Tổng quan nghiên cứu

Lao động nông thôn chiếm tỷ lệ lớn trong cơ cấu lao động quốc gia, đóng vai trò trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội vùng nông thôn. Theo Quyết định số 1956/QĐ-TTg ngày 27-11-2009 của Thủ tướng Chính phủ, mục tiêu đào tạo nghề cho lao động nông thôn (LĐNT) đến năm 2020 là bình quân mỗi năm đào tạo khoảng 1 triệu lao động, trong đó có 100.000 lượt cán bộ, công chức xã. Đào tạo nghề nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tạo việc làm, tăng thu nhập, góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động và cơ cấu kinh tế, phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.

Huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên, là vùng miền núi có dân số khoảng 88.400 người, trong đó dân tộc thiểu số chiếm hơn 50%. Giai đoạn 2016-2020, huyện đã đạt được nhiều kết quả trong phát triển kinh tế - xã hội và công tác đào tạo nghề cho LĐNT. Toàn huyện hiện có 30 hợp tác xã nông nghiệp, 32 làng nghề và 34 tổ hợp tác hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, góp phần nâng cao thu nhập và giảm nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Tuy nhiên, công tác đào tạo nghề tại Đồng Hỷ còn nhiều hạn chế như quy mô đào tạo nhỏ, cơ sở vật chất thiếu thốn, đội ngũ giáo viên chưa đáp ứng đủ về số lượng và chất lượng, chương trình đào tạo chưa phù hợp với nhu cầu thị trường lao động, và công tác kết nối giữa doanh nghiệp với cơ sở đào tạo còn yếu. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý đào tạo nghề cho LĐNT tại huyện Đồng Hỷ trong giai đoạn 2018-2020, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo nghề, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện nhiệm kỳ 2020-2025.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý đào tạo nghề và phát triển nguồn nhân lực, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý đào tạo nghề: Quản lý đào tạo nghề là quá trình tổ chức, lập kế hoạch, điều khiển, kiểm tra và đánh giá các hoạt động đào tạo nhằm đạt mục tiêu phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng nghề phù hợp với yêu cầu thị trường lao động.

  • Lý thuyết phát triển nguồn nhân lực: Nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố quyết định sự phát triển kinh tế bền vững, trong đó đào tạo nghề đóng vai trò then chốt trong nâng cao năng suất lao động và khả năng thích ứng với công nghệ mới.

Các khái niệm chính bao gồm: lao động nông thôn, đào tạo nghề, quản lý đào tạo nghề, nhu cầu đào tạo nghề, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đào tạo nghề.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, báo cáo của UBND huyện Đồng Hỷ, các số liệu thống kê về đào tạo nghề giai đoạn 2018-2020; dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 168 lao động nông thôn được đào tạo nghề và 20 cán bộ, giáo viên quản lý đào tạo nghề tại địa phương.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, phương pháp so sánh để phân tích biến động qua các năm, và phân tích định tính từ phỏng vấn sâu nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2018-2020, với thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp, phân tích và tổng hợp kết quả trong năm 2021-2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô đào tạo nghề còn hạn chế: Giai đoạn 2018-2020, huyện Đồng Hỷ đã đào tạo nghề cho khoảng 299 lao động nông thôn, trong đó tỷ lệ lao động có việc làm sau đào tạo đạt khoảng 80%. Tuy nhiên, quy mô đào tạo chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của thị trường lao động địa phương.

  2. Cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên còn yếu kém: Hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật của các cơ sở dạy nghề chưa đầy đủ, nhiều nghề đào tạo chưa đảm bảo thiết bị tối thiểu theo quy định. Đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý còn thiếu về số lượng và chưa đồng đều về chất lượng, ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo.

  3. Chương trình đào tạo chưa phù hợp với nhu cầu thực tế: Các chương trình đào tạo chủ yếu tập trung vào các nghề truyền thống, chưa đa dạng và chưa cập nhật kịp thời các kỹ năng mới theo yêu cầu của thị trường lao động. Người học sau đào tạo còn thiếu kỹ năng thực hành và khả năng thích ứng công việc.

  4. Công tác kết nối doanh nghiệp và đào tạo còn yếu: Việc liên kết giữa các cơ sở đào tạo nghề với doanh nghiệp để tạo việc làm cho người học sau đào tạo chưa hiệu quả, dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp hoặc làm việc không đúng ngành nghề còn cao.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, điều kiện kinh tế - xã hội của huyện Đồng Hỷ còn nhiều khó khăn, đặc biệt là các xã đặc biệt khó khăn chiếm 6/15 xã, ảnh hưởng đến nguồn lực đầu tư cho đào tạo nghề. Về chủ quan, cơ chế tổ chức quản lý đào tạo nghề chưa đồng bộ, mạng lưới cơ sở dạy nghề chưa được mở rộng và hiện đại hóa, đội ngũ giáo viên chưa được đào tạo nâng cao thường xuyên.

So sánh với các huyện lân cận như Đại Từ, Chợ Mới và Văn Bàn, Đồng Hỷ có quy mô đào tạo nhỏ hơn và chất lượng đào tạo chưa cao bằng. Ví dụ, huyện Đại Từ đạt tỷ lệ có việc làm sau đào tạo khoảng 80%, tương tự Đồng Hỷ, nhưng có quy mô đào tạo lớn hơn với 4.750 người trong giai đoạn 2017-2019. Huyện Chợ Mới có tỷ lệ lao động qua đào tạo có việc làm lên đến 97%, nhờ vào sự gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo và nhu cầu doanh nghiệp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số lượng lao động được đào tạo và tỷ lệ có việc làm sau đào tạo qua các năm, bảng đánh giá chất lượng cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên, cũng như biểu đồ so sánh tỷ lệ việc làm sau đào tạo giữa các huyện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường điều tra, khảo sát và dự báo nhu cầu học nghề của người lao động nông thôn
    Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội
    Thời gian: Triển khai hàng năm, bắt đầu từ năm 2023
    Mục tiêu: Xác định chính xác nhu cầu đào tạo nghề để xây dựng kế hoạch đào tạo phù hợp, nâng tỷ lệ người học nghề đáp ứng đúng nhu cầu thị trường lên trên 90%.

  2. Điều chỉnh mức hỗ trợ kinh phí đào tạo nghề và tăng khả năng tiếp cận vốn vay tự tạo việc làm
    Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, các ngân hàng chính sách
    Thời gian: Giai đoạn 2023-2025
    Mục tiêu: Tăng mức hỗ trợ kinh phí đào tạo nghề, đồng thời tạo điều kiện vay vốn ưu đãi cho người học nghề, giúp họ tự tạo việc làm sau đào tạo, giảm tỷ lệ thất nghiệp xuống dưới 10%.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất phục vụ đào tạo nghề
    Chủ thể thực hiện: Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, UBND huyện
    Thời gian: 2023-2026
    Mục tiêu: Nâng cấp, trang bị đầy đủ thiết bị dạy nghề theo tiêu chuẩn, đảm bảo 100% các cơ sở đào tạo nghề có đủ điều kiện thực hành, nâng cao chất lượng đào tạo.

  4. Nâng cao chất lượng chương trình và đội ngũ giảng viên đào tạo nghề
    Chủ thể thực hiện: Trung tâm đào tạo nghề, các trường nghề, Sở Giáo dục và Đào tạo
    Thời gian: 2023-2025
    Mục tiêu: Cập nhật chương trình đào tạo phù hợp với yêu cầu thị trường lao động, tổ chức bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho 100% giáo viên và cán bộ quản lý đào tạo nghề.

  5. Tăng cường giám sát, kiểm tra và đánh giá công tác quản lý đào tạo nghề
    Chủ thể thực hiện: Các cơ quan quản lý nhà nước, UBND huyện
    Thời gian: Liên tục từ 2023
    Mục tiêu: Đảm bảo công tác đào tạo nghề được thực hiện đúng quy định, nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu sai sót và lãng phí nguồn lực.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đào tạo nghề
    Giúp hiểu rõ thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đào tạo nghề cho LĐNT, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.

  2. Các cơ sở đào tạo nghề và giáo viên
    Tham khảo để cải tiến chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng giảng dạy, đáp ứng nhu cầu thực tế của thị trường lao động.

  3. Doanh nghiệp và hợp tác xã nông nghiệp
    Hiểu rõ vai trò và cơ hội hợp tác trong đào tạo nghề, kết nối với các cơ sở đào tạo để tuyển dụng lao động có kỹ năng phù hợp.

  4. Người lao động nông thôn và các tổ chức xã hội
    Nắm bắt thông tin về chính sách đào tạo nghề, quyền lợi và cơ hội học nghề, từ đó chủ động tham gia các chương trình đào tạo nâng cao kỹ năng, cải thiện thu nhập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đào tạo nghề cho lao động nông thôn lại quan trọng?
    Đào tạo nghề giúp nâng cao kỹ năng, tăng năng suất lao động, tạo việc làm ổn định và cải thiện đời sống cho người lao động, đồng thời góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

  2. Những khó khăn chính trong công tác đào tạo nghề tại huyện Đồng Hỷ là gì?
    Bao gồm quy mô đào tạo nhỏ, cơ sở vật chất thiếu thốn, đội ngũ giáo viên chưa đủ và chưa đồng đều về chất lượng, chương trình đào tạo chưa phù hợp và kết nối doanh nghiệp còn yếu.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn?
    Cần đầu tư cơ sở vật chất, cập nhật chương trình đào tạo, nâng cao trình độ giáo viên, tăng cường khảo sát nhu cầu thị trường và kết nối với doanh nghiệp để tạo việc làm sau đào tạo.

  4. Ai là chủ thể chịu trách nhiệm chính trong quản lý đào tạo nghề cho LĐNT?
    Chủ thể chính là các cơ quan quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương, đặc biệt là UBND huyện và Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội.

  5. Lao động nông thôn có thể tiếp cận các chương trình đào tạo nghề như thế nào?
    Thông qua các trung tâm dạy nghề, các lớp đào tạo lưu động tại địa phương, các cơ sở đào tạo nghề công lập và tư nhân, với nhiều hình thức đào tạo ngắn hạn và dài hạn phù hợp.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa và làm rõ các vấn đề lý luận về quản lý đào tạo nghề cho lao động nông thôn, đồng thời phân tích thực trạng công tác đào tạo nghề tại huyện Đồng Hỷ giai đoạn 2018-2020.

  • Kết quả nghiên cứu chỉ ra những điểm mạnh như sự quan tâm đầu tư của chính quyền địa phương và những hạn chế về quy mô, chất lượng đào tạo, cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên.

  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng đào tạo nghề, góp phần phát triển nguồn nhân lực nông thôn đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng cho các cấp quản lý, cơ sở đào tạo và các bên liên quan trong việc hoạch định chính sách và tổ chức đào tạo nghề.

  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai khảo sát nhu cầu đào tạo nghề định kỳ, đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, đào tạo bồi dưỡng đội ngũ giáo viên và tăng cường liên kết với doanh nghiệp để tạo việc làm cho người học. Đề nghị các cơ quan chức năng và địa phương phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn.