Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh các trường đại học và cao đẳng tại Việt Nam ngày càng được trao quyền tự chủ tài chính, việc quản lý tài chính hiệu quả trở thành vấn đề cấp thiết nhằm đảm bảo sử dụng nguồn ngân sách nhà nước và các nguồn thu xã hội một cách hợp lý. Theo nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, việc đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý các đơn vị sự nghiệp công lập, trong đó có các trường cao đẳng, được đặt ra nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động. Trường Cao đẳng Giao thông vận tải Huế, được thành lập theo Quyết định số 4318/QĐ-BGDĐT ngày 09/10/2015, là một trong những đơn vị sự nghiệp công lập tự đảm bảo chi phí hoạt động thường xuyên, chịu sự quản lý của UBND tỉnh Thừa Thiên Huế. Tuy đã đạt được nhiều kết quả tích cực như ổn định nguồn thu, tăng thu nhập cho cán bộ viên chức và đầu tư cơ sở vật chất, trường vẫn còn tồn tại những hạn chế về quản lý tài chính như nguồn thu hạn chế, nợ công cao và khai thác trang thiết bị chưa hiệu quả. Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý tài chính tại Trường Cao đẳng Giao thông vận tải Huế trong giai đoạn 2015-2017, nhằm đánh giá các mặt đạt được và tồn tại, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của nhà trường và các đơn vị sự nghiệp công lập tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin để phân tích các yếu tố tác động đến quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh nguyên tắc tập trung dân chủ, hiệu quả, thống nhất và minh bạch trong quản lý tài chính các đơn vị sự nghiệp công lập.
  • Mô hình cơ chế tự chủ tài chính: Phân tích cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định 16/2015/NĐ-CP, trong đó đơn vị sự nghiệp công lập được tự chủ về nguồn thu, mức thu và sử dụng nguồn tài chính, đồng thời chịu trách nhiệm về hiệu quả tài chính.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, cơ chế tự chủ tài chính, dự toán thu chi, quản lý tài sản công, và kiểm tra, giám sát tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tổng hợp, phân tích và so sánh để đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Trường Cao đẳng Giao thông vận tải Huế. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu tài chính giai đoạn 2015-2017 do phòng Tài chính - Kế toán nhà trường cung cấp, các văn bản pháp luật liên quan như Nghị định 16/2015/NĐ-CP, và các báo cáo quản lý nội bộ. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ các báo cáo tài chính và hồ sơ quản lý thu chi của trường trong giai đoạn nghiên cứu. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp phi xác suất, tập trung vào dữ liệu thực tế của trường. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong khoảng thời gian từ năm 2018 đến 2019, bao gồm thu thập số liệu, phân tích định lượng và định tính, so sánh với các đơn vị sự nghiệp công lập khác để rút ra kết luận và đề xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu và cơ cấu nguồn thu: Trong giai đoạn 2015-2017, nguồn thu của trường chủ yếu đến từ học phí và lệ phí, chiếm khoảng 70-80% tổng nguồn thu ngoài ngân sách nhà nước. Nguồn thu từ hoạt động dịch vụ và các khoản thu khác chiếm khoảng 20-30%. Mức thu học phí hiện còn thấp so với tiềm năng khai thác cơ sở vật chất của trường.

  2. Quản lý chi tiêu tài chính: Các khoản chi được quản lý chặt chẽ theo quy chế chi tiêu nội bộ, với tỷ lệ chi thường xuyên chiếm khoảng 60-70% tổng chi. Tuy nhiên, mức chi cho hoạt động chuyên môn nghiệp vụ và thanh toán ngoài giờ cho giảng viên còn thấp, gây ảnh hưởng đến động lực làm việc của cán bộ viên chức.

  3. Thu nhập cán bộ viên chức: Thu nhập bình quân của cán bộ viên chức tăng từ 9 triệu đồng năm 2015 lên khoảng 10 triệu đồng năm 2017, cải thiện đáng kể đời sống vật chất và tinh thần. Tuy nhiên, sự chênh lệch thu nhập giữa các bộ phận còn tồn tại.

  4. Quản lý tài sản và kiểm tra tài chính: Công tác quản lý tài sản được chú trọng, trang thiết bị được đầu tư nhưng chưa đồng bộ và khai thác hiệu quả. Công tác tự kiểm tra nội bộ và thẩm tra quyết toán được thực hiện thường xuyên, giúp phát hiện và khắc phục sai sót kịp thời.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do cơ chế phân cấp quản lý tài chính chưa rõ ràng, dẫn đến trách nhiệm và nghĩa vụ của các đơn vị dự toán chưa được xác định cụ thể. Bộ máy quản lý còn tồn tại tình trạng “thừa thầy thiếu thợ”, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động. Mức học phí thấp và chưa khai thác tối đa các nguồn thu dịch vụ cũng làm hạn chế nguồn tài chính của trường. So với các nghiên cứu về quản lý tài chính tại các trường cao đẳng khác, kết quả cho thấy Trường Cao đẳng Giao thông vận tải Huế có nhiều điểm tương đồng về cơ chế tự chủ tài chính nhưng cần cải thiện hơn về quản lý chi tiêu và khai thác nguồn thu. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu nguồn thu và biểu đồ cơ cấu chi tiêu để minh họa rõ ràng hơn các tỷ lệ phần trăm đã nêu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện phân cấp quản lý tài chính: Nghiên cứu và áp dụng mô hình phân cấp rõ ràng, xác định trách nhiệm cụ thể cho từng đơn vị dự toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Ban Giám hiệu và phòng Tài chính - Kế toán chủ trì.

  2. Tối ưu hóa nguồn thu: Thành lập nhóm chuyên trách vận động tài trợ trong và ngoài nước, đồng thời khai thác tối đa các dịch vụ và cơ sở vật chất hiện có để tăng nguồn thu hợp pháp. Mục tiêu tăng nguồn thu ngoài ngân sách lên ít nhất 15% trong vòng 2 năm, do phòng Kế hoạch - Tài chính phối hợp với các đơn vị liên quan thực hiện.

  3. Nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu: Rà soát và điều chỉnh quy chế chi tiêu nội bộ, tăng mức chi cho hoạt động chuyên môn và thanh toán ngoài giờ nhằm nâng cao động lực làm việc của cán bộ viên chức. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do phòng Tài chính - Kế toán và Công đoàn nhà trường phối hợp thực hiện.

  4. Củng cố bộ máy quản lý tài chính: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn và phẩm chất đạo đức cho đội ngũ cán bộ quản lý tài chính, đồng thời sắp xếp lại cơ cấu tổ chức theo hướng chuyên nghiệp và hiệu quả. Kế hoạch thực hiện trong 2 năm, do Ban Giám hiệu và phòng Tổ chức cán bộ đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu các trường cao đẳng, đại học công lập: Để tham khảo mô hình quản lý tài chính và các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách và nguồn thu ngoài ngân sách.

  2. Phòng Tài chính - Kế toán các đơn vị sự nghiệp công lập: Áp dụng các phương pháp quản lý dự toán, kiểm soát chi tiêu và quản lý tài sản công được đề xuất trong luận văn.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục, tài chính công: Nghiên cứu thực tiễn về cơ chế tự chủ tài chính và quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập tại Việt Nam.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục và tài chính: Làm cơ sở tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định về cơ chế tự chủ tài chính và quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cơ chế tự chủ tài chính ảnh hưởng thế nào đến quản lý tài chính của trường?
    Cơ chế tự chủ tài chính cho phép trường tự quyết định mức thu, sử dụng nguồn tài chính và chịu trách nhiệm về hiệu quả tài chính, tạo điều kiện nâng cao tính chủ động và sáng tạo trong quản lý tài chính.

  2. Nguồn thu chính của Trường Cao đẳng Giao thông vận tải Huế là gì?
    Nguồn thu chính gồm học phí, lệ phí đào tạo chiếm khoảng 70-80% tổng nguồn thu ngoài ngân sách, còn lại là thu từ hoạt động dịch vụ và các khoản thu khác.

  3. Những hạn chế lớn nhất trong quản lý tài chính của trường là gì?
    Hạn chế gồm phân cấp quản lý chưa rõ ràng, bộ máy quản lý chưa tối ưu, mức học phí thấp và chưa khai thác hiệu quả các nguồn thu dịch vụ, cũng như mức chi cho hoạt động chuyên môn còn thấp.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để tăng nguồn thu cho trường?
    Thành lập nhóm vận động tài trợ, khai thác tối đa các dịch vụ và cơ sở vật chất hiện có, đồng thời tranh thủ nguồn thu từ ngân sách nhà nước và các khoản phí, lệ phí hợp pháp.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu tài chính?
    Cần rà soát, điều chỉnh quy chế chi tiêu nội bộ, tăng mức chi cho hoạt động chuyên môn và thanh toán ngoài giờ, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát và đào tạo cán bộ quản lý tài chính.

Kết luận

  • Quản lý tài chính tại Trường Cao đẳng Giao thông vận tải Huế đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong giai đoạn 2015-2017, đặc biệt là trong việc tự chủ tài chính và nâng cao thu nhập cán bộ viên chức.
  • Vẫn còn tồn tại những hạn chế về phân cấp quản lý, bộ máy tổ chức, nguồn thu và quản lý chi tiêu cần được khắc phục.
  • Luận văn đã đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính, bao gồm hoàn thiện phân cấp, tối ưu hóa nguồn thu, nâng cao hiệu quả chi tiêu và củng cố bộ máy quản lý.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả thực hiện.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý, nhà trường và các bên liên quan phối hợp thực hiện để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững Trường Cao đẳng Giao thông vận tải Huế.