực, hạn chế trong việc cá thể hóa kế hoạch dạy học, và việc sử dụng thiết bị dạy học hiện đại chưa hiệu quả do thiếu bồi dưỡng kỹ năng cho giáo viên.

  4. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả dạy học?
    Các biện pháp gồm bồi dưỡng năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ quản lý, xây dựng kế hoạch dạy học linh hoạt, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, và phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực?
    Hiệu quả được đánh giá qua mức độ thực hiện kế hoạch dạy học, sự đổi mới phương pháp giảng dạy, thái độ và kết quả học tập của học sinh, cũng như việc sử dụng hiệu quả các điều kiện cơ sở vật chất và thiết bị dạy học.

Kết luận

  • Quản lý dạy học môn Toán lớp 6 theo hướng phát triển năng lực học sinh tại huyện Sông Lô đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế trong áp dụng phương pháp và sử dụng thiết bị dạy học.
  • Việc xây dựng kế hoạch dạy học linh hoạt, cá thể hóa theo năng lực học sinh là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng dạy học.
  • Cơ sở vật chất được đầu tư đầy đủ nhưng cần tăng cường khai thác và sử dụng hiệu quả hơn.
  • Các biện pháp quản lý đề xuất tập trung vào bồi dưỡng năng lực cán bộ quản lý, giáo viên, ứng dụng công nghệ và tăng cường phối hợp với gia đình, xã hội.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc đổi mới quản lý dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông tại địa phương.

Next steps: Triển khai các biện pháp quản lý đề xuất trong năm học 2024-2025 và đánh giá hiệu quả định kỳ.

Call to action: Các trường THCS và Phòng GD&ĐT huyện Sông Lô cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nhằm phát triển năng lực học sinh môn Toán lớp 6 một cách bền vững.