Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2019-2023, huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai đã chứng kiến sự phát triển kinh tế - xã hội với tổng giá trị sản xuất (GTSX) tăng từ khoảng 4.662 tỷ đồng lên mức cao hơn, trong đó ngành công nghiệp - xây dựng và thương mại - dịch vụ đóng góp tỷ trọng lần lượt 39,6% và 27,3%. Song song đó, chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) bằng ngân sách nhà nước (NSNN) cũng tăng mạnh, chiếm tỷ trọng từ 11% năm 2019 lên 15,22% năm 2023 trong tổng chi ngân sách địa phương. Tuy nhiên, việc quản lý chi đầu tư XDCB vẫn còn nhiều hạn chế, gây ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn và phát triển bền vững của huyện.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng quản lý chi đầu tư XDCB bằng NSNN tại huyện Mang Yang, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động quản lý chi đầu tư XDCB bằng NSNN trên địa bàn huyện, tập trung vào các nguồn vốn ngân sách cấp huyện và xã, trong khoảng thời gian 2019-2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý tài chính công, nâng cao hiệu quả đầu tư công tại địa phương, đồng thời hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản bằng ngân sách nhà nước, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý đầu tư công: Nhấn mạnh vai trò của việc lập kế hoạch, phân bổ vốn, giám sát và đánh giá hiệu quả đầu tư công nhằm đảm bảo sử dụng nguồn lực hiệu quả, tránh thất thoát, lãng phí.
  • Mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản: Bao gồm các giai đoạn quy hoạch, lập kế hoạch, phân bổ vốn, triển khai thực hiện, thanh toán và quyết toán vốn đầu tư.
  • Khái niệm chính: Đầu tư xây dựng cơ bản, vốn đầu tư xây dựng cơ bản, chi đầu tư xây dựng cơ bản bằng ngân sách nhà nước, quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản, công tác quy hoạch và lập kế hoạch đầu tư, phân bổ vốn, thanh toán và quyết toán vốn, bộ máy quản lý và công tác thanh tra, kiểm tra.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp:

  • Số liệu sơ cấp: Thu thập qua khảo sát 90 phiếu điều tra với cán bộ, công chức thuộc UBND huyện và các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Mang Yang trong tháng 3/2024. Phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên thuận lợi đảm bảo tính khách quan và phù hợp với đối tượng nghiên cứu.
  • Số liệu thứ cấp: Tổng hợp từ các báo cáo quyết toán ngân sách địa phương, báo cáo kinh tế - xã hội, các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý đầu tư xây dựng cơ bản và ngân sách nhà nước.
  • Phân tích số liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích định tính dựa trên ý kiến chuyên gia và kết quả khảo sát. Số liệu được xử lý bằng phần mềm Excel để xây dựng bảng biểu, đồ thị minh họa.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu giai đoạn 2019-2023, khảo sát thực địa và thu thập ý kiến trong tháng 3/2024, tổng hợp và đề xuất giải pháp trong năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng chi đầu tư XDCB bằng NSNN: Tỷ lệ chi đầu tư XDCB tăng từ 11% năm 2019 lên 15,22% năm 2023 trong tổng chi ngân sách địa phương. Mức thực hiện chi đầu tư XDCB vượt dự toán nhiều năm, ví dụ năm 2020 thực hiện đạt 303% so với dự toán, năm 2023 đạt 201%. Điều này cho thấy sự chú trọng đầu tư cơ sở hạ tầng của huyện.

  2. Công tác quy hoạch và lập kế hoạch còn nhiều hạn chế: Chỉ 43,33% ý kiến đồng thuận rằng quy hoạch XDCB gắn kết với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội chung của huyện. 88,9% ý kiến cho rằng công tác quản lý quy hoạch chưa được quan tâm đúng mức, chất lượng quy hoạch thấp, chưa đáp ứng nhu cầu phát triển. Việc điều chỉnh, bổ sung quy hoạch chưa kịp thời, gây khó khăn trong triển khai dự án.

  3. Phân bổ vốn đầu tư chưa hợp lý: 57,8% ý kiến cho rằng công tác phân bổ vốn đầu tư chưa hợp lý, vốn bố trí dàn trải, nợ đọng vốn XDCB còn lớn, nhiều công trình hoàn thành nhưng chưa thanh toán kịp thời. Công tác lập dự toán được thực hiện đúng quy trình nhưng chưa xác định rõ thời gian cụ thể, gây ảnh hưởng đến chất lượng dự toán.

  4. Chất lượng công tác triển khai dự toán còn thấp: 57,8% ý kiến cho rằng công tác khảo sát, thiết kế, lập dự toán còn yếu về chất lượng và chiều sâu chuyên môn. Công tác cấp chứng chỉ hành nghề tư vấn thiết kế, định giá còn lỏng lẻo, ảnh hưởng đến chất lượng hồ sơ thiết kế. Tỷ lệ giảm giá qua đấu thầu thấp, chỉ khoảng 1-3%, cho thấy hiệu quả đấu thầu chưa cao.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm năng lực quản lý và chuyên môn của cán bộ còn hạn chế, quy trình quản lý còn rườm rà, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan liên quan, và nguồn lực tài chính hạn chế. So với các nghiên cứu trong ngành quản lý đầu tư công, tình trạng dàn trải vốn và nợ đọng vốn là vấn đề phổ biến tại nhiều địa phương, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả đầu tư công.

Việc quy hoạch chưa đồng bộ và thiếu tính cập nhật kịp thời làm giảm khả năng dự báo và phân bổ vốn chính xác, dẫn đến lãng phí nguồn lực. Chất lượng thiết kế và lập dự toán thấp làm tăng chi phí phát sinh, kéo dài tiến độ dự án. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ chi đầu tư XDCB so với tổng chi ngân sách và mức độ thực hiện dự toán qua các năm sẽ minh họa rõ nét xu hướng và hiệu quả quản lý vốn.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, cải tiến quy trình và tăng cường giám sát, kiểm tra nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Mang Yang.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác quy hoạch và lập kế hoạch đầu tư xây dựng cơ bản

    • Động từ hành động: Rà soát, cập nhật và đồng bộ quy hoạch XDCB với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội.
    • Target metric: Tăng tỷ lệ quy hoạch được phê duyệt và công bố công khai lên trên 80% trong năm 2025.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các sở ngành liên quan.
    • Timeline: Giai đoạn 2024-2025.

  2. Tối ưu hóa phân bổ vốn đầu tư và lập dự toán chi tiết, chính xác

    • Động từ hành động: Xây dựng cơ chế phân bổ vốn ưu tiên các dự án trọng điểm, giảm dàn trải vốn.
    • Target metric: Giảm tỷ lệ nợ đọng vốn XDCB xuống dưới 10% tổng vốn đầu tư trong năm 2025.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện, Ban Quản lý dự án.
    • Timeline: 2024-2026.

  3. Nâng cao chất lượng công tác khảo sát, thiết kế và thẩm định dự toán

    • Động từ hành động: Tăng cường đào tạo, cấp chứng chỉ hành nghề nghiêm ngặt, áp dụng công nghệ hiện đại trong thiết kế.
    • Target metric: Tỷ lệ hồ sơ thiết kế đạt chuẩn kỹ thuật trên 90% trong năm 2025.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Xây dựng, UBND huyện, các tổ chức tư vấn.
    • Timeline: 2024-2027.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong quản lý chi đầu tư XDCB

    • Động từ hành động: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ, xử lý nghiêm các vi phạm về chi đầu tư.
    • Target metric: Giảm 50% số vụ vi phạm trong quản lý chi đầu tư XDCB trong giai đoạn 2024-2026.
    • Chủ thể thực hiện: Thanh tra Nhà nước, Kiểm toán Nhà nước, UBND huyện.
    • Timeline: 2024-2026.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách và đầu tư công tại các cấp huyện, xã

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và giải pháp quản lý chi đầu tư XDCB, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.
    • Use case: Áp dụng các đề xuất để cải thiện quy trình lập kế hoạch và phân bổ vốn.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý đầu tư công.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu liên quan hoặc làm tài liệu học tập.

  3. Cơ quan thanh tra, kiểm toán và giám sát tài chính công

    • Lợi ích: Hiểu rõ các điểm yếu trong quản lý chi đầu tư XDCB để xây dựng kế hoạch kiểm tra, giám sát hiệu quả hơn.
    • Use case: Thiết kế chương trình thanh tra, kiểm toán phù hợp với thực tế địa phương.

  4. Các tổ chức tư vấn, nhà thầu xây dựng và thiết kế

    • Lợi ích: Nắm bắt yêu cầu quản lý, quy trình và tiêu chuẩn kỹ thuật trong đầu tư xây dựng cơ bản.
    • Use case: Cải thiện chất lượng dịch vụ, tuân thủ quy định pháp luật và nâng cao uy tín.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản bằng ngân sách nhà nước là gì?
    Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản bằng NSNN là quá trình phân bổ, sử dụng vốn ngân sách để thực hiện các dự án xây dựng nhằm phát triển cơ sở hạ tầng và nâng cao năng lực sản xuất. Ví dụ, huyện Mang Yang sử dụng nguồn vốn này để xây dựng các công trình giao thông, thủy lợi phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

  2. Tại sao công tác quy hoạch đầu tư xây dựng cơ bản lại quan trọng?
    Quy hoạch giúp xác định các dự án ưu tiên, đảm bảo đầu tư phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, tránh lãng phí nguồn lực. Nghiên cứu cho thấy quy hoạch chưa đồng bộ tại huyện Mang Yang dẫn đến nhiều dự án gặp khó khăn khi triển khai.

  3. Những khó khăn chính trong phân bổ vốn đầu tư xây dựng cơ bản là gì?
    Khó khăn gồm bố trí vốn dàn trải, nợ đọng vốn lớn, dự toán lập chưa sát thực tế. Ví dụ, năm 2020 huyện Mang Yang thực hiện chi vượt dự toán đến 303%, gây áp lực cân đối ngân sách.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng thiết kế và lập dự toán?
    Cần tăng cường đào tạo chuyên môn, áp dụng công nghệ hiện đại, kiểm soát chặt chẽ cấp chứng chỉ hành nghề tư vấn. Điều này giúp giảm sai sót, tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả dự án.

  5. Vai trò của công tác thanh tra, kiểm tra trong quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản?
    Thanh tra, kiểm tra giúp phát hiện, xử lý vi phạm, đảm bảo sử dụng vốn đúng mục đích, nâng cao tính minh bạch. Tại huyện Mang Yang, việc tăng cường công tác này được đề xuất nhằm giảm thất thoát, lãng phí.

Kết luận

  • Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản bằng ngân sách nhà nước tại huyện Mang Yang có sự tăng trưởng tích cực về quy mô và tỷ trọng trong tổng chi ngân sách địa phương giai đoạn 2019-2023.
  • Công tác quy hoạch, lập kế hoạch và phân bổ vốn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn đầu tư.
  • Chất lượng công tác khảo sát, thiết kế và thẩm định dự toán chưa đáp ứng yêu cầu, gây phát sinh chi phí và kéo dài tiến độ dự án.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy hoạch, tối ưu phân bổ vốn, nâng cao chất lượng thiết kế và tăng cường thanh tra, kiểm tra nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi đầu tư XDCB.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và áp dụng các giải pháp trong giai đoạn 2024-2030 để đảm bảo phát triển bền vững và hiệu quả đầu tư công tại huyện Mang Yang.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và đơn vị liên quan cần phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.