I. Vai trò CSND Chìa khóa phòng ngừa tội phạm ma túy Đà Nẵng
Thành phố Đà Nẵng, với vị thế là trung tâm kinh tế - xã hội của miền Trung, đang đối mặt với những thách thức không nhỏ về an ninh trật tự, đặc biệt là sự gia tăng của tội phạm ma túy. Trong bối cảnh đó, vai trò của lực lượng Cảnh sát nhân dân (CSND) trở nên vô cùng quan trọng, là lực lượng nòng cốt trong công tác phòng ngừa và đấu tranh. Hoạt động phòng ngừa tội phạm ma túy không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành công an mà đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Lực lượng CSND, với chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn được pháp luật quy định, đóng vai trò chủ công trong việc tham mưu, xây dựng kế hoạch, trực tiếp triển khai các biện pháp nghiệp vụ và phối hợp với các đơn vị khác. Hiệu quả của công tác này ảnh hưởng trực tiếp đến sự ổn định xã hội và phát triển bền vững của thành phố. Việc nghiên cứu và làm rõ vai trò của công an giúp hệ thống hóa các giải pháp, từ đó nâng cao hiệu quả phòng ngừa trong tình hình mới, đặc biệt khi các phương thức, thủ đoạn của tội phạm ngày càng tinh vi và manh động. Nội dung bài viết sẽ đi sâu phân tích cơ sở lý luận, thực trạng và đề xuất các giải pháp nhằm phát huy tối đa vai trò của lực lượng CSND trong cuộc chiến cam go này.
1.1. Tầm quan trọng của các biện pháp phòng chống ma túy
Phòng ngừa tội phạm về ma túy là hoạt động sử dụng đồng bộ các biện pháp nhằm loại bỏ nguyên nhân và điều kiện phát sinh tội phạm. Ý nghĩa của công tác này mang tính nhân đạo sâu sắc, bảo vệ quyền con người, đặc biệt là thế hệ trẻ trước hậu quả của ma túy. Về mặt kinh tế, phòng ngừa hiệu quả giúp giảm thiểu thiệt hại do tội phạm gây ra, tiết kiệm chi phí cho công tác điều tra, xét xử và cai nghiện ma túy. Về mặt xã hội, nó góp phần giữ vững an ninh trật tự Đà Nẵng, xây dựng môi trường sống an toàn, lành mạnh. Theo luận văn của tác giả Vương Đình Tuân (2021), phòng ngừa tội phạm ma túy không chỉ là nhiệm vụ của một cơ quan mà cần sự tham gia của cả hệ thống chính trị, trong đó CSND là lực lượng xung kích. Sự chủ động trong phòng ngừa thể hiện uy tín và hiệu lực quản lý của Nhà nước, củng cố niềm tin của nhân dân.
1.2. Cơ sở pháp lý theo Luật phòng chống ma túy 2021
Hoạt động phòng ngừa tội phạm ma túy của lực lượng CSND được thực hiện dựa trên một hành lang pháp lý vững chắc. Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) và Bộ luật Tố tụng Hình sự là cơ sở pháp lý cốt lõi. Đặc biệt, Luật phòng chống ma túy 2021 đã tạo ra những thay đổi quan trọng, hoàn thiện cơ chế phối hợp và quy định rõ hơn trách nhiệm của các chủ thể. Lực lượng CSND được giao nhiệm vụ chủ trì, phối hợp với các cơ quan như Bộ đội Biên phòng, Hải quan, Cảnh sát biển trong việc thực hiện các công tác nghiệp vụ cảnh sát. Các văn bản dưới luật như thông tư, nghị định của Chính phủ và Bộ Công an đã cụ thể hóa các quy định, tạo điều kiện thuận lợi cho lực lượng chức năng áp dụng các biện pháp từ phòng ngừa xã hội đến phòng ngừa nghiệp vụ một cách thống nhất và hiệu quả, đảm bảo nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa trong mọi hoạt động.
II. Top thách thức phòng ngừa tội phạm ma túy tại Đà Nẵng
Mặc dù đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, công tác phòng ngừa tội phạm ma túy tại Đà Nẵng vẫn đối mặt với vô số thách thức. Tình hình tội phạm ma túy trên địa bàn diễn biến ngày càng phức tạp, với sự gia tăng cả về số vụ và tính chất nghiêm trọng. Đà Nẵng, với đặc thù là thành phố du lịch và cửa ngõ giao thương, trở thành địa bàn mà các đối tượng tội phạm từ nhiều tỉnh thành khác nhắm đến để hoạt động. Thủ đoạn của chúng ngày càng tinh vi, xảo quyệt, lợi dụng công nghệ cao để liên lạc và giao dịch, gây rất nhiều khó khăn cho công tác phát hiện và đấu tranh tội phạm. Bên cạnh đó, số lượng người nghiện và sử dụng trái phép chất ma túy, đặc biệt là trong giới trẻ, có xu hướng tăng cao, tạo ra “nguồn cầu” lớn, kích thích tội phạm hoạt động mạnh mẽ hơn. Những khó khăn nội tại của lực lượng chức năng như quân số mỏng, trang thiết bị còn hạn chế cũng là những rào cản cần được khắc phục để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
2.1. Phân tích tình hình tội phạm ma túy giai đoạn 2016 2020
Theo số liệu thống kê từ Công an thành phố Đà Nẵng được trích dẫn trong luận văn, giai đoạn 2016-2020, lực lượng chức năng đã phát hiện và bắt giữ 1.119 vụ án ma túy với 1.586 đối tượng. Con số này cho thấy sự gia tăng không theo quy luật, tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp. Tội phạm mua bán trái phép chất ma túy chiếm tỷ lệ cao nhất với 571 vụ (51,03%). Đáng chú ý, địa bàn hoạt động của tội phạm tập trung chủ yếu tại các quận trung tâm như Hải Châu (214 vụ), Thanh Khê (262 vụ) và Sơn Trà (161 vụ), nơi có mật độ dân cư cao, nhiều cơ sở kinh doanh dịch vụ nhạy cảm. Nguồn ma túy chủ yếu thẩm lậu từ các tỉnh phía Bắc và TP. Hồ Chí Minh, cho thấy tính chất liên tỉnh, xuyên suốt của loại tội phạm này.
2.2. Thủ đoạn tinh vi và sự gia tăng tệ nạn ma túy học đường
Tội phạm ma túy hiện nay hoạt động với phương thức, thủ đoạn vô cùng tinh vi. Chúng lợi dụng các dịch vụ vận chuyển hàng hóa, xe khách chất lượng cao để gửi ma túy, giao dịch qua mạng xã hội và tài khoản ngân hàng ảo để che giấu danh tính. Các đối tượng cầm đầu thường không trực tiếp lộ diện mà điều hành từ xa, sẵn sàng sử dụng vũ khí nóng để chống trả khi bị phát hiện. Một thực trạng đáng báo động là tệ nạn ma túy học đường đang có dấu hiệu gia tăng. Thống kê cho thấy có 114 đối tượng phạm tội là học sinh, sinh viên (chiếm 7,1%). Vấn đề thanh thiếu niên và ma túy trở thành một thách thức lớn, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa gia đình, nhà trường và lực lượng công an trong công tác quản lý và giáo dục.
III. 5 Biện pháp nghiệp vụ CSND phòng ngừa tội phạm ma túy
Để đối phó hiệu quả với tình hình tội phạm ma túy, lực lượng CSND Đà Nẵng đã triển khai đồng bộ và quyết liệt nhiều biện pháp nghiệp vụ chuyên sâu. Đây là những hoạt động mang tính cốt lõi, trực tiếp tác động đến các đường dây, tổ chức tội phạm, góp phần ngăn chặn nguồn cung ma túy vào địa bàn. Trọng tâm của các biện pháp này là chủ động nắm tình hình, sử dụng các phương tiện kỹ thuật hiện đại, và phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị nghiệp vụ từ cấp thành phố đến quận, huyện. Lực lượng CSND, đặc biệt là Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy, giữ vai trò chủ công trong việc xây dựng các chuyên án, tổ chức trinh sát, và áp dụng các chiến thuật điều tra phù hợp với từng loại đối tượng và địa bàn. Hiệu quả của các biện pháp này không chỉ thể hiện qua số vụ án được khám phá mà còn có tác dụng răn đe, phòng ngừa chung, làm giảm sự manh động của các đối tượng phạm tội.
3.1. Tăng cường công tác nghiệp vụ cảnh sát và trinh sát
Công tác nghiệp vụ cơ bản là nền tảng của mọi hoạt động đấu tranh tội phạm. Lực lượng CSND Đà Nẵng đã tập trung vào việc quản lý địa bàn, đối tượng, đặc biệt là các tuyến và khu vực trọng điểm như bến xe, nhà ga, các quán bar, vũ trường. Công tác nghiệp vụ cảnh sát được tăng cường thông qua việc xây dựng mạng lưới cơ sở bí mật, áp dụng các biện pháp trinh sát kỹ thuật để theo dõi di biến động của các đối tượng trong diện nghi vấn. Việc phân tích thông tin, dự báo tình hình giúp lực lượng công an chủ động xây dựng các kế hoạch, phương án đấu tranh, không để bị động trước những thay đổi trong phương thức hoạt động của tội phạm. Sự đầu tư vào con người và trang thiết bị hiện đại đã nâng cao đáng kể năng lực phát hiện và xử lý tội phạm.
3.2. Hiệu quả từ việc triệt phá các đường dây ma túy lớn
Một trong những thành công nổi bật của CSND Đà Nẵng là việc xác lập và triệt phá đường dây ma túy quy mô lớn, hoạt động liên tỉnh. Các chuyên án điển hình như Chuyên án 789N (thu giữ 2,5kg ma túy từ Hà Tĩnh) hay Chuyên án 457H (thu giữ lượng lớn ma túy đá, ketamine và vũ khí nóng) đã chặt đứt các nguồn cung ma túy lớn vào thành phố. Việc triệt phá thành công các đường dây này không chỉ thu giữ được số lượng lớn vật chứng mà còn bắt giữ được các đối tượng chủ mưu, cầm đầu, làm tan rã nhiều tổ chức tội phạm. Kết quả này thể hiện sự mưu trí, dũng cảm và trình độ nghiệp vụ cao của lực lượng CSND, góp phần ổn định tình hình an ninh trật tự Đà Nẵng và củng cố niềm tin trong nhân dân.
IV. Cách CSND nâng cao nhận thức cộng đồng phòng ngừa ma túy
Bên cạnh các biện pháp nghiệp vụ sắc bén, vai trò của CSND còn được thể hiện rõ nét trong công tác phòng ngừa xã hội. Nhận thức rằng cuộc chiến chống ma túy chỉ có thể thành công khi có sự tham gia của toàn dân, lực lượng CSND Đà Nẵng đã chủ động đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền phòng chống ma túy. Mục tiêu là nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của ma túy, phương thức, thủ đoạn của tội phạm và các quy định của pháp luật. Công tác này được triển khai với nhiều hình thức đa dạng, sáng tạo, hướng đến nhiều nhóm đối tượng khác nhau, từ học sinh, sinh viên đến người lao động tại các khu công nghiệp và người dân tại khu dân cư. Sự phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành, đoàn thể như Mặt trận Tổ quốc, Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ đã tạo ra sức mạnh tổng hợp, hình thành một thế trận toàn dân vững chắc trong việc phòng ngừa và đẩy lùi tệ nạn ma túy ra khỏi đời sống xã hội.
4.1. Đổi mới hình thức tuyên truyền phòng chống ma túy
Lực lượng CSND đã không ngừng đổi mới nội dung và hình thức tuyên truyền để phù hợp với từng đối tượng và xu thế xã hội. Thay vì các phương pháp truyền thống, các buổi nói chuyện chuyên đề tại trường học, khu dân cư được tổ chức sinh động hơn với hình ảnh trực quan, video clip về hậu quả của ma túy và các vụ án thực tế. Lực lượng công an còn tận dụng sức mạnh của mạng xã hội, báo chí để lan tỏa các thông điệp phòng chống ma túy một cách nhanh chóng và rộng rãi. Nội dung tuyên truyền tập trung vào việc nhận diện các loại ma túy mới, thủ đoạn lôi kéo của tội phạm nhắm vào giới trẻ, và kỹ năng từ chối, phòng tránh cho thanh thiếu niên và ma túy.
4.2. Xây dựng các mô hình phòng chống ma túy hiệu quả tại cơ sở
Lực lượng CSND đóng vai trò nòng cốt trong việc tham mưu và xây dựng các mô hình phòng chống ma túy tại cộng đồng. Các mô hình như “Tổ dân phố không có ma túy”, “Khu công nghiệp an toàn về an ninh trật tự”, hay “Câu lạc bộ Tuổi trẻ phòng chống tệ nạn xã hội” đã phát huy hiệu quả tích cực. Các mô hình này hoạt động dựa trên nguyên tắc tự quản, tự phòng, với sự hướng dẫn về nghiệp vụ của công an phường, xã. Thông qua đó, người dân được cung cấp thông tin, nâng cao cảnh giác, và chủ động tham gia tố giác tội phạm. Việc nhân rộng các mô hình hiệu quả này đã góp phần tạo ra một mạng lưới phòng ngừa vững chắc từ cơ sở, giúp phát hiện sớm và xử lý kịp thời các vấn đề liên quan đến ma túy.
V. Kết quả thực tiễn phòng ngừa tội phạm ma túy tại Đà Nẵng
Nỗ lực không ngừng của lực lượng CSND và cả hệ thống chính trị đã mang lại những kết quả tích cực trong công tác phòng ngừa tội phạm ma túy tại Đà Nẵng. Những con số thống kê về số vụ án được khám phá, số đối tượng bị bắt giữ, và lượng ma túy bị thu giữ đã phản ánh rõ nét hiệu quả của các biện pháp phòng chống ma túy được triển khai. Quan trọng hơn, các hoạt động này đã góp phần kiềm chế sự gia tăng của tội phạm, giữ vững ổn định an ninh trật tự Đà Nẵng, tạo môi trường an toàn cho phát triển kinh tế và du lịch. Việc đánh giá khách quan những kết quả đạt được cũng như chỉ ra các tồn tại, hạn chế là cơ sở quan trọng để rút ra bài học kinh nghiệm, từ đó tiếp tục hoàn thiện chiến lược và các giải pháp trong thời gian tới, hướng đến mục tiêu xây dựng Đà Nẵng trở thành một thành phố “an bình và đáng sống”.
5.1. Thống kê và phân tích hiệu quả đấu tranh tội phạm
Trong giai đoạn 2016-2020, lực lượng CSND Đà Nẵng đã điều tra, khám phá hàng nghìn vụ án liên quan đến ma túy. Tỷ lệ khám phá án phạm pháp hình sự nói chung luôn đạt trên 83%, trong đó án về ma túy là một trong những lĩnh vực được tập trung quyết liệt nhất. Lực lượng chức năng đã thu giữ tổng cộng 12.310,85 gam cần sa và 1.033,17 gam ma túy tổng hợp. Đáng chú ý, số đối tượng có tiền án tham gia phạm tội về ma túy chiếm tỷ lệ cao (45,7%), cho thấy tính chất phức tạp và sự ngoan cố của loại tội phạm này. Những kết quả này chứng minh năng lực và quyết tâm của lực lượng CSND trong việc trấn áp tội phạm.
5.2. Chuyển biến tích cực trong công tác quản lý sau cai nghiện
Bên cạnh đấu tranh tội phạm, vai trò của công an còn thể hiện trong việc phối hợp quản lý người nghiện và công tác sau cai nghiện ma túy. Mặc dù vẫn còn những tồn tại, nhưng công tác lập hồ sơ, đưa người nghiện vào các cơ sở cai nghiện bắt buộc và quản lý sau cai tại cộng đồng đã có những chuyển biến tích cực. Việc phối hợp với các đoàn thể, chính quyền địa phương để tạo việc làm, giúp đỡ người sau cai nghiện tái hòa nhập cộng đồng đã góp phần giảm tỷ lệ tái nghiện. Các mô hình quản lý, giáo dục người lầm lỗi tại cộng đồng đang từng bước phát huy hiệu quả, ngăn ngừa nguy cơ họ quay lại con đường phạm tội, góp phần vào mục tiêu phòng ngừa bền vững.
VI. Hướng đi tương lai Nâng cao vai trò CSND phòng ngừa ma túy
Cuộc chiến phòng ngừa tội phạm ma túy tại Đà Nẵng là một hành trình dài hạn và đầy thách thức. Để tiếp tục phát huy những kết quả đã đạt được và đối phó hiệu quả với những diễn biến mới, việc nâng cao hơn nữa vai trò của CSND là yêu cầu cấp thiết. Trong tương lai, công tác này cần được tiếp cận một cách toàn diện và hệ thống hơn, từ việc hoàn thiện thể chế, pháp luật đến đầu tư cho con người và công nghệ. Lực lượng CSND cần tiếp tục là đơn vị tiên phong, chủ động tham mưu cho cấp ủy, chính quyền những chiến lược, kế hoạch mang tính đột phá. Đồng thời, cần tăng cường sự phối hợp liên ngành và hợp tác quốc tế, bởi tội phạm ma túy là tội phạm mang tính toàn cầu, không có biên giới. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng một thế trận phòng ngừa chủ động, vững chắc, góp phần loại trừ ma túy ra khỏi đời sống xã hội.
6.1. Dự báo tình hình và các giải pháp chiến lược dài hạn
Dự báo trong những năm tới, tình hình tội phạm ma túy có thể tiếp tục diễn biến phức tạp với sự xuất hiện của các loại ma túy mới và các thủ đoạn tinh vi hơn. Do đó, các giải pháp chiến lược cần tập trung vào ba trụ cột chính: (1) Nâng cao năng lực nghiệp vụ cho lực lượng CSND, đặc biệt là kỹ năng điều tra công nghệ cao và ngoại ngữ; (2) Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ trong quản lý, giám sát và đấu tranh; (3) Hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa công an với các ngành tư pháp, hải quan, biên phòng và tăng cường hợp tác quốc tế trong việc chia sẻ thông tin và truy bắt tội phạm.
6.2. Tăng cường nguồn lực và hoàn thiện chính sách pháp luật
Để lực lượng CSND hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, Nhà nước cần tiếp tục quan tâm đầu tư, tăng cường nguồn lực về con người, tài chính và trang thiết bị, phương tiện kỹ thuật hiện đại. Cần có chính sách đãi ngộ xứng đáng để động viên, khích lệ cán bộ, chiến sĩ trực tiếp chiến đấu trên mặt trận nguy hiểm này. Về mặt pháp lý, cần tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung hệ thống văn bản pháp luật, đặc biệt là các quy định liên quan đến giám định hàm lượng ma túy, xử lý các chất hướng thần mới, và chế định về cộng tác viên bí mật để tạo hành lang pháp lý đầy đủ và thuận lợi hơn cho công tác đấu tranh tội phạm ma túy trong tình hình mới.
