Tổng quan nghiên cứu

Xã Cổ Lũng, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên, với tổng diện tích tự nhiên khoảng 1.686,92 ha, là vùng trung tâm có tiềm năng phát triển kinh tế đa dạng, bao gồm công nghiệp, dịch vụ, thương mại và nông nghiệp. Tính đến cuối năm 2018, xã đã đạt được 91,2% kế hoạch xây dựng nông thôn mới (NTM) theo mục tiêu đến năm 2020, với thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 3,9 triệu đồng/tháng và tỷ lệ hộ thoát nghèo đạt 12,3%. Tuy nhiên, quá trình thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) xây dựng NTM vẫn còn nhiều khó khăn như tỷ lệ vốn huy động mới đạt 67,7%, một số chỉ tiêu về giao thông, thủy lợi chưa hoàn thiện, và các công trình thi công thường kéo dài so với kế hoạch.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý CTMTQG xây dựng NTM tại xã Cổ Lũng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý CTMTQG xây dựng NTM trên địa bàn xã Cổ Lũng, với dữ liệu thu thập từ năm 2016 đến 2018 và khảo sát sơ cấp trong năm 2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện công tác quản lý, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý chương trình mục tiêu quốc gia và phát triển nông thôn mới. Hai mô hình chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG): Nhấn mạnh vai trò của việc lập kế hoạch, huy động nguồn lực, giám sát và đánh giá trong quản lý CTMTQG nhằm đảm bảo thực hiện đúng tiến độ, hiệu quả và minh bạch.

  2. Lý thuyết phát triển nông thôn mới (NTM): Tập trung vào các tiêu chí xây dựng NTM như phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao đời sống người dân, bảo vệ môi trường và phát triển hệ thống chính trị xã hội vững mạnh.

Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn mới, quản lý CTMTQG xây dựng NTM, các tiêu chí quốc gia về NTM, vai trò của cộng đồng dân cư và các cơ quan chức năng trong quản lý chương trình.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu được thu thập gồm:

  • Số liệu thứ cấp: Báo cáo xây dựng NTM của xã Cổ Lũng từ năm 2016 đến 2018, các văn bản pháp luật liên quan, báo cáo của các ban ngành xã và huyện.
  • Số liệu sơ cấp: Phỏng vấn trực tiếp 36 cán bộ xã thuộc các bộ phận chức năng với bảng hỏi chuẩn hóa, sử dụng thang đo Likert 5 bậc để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý CTMTQG xây dựng NTM.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích thống kê mô tả: Đánh giá thực trạng quản lý và các chỉ tiêu phát triển.
  • Phân tích tài chính: Đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn vốn trong xây dựng NTM.
  • Phương pháp so sánh: So sánh các chỉ tiêu qua các năm để nhận diện xu hướng và hiệu quả quản lý.
  • Tính toán điểm trung bình và độ lệch chuẩn: Để đánh giá mức độ đồng thuận và phân tán ý kiến của cán bộ xã.

Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu thứ cấp từ 2016-2018, khảo sát sơ cấp từ tháng 5 đến tháng 6 năm 2019, xử lý và phân tích dữ liệu trong năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM đạt 91,2% vào năm 2018: So với kế hoạch 95% đến năm 2020, thể hiện tiến độ thực hiện còn chậm, đặc biệt ở các tiêu chí về giao thông và thủy lợi.

  2. Nguồn vốn huy động đạt 67,7% kế hoạch năm 2018: Trong đó, ngân sách nhà nước chiếm trên 70%, phần còn lại huy động từ doanh nghiệp và người dân. Việc huy động vốn từ cộng đồng còn hạn chế, ảnh hưởng đến tiến độ và quy mô các công trình.

  3. Thu nhập bình quân đầu người đạt 3,9 triệu đồng/tháng: Tăng trưởng thu nhập góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống còn 12,3%, tuy nhiên vẫn còn khoảng 25% mục tiêu phải điều chỉnh kế hoạch do khó khăn trong thực hiện.

  4. Tỷ lệ thực hiện các tiêu chí hạ tầng giao thông tăng dần: Đường trục xã, liên xã đạt 100%, đường trục thôn xóm tăng từ 60% năm 2016 lên 68,3% năm 2018, tuy nhiên đường ngõ xóm và đường trục chính nội đồng chỉ đạt khoảng 54-57%, chưa đáp ứng yêu cầu xã NTM kiểu mẫu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế là do nguồn vốn huy động chưa đa dạng và chưa đủ mạnh, dẫn đến nhiều công trình bị kéo dài thời gian thi công. Việc quản lý và giám sát chưa chặt chẽ cũng góp phần làm tăng tỷ lệ sai phạm và điều chỉnh kế hoạch. So với các xã lân cận như Đắc Sơn và Kim Phượng, xã Cổ Lũng còn nhiều điểm yếu trong công tác phối hợp giữa các cơ quan chức năng và sự tham gia của người dân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hoàn thành các tiêu chí NTM qua các năm, bảng so sánh kế hoạch và thực hiện vốn đầu tư, cũng như biểu đồ tăng trưởng thu nhập và tỷ lệ hộ nghèo. Những kết quả này cho thấy cần có sự điều chỉnh chiến lược quản lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực và tăng cường sự tham gia của cộng đồng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập kế hoạch và giám sát thực hiện: Ban quản lý NTM xã cần xây dựng kế hoạch chi tiết, sát thực tế, phân bổ nguồn lực hợp lý, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát tiến độ và chất lượng các công trình nhằm giảm tỷ lệ điều chỉnh kế hoạch và sai phạm. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2024.

  2. Đẩy mạnh huy động nguồn vốn xã hội hóa: Tăng cường vận động doanh nghiệp, các tổ chức và người dân tham gia đóng góp tài chính và công sức xây dựng NTM, giảm phụ thuộc vào ngân sách nhà nước. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý NTM phối hợp với các tổ chức chính trị xã hội, trong vòng 2 năm tới.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý: Tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, giám sát và vận động cộng đồng cho cán bộ xã và thôn xóm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chương trình. Thời gian: triển khai trong năm 2024.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, tổ chức chính trị xã hội và cộng đồng dân cư để giải quyết kịp thời các vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện chương trình. Chủ thể: UBND xã và Ban quản lý NTM, thực hiện liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý chương trình xây dựng NTM tại các xã, huyện: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp quản lý hiệu quả, áp dụng vào thực tiễn địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn: Tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực xây dựng NTM.

  3. Các tổ chức chính trị xã hội và cộng đồng dân cư: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cách thức tham gia vào quản lý và giám sát chương trình xây dựng NTM.

  4. Cơ quan hoạch định chính sách và quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý và huy động nguồn lực xây dựng NTM.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý CTMTQG xây dựng NTM là gì?
    Quản lý CTMTQG xây dựng NTM là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, giám sát và đánh giá việc thực hiện các mục tiêu xây dựng nông thôn mới theo quy định của nhà nước nhằm đảm bảo hiệu quả và tiến độ.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý CTMTQG xây dựng NTM?
    Bao gồm nguồn vốn huy động, năng lực cán bộ quản lý, sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng và mức độ tham gia của cộng đồng dân cư.

  3. Làm thế nào để huy động vốn hiệu quả cho xây dựng NTM?
    Cần đa dạng hóa nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, doanh nghiệp, người dân và các tổ chức xã hội, đồng thời tăng cường vận động, tuyên truyền và minh bạch trong sử dụng vốn.

  4. Vai trò của cộng đồng dân cư trong xây dựng NTM là gì?
    Người dân là chủ thể chính trong xây dựng NTM, tham gia đóng góp công sức, tài chính và giám sát thực hiện các công trình, góp phần nâng cao hiệu quả và tính bền vững của chương trình.

  5. Các giải pháp nâng cao năng lực quản lý CTMTQG xây dựng NTM?
    Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, tăng cường phối hợp liên ngành, xây dựng kế hoạch chi tiết và giám sát chặt chẽ quá trình thực hiện.

Kết luận

  • Đánh giá thực trạng quản lý CTMTQG xây dựng NTM tại xã Cổ Lũng cho thấy tiến độ đạt 91,2% kế hoạch năm 2018, với nhiều kết quả tích cực về thu nhập và giảm nghèo.
  • Nguồn vốn huy động còn hạn chế, tỷ lệ sai phạm và điều chỉnh kế hoạch còn cao, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm năng lực cán bộ, sự phối hợp liên ngành, trình độ dân trí và nguồn lực tài chính.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường lập kế hoạch, huy động vốn xã hội hóa, nâng cao năng lực cán bộ và phối hợp liên ngành.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2024-2026 nhằm hoàn thiện công tác quản lý, thúc đẩy phát triển bền vững nông thôn mới tại xã Cổ Lũng.

Luận văn kêu gọi các cấp chính quyền, tổ chức và cộng đồng dân cư cùng chung tay thực hiện các giải pháp đề xuất để đạt được mục tiêu xây dựng xã NTM kiểu mẫu, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân địa phương.