Tổng quan nghiên cứu

Xã Cổ Lũng, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên, với tổng diện tích tự nhiên khoảng 1.686,92 ha, là vùng trung tâm có tiềm năng phát triển kinh tế công nghiệp, dịch vụ và nông nghiệp. Tính đến cuối năm 2018, xã đã đạt 91,2% kế hoạch xây dựng nông thôn mới (NTM) theo mục tiêu đến năm 2020, với thu nhập bình quân đầu người đạt 3,9 triệu đồng/tháng và tỷ lệ hộ thoát nghèo đạt 12,3%. Tuy nhiên, quá trình thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) xây dựng NTM vẫn còn nhiều khó khăn như tỷ lệ vốn huy động mới đạt 67,7%, một số công trình thi công kéo dài so với dự kiến, và các tiêu chí về môi trường, an toàn thực phẩm, hệ thống chính trị xã hội mới chỉ đạt mức cơ bản.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý CTMTQG xây dựng NTM tại xã Cổ Lũng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng, chỉ ra những thành công và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý hiệu quả trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý CTMTQG xây dựng NTM trên địa bàn xã Cổ Lũng, với dữ liệu thu thập từ năm 2016 đến 2018 và khảo sát sơ cấp trong năm 2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các địa phương khác trong tỉnh và khu vực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý chương trình mục tiêu quốc gia và phát triển nông thôn mới. Khái niệm nông thôn mới được hiểu là khu vực nông thôn có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, xã hội dân chủ, ổn định và môi trường sinh thái được bảo vệ. Quản lý CTMTQG xây dựng NTM là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, giám sát và đánh giá việc thực hiện các tiêu chí xây dựng NTM nhằm sử dụng hiệu quả nguồn lực, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG): Tập hợp các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp đồng bộ nhằm phát triển kinh tế - xã hội trong một thời gian nhất định.
  • Quản lý CTMTQG xây dựng NTM: Quản lý toàn diện các hoạt động từ lập kế hoạch, huy động nguồn lực, giám sát thực hiện đến đánh giá kết quả xây dựng NTM.
  • Tiêu chí xây dựng NTM: Bộ tiêu chí gồm 19 tiêu chí về quy hoạch, hạ tầng, kinh tế, văn hóa, môi trường, chính trị và an ninh.
  • Nguyên tắc quản lý: Phù hợp pháp luật, phát huy vai trò cộng đồng, công khai minh bạch, phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu bao gồm số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo của UBND xã Cổ Lũng, Ban quản lý NTM xã, các phòng ban liên quan trong giai đoạn 2016-2018, và số liệu sơ cấp thu thập qua phỏng vấn trực tiếp 36 cán bộ xã thuộc các bộ phận chức năng từ tháng 5 đến tháng 6 năm 2019.

Phương pháp chọn mẫu là tổng thể cán bộ xã nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác trong đánh giá. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích tài chính và so sánh các chỉ tiêu qua các năm. Thang đo Likert 5 bậc được áp dụng để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố quản lý, kết hợp tính điểm trung bình và độ lệch chuẩn để xác định mức độ đồng thuận và phân tán dữ liệu.

Timeline nghiên cứu gồm:

  • Thu thập số liệu thứ cấp: 2016-2018
  • Thu thập số liệu sơ cấp: tháng 5-6/2019
  • Phân tích và tổng hợp dữ liệu: tháng 7-8/2019
  • Viết báo cáo và hoàn thiện luận văn: tháng 9-12/2019

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM đạt 91,2% vào năm 2018, thấp hơn kế hoạch đề ra 95% cho năm 2020. Tỷ lệ vốn huy động thực hiện chương trình mới đạt 67,7% so với kế hoạch, trong đó vốn ngân sách nhà nước chiếm trên 70%.
  2. Thu nhập bình quân đầu người đạt 3,9 triệu đồng/tháng, tăng trưởng khoảng 12% so với năm 2016, tuy nhiên tỷ lệ hộ thoát nghèo mới đạt 12,3%, còn thấp so với mục tiêu giảm nghèo bền vững.
  3. Tỷ lệ đường giao thông trục thôn, xóm được cứng hóa đạt 68,3% năm 2018, tăng 8,3% so với năm 2016, nhưng các công trình thủy lợi và nhà văn hóa còn chậm tiến độ, kéo dài so với kế hoạch ban đầu.
  4. Công tác quản lý và giám sát còn nhiều hạn chế, với 25% kế hoạch phải điều chỉnh, tỷ lệ tiết kiệm vốn đạt khoảng 13%, và một số sai phạm trong thanh toán, nghiệm thu công trình vẫn tồn tại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do nguồn lực huy động chưa đa dạng, chủ yếu phụ thuộc ngân sách nhà nước, trong khi sự tham gia đóng góp của người dân và doanh nghiệp còn hạn chế. Trình độ cán bộ quản lý và năng lực phối hợp giữa các cơ quan chức năng chưa đồng đều, dẫn đến việc giám sát, kiểm tra chưa chặt chẽ, gây chậm tiến độ và sai phạm trong quản lý vốn.

So sánh với các xã lân cận như Đắc Sơn và Kim Phượng, nơi có tỷ lệ hoàn thành tiêu chí NTM đạt 100% và tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống dưới 5%, xã Cổ Lũng còn nhiều điểm cần cải thiện. Việc xây dựng kế hoạch chưa sát thực tế, thiếu sự đồng thuận và tham gia tích cực của cộng đồng cũng ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hoàn thành các tiêu chí NTM qua các năm, biểu đồ vốn huy động theo nguồn, và bảng so sánh các chỉ tiêu kinh tế - xã hội để minh họa rõ nét tiến trình và những điểm nghẽn trong quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập kế hoạch và giám sát thực hiện: Ban quản lý NTM xã cần xây dựng kế hoạch chi tiết, sát với điều kiện thực tế, phân bổ nguồn lực hợp lý, đồng thời thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ để đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2024; chủ thể: Ban quản lý NTM xã phối hợp UBND xã.

  2. Đẩy mạnh huy động nguồn lực đa dạng: Tăng cường vận động sự tham gia của doanh nghiệp, các tổ chức xã hội và người dân trong đóng góp vốn và công sức xây dựng NTM, giảm sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước. Thời gian: 2024-2025; chủ thể: UBND xã, các tổ chức chính trị xã hội.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý: Tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, giám sát, và tuyên truyền cho cán bộ xã và thôn xóm nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và khả năng phối hợp. Thời gian: 2024; chủ thể: UBND huyện, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

  4. Tăng cường công khai minh bạch và phát huy vai trò cộng đồng: Thực hiện công khai các kế hoạch, nguồn vốn và tiến độ thực hiện để người dân giám sát, đồng thời tổ chức các buổi tuyên truyền nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận và trách nhiệm của cộng đồng. Thời gian: liên tục từ 2024; chủ thể: Ban quản lý NTM xã, Mặt trận Tổ quốc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý địa phương: Giúp nâng cao năng lực quản lý, lập kế hoạch và giám sát thực hiện CTMTQG xây dựng NTM, từ đó cải thiện hiệu quả công tác quản lý tại xã, huyện.
  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chương trình mục tiêu quốc gia, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.
  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cách thức tham gia xây dựng NTM, từ đó nâng cao sự phối hợp và đóng góp tích cực trong quá trình thực hiện.
  4. Cơ quan quản lý cấp tỉnh và huyện: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát các địa phương trong việc triển khai CTMTQG xây dựng NTM hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý CTMTQG xây dựng NTM là gì?
    Quản lý CTMTQG xây dựng NTM là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, giám sát và đánh giá việc thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới nhằm sử dụng hiệu quả nguồn lực và đảm bảo tiến độ, chất lượng công trình.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý CTMTQG xây dựng NTM?
    Các yếu tố chính gồm: quy định pháp luật, trình độ dân trí và thu nhập người dân, năng lực cán bộ quản lý, sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng và khả năng huy động vốn đầu tư.

  3. Tại sao tỷ lệ vốn huy động thấp ảnh hưởng đến xây dựng NTM?
    Vốn huy động thấp làm hạn chế nguồn lực thực hiện các công trình hạ tầng, dẫn đến chậm tiến độ, giảm chất lượng và hiệu quả của chương trình xây dựng NTM.

  4. Làm thế nào để nâng cao vai trò của cộng đồng trong xây dựng NTM?
    Thông qua công khai minh bạch, tuyên truyền nâng cao nhận thức, tổ chức các hoạt động vận động người dân tham gia đóng góp công sức, vốn và giám sát thực hiện các dự án.

  5. Các giải pháp chính để tăng cường quản lý CTMTQG xây dựng NTM là gì?
    Bao gồm: xây dựng kế hoạch sát thực tế, huy động nguồn lực đa dạng, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường công khai minh bạch và phát huy vai trò cộng đồng.

Kết luận

  • Đánh giá thực trạng quản lý CTMTQG xây dựng NTM tại xã Cổ Lũng cho thấy tỷ lệ hoàn thành mục tiêu đạt 91,2% năm 2018, còn nhiều hạn chế về vốn huy động, tiến độ công trình và quản lý.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm năng lực cán bộ, sự phối hợp giữa các cơ quan, trình độ dân trí và nguồn lực tài chính.
  • So sánh với các địa phương khác, xã Cổ Lũng cần cải thiện công tác quản lý và huy động nguồn lực để đạt mục tiêu NTM kiểu mẫu.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường quản lý, nâng cao hiệu quả thực hiện CTMTQG xây dựng NTM trong giai đoạn tới.
  • Nghiên cứu là tài liệu tham khảo quan trọng cho cán bộ quản lý, nhà nghiên cứu và các tổ chức liên quan trong phát triển nông thôn mới.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất từ năm 2024, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh kế hoạch phù hợp với thực tế.

Call to action: Các cấp chính quyền và cộng đồng dân cư cần phối hợp chặt chẽ, phát huy vai trò chủ thể để xây dựng nông thôn mới bền vững, nâng cao đời sống người dân.