Tổng quan nghiên cứu

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) tại Việt Nam đã trở thành một trong những chiến lược trọng điểm nhằm thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển toàn diện kinh tế - xã hội khu vực nông thôn. Tính đến năm 2020, theo báo cáo của ngành, khoảng 50% số xã trên toàn quốc đã đạt chuẩn NTM, góp phần làm thay đổi bộ mặt nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, nhiều địa phương vẫn gặp phải những khó khăn, đặc biệt là trong công tác quản lý kinh tế và huy động, sử dụng nguồn vốn xây dựng NTM. Tình trạng nợ đọng vốn, thất thoát, lãng phí và chất lượng công trình đầu tư hạn chế vẫn còn tồn tại, ảnh hưởng đến hiệu quả chung của chương trình.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý kinh tế trong chương trình xây dựng NTM tại xã Thượng Yên Công, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh, giai đoạn 2018-2020, với mục tiêu đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý kinh tế nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chương trình đến năm 2025. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại xã Thượng Yên Công và thành phố Uông Bí, dựa trên các số liệu thu thập từ UBND xã, các phòng ban chuyên môn và khảo sát thực tế. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nguồn lực, đảm bảo tính minh bạch, công khai trong sử dụng vốn, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý kinh tế nhà nước và quản lý chương trình phát triển kinh tế - xã hội, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước về kinh tế: Nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc hoạch định chính sách, phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực kinh tế nhằm đạt được mục tiêu phát triển bền vững. Quản lý nhà nước về kinh tế vừa là khoa học vừa là nghệ thuật, đòi hỏi sự linh hoạt và trình độ chuyên môn cao của đội ngũ cán bộ quản lý.

  • Lý thuyết xây dựng nông thôn mới: Định nghĩa nông thôn mới là khu vực có đời sống vật chất, tinh thần được nâng cao, cơ sở hạ tầng đồng bộ, phát triển kinh tế đa dạng và bền vững, đồng thời bảo tồn bản sắc văn hóa và môi trường sinh thái. Quản lý kinh tế trong xây dựng NTM bao gồm việc xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế, huy động và quản lý nguồn lực, tổ chức thực hiện và giám sát các tiêu chí xây dựng NTM.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý kinh tế, xây dựng nông thôn mới, phân cấp quản lý, huy động nguồn lực, quy hoạch phát triển kinh tế, kiểm tra giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ UBND xã Thượng Yên Công, các báo cáo của thành phố Uông Bí, tài liệu pháp luật liên quan đến xây dựng NTM, kết quả khảo sát thực tế và phỏng vấn cán bộ quản lý, người dân địa phương.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng thông qua thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm về các tiêu chí xây dựng NTM; phân tích định tính dựa trên phỏng vấn sâu, đánh giá chính sách và quy trình quản lý vốn.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với khoảng 150 hộ dân và 30 cán bộ quản lý xã, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm dân cư và cán bộ có liên quan trực tiếp đến chương trình xây dựng NTM.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2020, với việc thu thập và xử lý dữ liệu diễn ra trong 6 tháng cuối năm 2020, phân tích và đề xuất giải pháp trong quý đầu năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế được triển khai đồng bộ: Xã Thượng Yên Công đã xây dựng và được UBND thành phố phê duyệt quy hoạch phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2017-2020, bao gồm các vùng sản xuất hàng hóa tập trung như thanh long ruột đỏ (15,3 ha), mai vàng Yên Tử (4,2 ha), cây mơ lông (12 ha) và thông nhựa (217 ha). Kế hoạch phát triển kinh tế được cụ thể hóa theo từng năm, từng quý với các dự án thành phần chi tiết.

  2. Nguồn lực huy động đa dạng nhưng còn hạn chế về minh bạch: Tổng số tiền huy động từ các doanh nghiệp, tổ chức và nhân dân cho chương trình xây dựng NTM tại xã đạt trên 30 tỷ đồng, trong đó có các đóng góp lớn từ Công ty TNHH Tiên Lâm (7,64 tỷ đồng) và các doanh nghiệp khác. Tuy nhiên, công tác quản lý nguồn vốn còn tồn tại một số hạn chế về minh bạch và kiểm soát chi tiêu, dẫn đến một phần vốn chưa được sử dụng hiệu quả.

  3. Cơ sở hạ tầng phát triển nhưng chưa đồng bộ: Tỷ lệ đường giao thông liên thôn được bê tông hóa đạt 73,78%, đường nội đồng bê tông hóa đạt 69,9%. Hệ thống thủy lợi có 9 đập chứa nước, trong đó 3 đập được kiên cố hóa, còn lại 6 đập và 17 tuyến kênh mương đất cần đầu tư nâng cấp. Hệ thống điện đạt 100% hộ sử dụng nhưng còn tổn thất do lưới điện cũ kỹ.

  4. Năng lực quản lý và tổ chức thực hiện được nâng cao: Ban chỉ đạo xây dựng NTM xã được thành lập và hoạt động hiệu quả, phối hợp chặt chẽ với các phòng ban thành phố và các tổ chức đoàn thể. Công tác tuyên truyền, tập huấn được triển khai rộng rãi với hơn 500 lượt người tham gia các lớp đào tạo. Tuy nhiên, năng lực cán bộ còn hạn chế về chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy xã Thượng Yên Công đã có nhiều nỗ lực trong việc xây dựng quy hoạch phát triển kinh tế và huy động nguồn lực cho chương trình xây dựng NTM. Việc quy hoạch các vùng sản xuất hàng hóa tập trung phù hợp với thế mạnh địa phương đã góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp và thu nhập của người dân. Tuy nhiên, tỷ lệ bê tông hóa đường giao thông và kiên cố hóa hệ thống thủy lợi chưa đạt mức tối ưu, ảnh hưởng đến khả năng vận chuyển và tưới tiêu, đặc biệt trong mùa khô.

So sánh với các nghiên cứu tại tỉnh Thái Bình và Hưng Yên, Thượng Yên Công còn gặp khó khăn trong việc nâng cao năng lực quản lý và minh bạch trong sử dụng nguồn vốn. Các địa phương khác đã chú trọng hơn vào công tác đào tạo cán bộ và kiểm tra giám sát, giúp giảm thiểu thất thoát và nâng cao hiệu quả đầu tư. Việc huy động nguồn lực từ cộng đồng và doanh nghiệp tại Thượng Yên Công tuy tích cực nhưng cần được quản lý chặt chẽ hơn để tránh lãng phí.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ bê tông hóa đường giao thông, biểu đồ phân bổ nguồn vốn và bảng tổng hợp các tiêu chí xây dựng NTM đạt được tại xã. Các biểu đồ này giúp minh họa rõ nét những điểm mạnh và hạn chế trong quản lý kinh tế xây dựng NTM tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường kiểm tra, giám sát quản lý nguồn vốn: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ từ cấp xã đến thành phố nhằm đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả trong sử dụng vốn xây dựng NTM. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2021; Chủ thể thực hiện: UBND xã phối hợp với Ban chỉ đạo xây dựng NTM thành phố.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về quản lý kinh tế, kỹ năng lập kế hoạch và giám sát dự án cho cán bộ xã và các tổ chức đoàn thể. Thời gian: 2021-2023; Chủ thể: Ban xây dựng NTM tỉnh và thành phố phối hợp với các viện đào tạo.

  3. Hoàn thiện hệ thống hạ tầng giao thông và thủy lợi: Ưu tiên đầu tư nâng cấp các tuyến đường chưa bê tông hóa và kiên cố hóa các đập, kênh mương đất nhằm đảm bảo vận chuyển và tưới tiêu hiệu quả. Thời gian: 2021-2025; Chủ thể: UBND xã phối hợp với các phòng ban chuyên môn thành phố.

  4. Tăng cường huy động và quản lý nguồn lực xã hội hóa: Xây dựng cơ chế khuyến khích doanh nghiệp và cộng đồng tham gia đầu tư xây dựng NTM, đồng thời thiết lập quy trình quản lý, báo cáo rõ ràng về nguồn lực huy động và sử dụng. Thời gian: 2021-2024; Chủ thể: UBND xã, Ban chỉ đạo xây dựng NTM thành phố.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý kinh tế trong xây dựng NTM, từ đó cải thiện hiệu quả công tác chỉ đạo, điều hành.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý kinh tế trong xây dựng NTM, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể tại địa phương: Hỗ trợ trong việc tổ chức vận động, huy động nguồn lực và giám sát thực hiện chương trình xây dựng NTM.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn: Hiểu rõ cơ chế huy động nguồn lực và các chính sách hỗ trợ, từ đó tham gia hiệu quả vào phát triển kinh tế nông thôn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý kinh tế trong xây dựng nông thôn mới là gì?
    Quản lý kinh tế trong xây dựng NTM là hoạt động của Nhà nước và các tổ chức liên quan nhằm hoạch định, tổ chức, điều hành và giám sát việc sử dụng các nguồn lực kinh tế để phát triển kinh tế - xã hội nông thôn một cách hiệu quả và bền vững.

  2. Tại sao quản lý nguồn vốn xây dựng NTM lại quan trọng?
    Nguồn vốn là yếu tố quyết định thành công của chương trình xây dựng NTM. Quản lý tốt nguồn vốn giúp tránh thất thoát, lãng phí, đảm bảo đầu tư đúng mục tiêu, nâng cao chất lượng công trình và hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý kinh tế xây dựng NTM tại xã Thượng Yên Công là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về năng lực cán bộ quản lý, thiếu minh bạch trong quản lý nguồn vốn, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, và việc huy động nguồn lực xã hội hóa còn hạn chế.

  4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý kinh tế xây dựng NTM?
    Các giải pháp bao gồm tăng cường kiểm tra giám sát, nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện hạ tầng, và xây dựng cơ chế huy động, quản lý nguồn lực xã hội hóa minh bạch, hiệu quả.

  5. Làm thế nào để người dân tham gia tích cực vào xây dựng NTM?
    Thông qua tuyên truyền, vận động, tạo điều kiện cho người dân tham gia đóng góp ý kiến, giám sát và hưởng lợi trực tiếp từ các dự án xây dựng NTM, đồng thời phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng trong phát triển kinh tế - xã hội.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý kinh tế trong xây dựng nông thôn mới, tập trung phân tích tại xã Thượng Yên Công, thành phố Uông Bí.
  • Đã đánh giá thực trạng quản lý kinh tế, chỉ ra những điểm mạnh như quy hoạch phát triển kinh tế đồng bộ, huy động nguồn lực đa dạng, đồng thời nhận diện các hạn chế về năng lực quản lý và cơ sở hạ tầng.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý kinh tế, bao gồm kiểm tra giám sát, đào tạo cán bộ, hoàn thiện hạ tầng và tăng cường huy động nguồn lực xã hội hóa.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần hỗ trợ chính quyền địa phương trong việc thực hiện thành công chương trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025.
  • Khuyến nghị các cấp chính quyền, tổ chức và cộng đồng cùng phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để phát huy tối đa hiệu quả chương trình, hướng tới phát triển nông thôn bền vững và nâng cao đời sống nhân dân.

Hãy tiếp tục theo dõi và áp dụng các kết quả nghiên cứu này để góp phần xây dựng nông thôn mới ngày càng phát triển và văn minh.