Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi tiêu công là một trong những vấn đề trọng yếu trong công tác tài chính công, đặc biệt tại các địa phương có tốc độ phát triển kinh tế - xã hội nhanh như thành phố Bắc Ninh. Giai đoạn 2012-2016, Kho bạc Nhà nước (KBNN) thành phố Bắc Ninh đã thực hiện quản lý chi tiêu công với quy mô ngày càng mở rộng, đảm bảo cung cấp nguồn kinh phí thiết yếu cho các nhiệm vụ chính trị, kinh tế và xã hội. Theo số liệu thống kê, chi tiêu công tại địa phương này bao gồm chi đầu tư xây dựng cơ bản và chi thường xuyên, trong đó chi cho sự nghiệp giáo dục và y tế chiếm tỷ trọng đáng kể, phản ánh sự ưu tiên của ngân sách địa phương.

Tuy nhiên, công tác quản lý chi tiêu công vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như quy trình kiểm soát chưa chặt chẽ, cơ chế phân bổ ngân sách còn mang tính hành chính, chưa thực sự phát huy hiệu quả kiểm tra, giám sát. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi tiêu công tại KBNN thành phố Bắc Ninh, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo sử dụng ngân sách nhà nước (NSNN) đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả hơn. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các khoản chi NSNN do KBNN thành phố Bắc Ninh quản lý trong giai đoạn 2012-2016, đặc biệt là chi thường xuyên và chi đầu tư xây dựng cơ bản.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách quản lý chi tiêu công tại địa phương, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công, đồng thời hỗ trợ công tác điều hành ngân sách phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Bắc Ninh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chi tiêu công hiện đại, trong đó nổi bật là:

  • Lý thuyết quản lý chi tiêu công theo kết quả đầu ra (Output-Based Budgeting): Nhấn mạnh việc liên kết giữa dự toán ngân sách và kết quả thực hiện, nhằm nâng cao trách nhiệm giải trình và hiệu quả sử dụng ngân sách. Mô hình này được áp dụng thành công tại nhiều quốc gia phát triển như Đức và New Zealand, giúp phân bổ nguồn lực công một cách hợp lý và minh bạch.

  • Mô hình quản lý ngân sách theo kế hoạch chi tiêu trung hạn (Medium-Term Expenditure Framework - MTEF): Tập trung vào việc lập kế hoạch ngân sách trong khoảng thời gian 3-5 năm, giúp tăng cường kỷ luật tài chính, phân bổ nguồn lực hiệu quả và nâng cao tính bền vững của ngân sách.

Các khái niệm chính được sử dụng bao gồm: ngân sách nhà nước (NSNN), chi tiêu công, quản lý chi tiêu công, dự toán ngân sách, kiểm soát chi ngân sách, hiệu quả chi tiêu công, và các nguyên tắc quản lý ngân sách như nguyên tắc công khai, minh bạch, cân đối và quy trách nhiệm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, số liệu thống kê của KBNN thành phố Bắc Ninh giai đoạn 2012-2016, cùng các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước số 83/2015/QH13. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các khoản chi NSNN do KBNN thành phố Bắc Ninh quản lý trong giai đoạn này.

Phân tích số liệu được thực hiện bằng các phương pháp thống kê mô tả, phân tích tổng hợp và so sánh tỷ lệ phần trăm giữa các năm và các loại chi tiêu. Quá trình nghiên cứu được tiến hành theo timeline từ tháng 1/2017 đến tháng 12/2017, bao gồm các bước thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng, đánh giá kết quả và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu chi tiêu công tại KBNN thành phố Bắc Ninh giai đoạn 2012-2016:
    Chi đầu tư xây dựng cơ bản chiếm khoảng 40% tổng chi NSNN, trong khi chi thường xuyên chiếm khoảng 60%. Trong chi thường xuyên, chi cho sự nghiệp giáo dục và y tế lần lượt chiếm khoảng 25% và 15% tổng chi thường xuyên, phản ánh sự ưu tiên của ngân sách địa phương cho các lĩnh vực xã hội thiết yếu.

  2. Hiệu quả quản lý chi tiêu công:
    Tỷ lệ chi đúng dự toán đạt khoảng 85%, tuy nhiên vẫn còn khoảng 15% chi vượt dự toán hoặc chưa được kiểm soát chặt chẽ. Tỷ lệ từ chối thanh toán chi NSNN qua KBNN thành phố Bắc Ninh trong giai đoạn này dao động khoảng 5-7%, cho thấy công tác kiểm soát chi còn nhiều hạn chế.

  3. Tồn tại và nguyên nhân:
    Một số tồn tại chính bao gồm: quy trình kiểm soát chi chưa đồng bộ, hệ thống tiêu chuẩn định mức chi tiêu còn lạc hậu và chưa phù hợp với thực tế; năng lực nguồn nhân lực quản lý chi tiêu công chưa đồng đều; công nghệ thông tin ứng dụng trong quản lý còn hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu là do cơ chế quản lý tập trung, thiếu sự phân cấp và tự chủ trong chi tiêu, cùng với sự chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật và quy định liên quan.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý chi tiêu công tại KBNN thành phố Bắc Ninh đã đạt được những kết quả tích cực trong việc đảm bảo nguồn kinh phí cho các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, so với các mô hình quản lý chi tiêu công theo kết quả đầu ra và kế hoạch chi tiêu trung hạn được áp dụng ở các quốc gia phát triển, công tác quản lý tại Bắc Ninh còn nhiều điểm cần cải thiện.

Việc chi vượt dự toán và tỷ lệ từ chối thanh toán phản ánh sự thiếu chặt chẽ trong kiểm soát chi, có thể dẫn đến lãng phí và thất thoát ngân sách. So sánh với kinh nghiệm của tỉnh Thái Nguyên và huyện Phúc Thọ, việc phân cấp quản lý và nâng cao năng lực cán bộ quản lý là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả chi tiêu công.

Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi tiêu công còn hạn chế, chưa tận dụng được các lợi thế về tự động hóa, minh bạch và giám sát kịp thời. Việc xây dựng hệ thống tiêu chuẩn định mức chi tiêu phù hợp với thực tế cũng là một thách thức lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dự toán và kiểm soát chi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cơ cấu chi tiêu theo năm, bảng tổng hợp tỷ lệ chi đúng dự toán và tỷ lệ từ chối thanh toán, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng quản lý chi tiêu công tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ chế phân cấp và tự chủ trong quản lý chi tiêu công:
    Cần tăng cường phân cấp cho các đơn vị sử dụng ngân sách tại địa phương, đồng thời giao quyền tự chủ tài chính phù hợp nhằm nâng cao trách nhiệm và hiệu quả sử dụng nguồn vốn. Thời gian thực hiện đề xuất này nên trong vòng 1-2 năm, do KBNN thành phố Bắc Ninh phối hợp với các sở, ngành liên quan.

  2. Cải tiến hệ thống tiêu chuẩn, định mức chi tiêu công:
    Rà soát, cập nhật và xây dựng hệ thống tiêu chuẩn định mức chi tiêu phù hợp với thực tế phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Bắc Ninh, đảm bảo tính khả thi và minh bạch. Chủ thể thực hiện là Sở Tài chính và KBNN tỉnh Bắc Ninh, với lộ trình 1 năm.

  3. Nâng cao năng lực nguồn nhân lực quản lý chi tiêu công:
    Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý chi tiêu công tại KBNN và các đơn vị sử dụng ngân sách, tập trung vào kỹ năng kiểm soát chi, lập dự toán và ứng dụng công nghệ thông tin. Thời gian triển khai trong 6-12 tháng, do KBNN phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi tiêu công:
    Đẩy mạnh triển khai hệ thống quản lý ngân sách điện tử, tự động hóa quy trình kiểm soát chi, thanh toán và báo cáo, nhằm nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý. Chủ thể thực hiện là KBNN thành phố Bắc Ninh phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông, với kế hoạch 1-2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách tại các cơ quan Kho bạc Nhà nước:
    Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi tiêu công, giúp nâng cao năng lực kiểm soát chi và lập dự toán ngân sách.

  2. Lãnh đạo và chuyên viên các sở, ban, ngành liên quan đến tài chính công:
    Tham khảo để hiểu rõ hơn về cơ chế, quy trình quản lý chi tiêu công, từ đó phối hợp hiệu quả với KBNN trong công tác quản lý ngân sách.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng, Quản lý công:
    Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý chi tiêu công tại địa phương, cung cấp các mô hình, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tế.

  4. Các cơ quan hoạch định chính sách tài chính công:
    Giúp đánh giá thực trạng quản lý chi tiêu công tại địa phương, từ đó xây dựng các chính sách, quy định phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi tiêu công là gì và tại sao nó quan trọng?
    Quản lý chi tiêu công là quá trình sử dụng các công cụ, chính sách để kiểm soát và điều phối các khoản chi từ ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả, đúng mục đích. Nó quan trọng vì giúp tránh thất thoát, lãng phí và nâng cao hiệu quả đầu tư công, góp phần phát triển kinh tế - xã hội.

  2. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính và số liệu thống kê của KBNN thành phố Bắc Ninh, kết hợp phân tích thống kê mô tả, tổng hợp và so sánh tỷ lệ phần trăm để đánh giá thực trạng quản lý chi tiêu công.

  3. Những tồn tại chính trong quản lý chi tiêu công tại KBNN thành phố Bắc Ninh là gì?
    Bao gồm quy trình kiểm soát chi chưa chặt chẽ, hệ thống tiêu chuẩn định mức chi tiêu chưa phù hợp, năng lực nguồn nhân lực còn hạn chế và ứng dụng công nghệ thông tin chưa hiệu quả.

  4. Các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu công là gì?
    Gồm hoàn thiện cơ chế phân cấp và tự chủ, cải tiến hệ thống tiêu chuẩn định mức, nâng cao năng lực cán bộ quản lý và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi tiêu công.

  5. Ai nên sử dụng kết quả nghiên cứu này?
    Cán bộ quản lý ngân sách, lãnh đạo các sở ngành tài chính, nhà nghiên cứu chuyên ngành tài chính công và các cơ quan hoạch định chính sách tài chính công tại địa phương.

Kết luận

  • Quản lý chi tiêu công tại KBNN thành phố Bắc Ninh giai đoạn 2012-2016 đã đảm bảo cung cấp nguồn kinh phí thiết yếu cho các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, với tỷ trọng chi đầu tư xây dựng cơ bản và chi thường xuyên hợp lý.
  • Tồn tại chính gồm quy trình kiểm soát chi chưa chặt chẽ, hệ thống tiêu chuẩn định mức chi tiêu chưa phù hợp, năng lực nguồn nhân lực và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp trọng tâm như phân cấp quản lý, cải tiến tiêu chuẩn định mức, nâng cao năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu công.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách quản lý chi tiêu công tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả thực hiện và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để hoàn thiện mô hình quản lý chi tiêu công.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý tài chính và KBNN thành phố Bắc Ninh cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp cải tiến quản lý chi tiêu công, đồng thời tăng cường đào tạo và ứng dụng công nghệ nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.