Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu và sự phát triển mạnh mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, văn hóa doanh nghiệp (VHDN) trở thành một tài sản vô hình quan trọng, góp phần tạo lợi thế cạnh tranh bền vững cho các doanh nghiệp. Tại Việt Nam, đặc biệt là trong ngành viễn thông – công nghệ thông tin, việc xây dựng và phát triển VHDN phù hợp với xu thế mới là yêu cầu cấp thiết. VNPT Đồng Tháp, một doanh nghiệp nhà nước trực thuộc Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam, đang trong quá trình chuyển đổi mô hình hoạt động từ doanh nghiệp viễn thông truyền thống sang doanh nghiệp số, đặt ra nhu cầu phát triển văn hóa doanh nghiệp để thích ứng và nâng cao hiệu quả quản trị.

Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2020 với số liệu thu thập từ các báo cáo tài chính, quản trị và khảo sát thực tiễn tại VNPT Đồng Tháp. Mục tiêu chính là đánh giá thực trạng các cấp độ văn hóa doanh nghiệp, nhận diện mô hình văn hóa hiện tại và đề xuất các giải pháp phát triển văn hóa doanh nghiệp phù hợp với quy mô và tình hình hoạt động của VNPT Đồng Tháp trong giai đoạn 2021-2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng quản trị văn hóa, tăng cường sự gắn kết nhân viên, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn xây dựng trên nền tảng lý thuyết về văn hóa doanh nghiệp với ba cấp độ chính theo Edgar Schein (2010): (1) Giá trị văn hóa hữu hình (Artifacts), bao gồm kiến trúc, lễ nghi, ngôn ngữ, biểu tượng; (2) Giá trị được tán đồng (Espoused Values), như tầm nhìn, sứ mệnh và các giá trị cốt lõi; (3) Ngầm định cơ bản (Basic Underlying Assumptions), là các niềm tin, nhận thức sâu sắc và bất thành văn trong doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, mô hình văn hóa doanh nghiệp của Cameron và Quinn (2011) được áp dụng để nhận diện bốn mô hình văn hóa phổ biến: văn hóa gia đình (Clan), văn hóa sáng tạo (Adhocracy), văn hóa thị trường (Market) và văn hóa cấp bậc (Hierarchy). Mỗi mô hình được phân tích dựa trên sáu đặc tính: đặc điểm nổi trội, phong cách lãnh đạo, đặc điểm nhân viên, chất keo gắn kết, chiến lược phát triển và tiêu chuẩn thành công.

Các khái niệm chuyên ngành như quản trị văn hóa doanh nghiệp, năng lực động, và mô hình OCAI (Organizational Culture Assessment Instrument) cũng được sử dụng để đánh giá và phân tích thực trạng văn hóa tại VNPT Đồng Tháp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp cả số liệu sơ cấp và thứ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tài chính, báo cáo quản trị, và các tài liệu nội bộ của VNPT Đồng Tháp giai đoạn 2017-2020. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát bằng phiếu hỏi với 150 cán bộ, nhân viên và lãnh đạo tại VNPT Đồng Tháp trong khoảng thời gian từ tháng 02/2021 đến tháng 06/2021.

Phương pháp chọn mẫu là ngẫu nhiên đơn giản, thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho các phòng ban và trung tâm trực thuộc. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm Excel và công cụ thang đo CHMA để nhận dạng mô hình văn hóa doanh nghiệp. Các phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, phân tích SWOT, và suy luận logic để tổng hợp, đánh giá và đề xuất giải pháp.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 02/2021 đến tháng 08/2021, đảm bảo thu thập và xử lý dữ liệu một cách khoa học và thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng các cấp độ văn hóa doanh nghiệp tại VNPT Đồng Tháp: Kết quả khảo sát cho thấy cấp độ giá trị hữu hình (Artifacts) được đánh giá ở mức khoảng 65%, thể hiện qua kiến trúc, lễ nghi và biểu tượng doanh nghiệp được duy trì khá tốt. Tuy nhiên, các giá trị được tán đồng (Espoused Values) chỉ đạt khoảng 58%, cho thấy sự chưa đồng nhất trong nhận thức về tầm nhìn và sứ mệnh. Ngầm định cơ bản (Basic Underlying Assumptions) có mức độ thấm nhuần thấp nhất, khoảng 50%, phản ánh sự khó khăn trong việc thay đổi niềm tin và thói quen sâu sắc của nhân viên.

  2. Mô hình văn hóa hiện tại: Qua thang đo CHMA, VNPT Đồng Tháp chủ yếu thuộc mô hình văn hóa cấp bậc (Hierarchy) với tỷ lệ nhận dạng khoảng 45%, tiếp theo là mô hình văn hóa gia đình (Clan) chiếm 30%. Mô hình sáng tạo (Adhocracy) và thị trường (Market) chiếm tỷ lệ thấp hơn, lần lượt khoảng 15% và 10%. Điều này cho thấy doanh nghiệp vẫn duy trì cấu trúc quản lý truyền thống, ít linh hoạt và đổi mới.

  3. Điểm mạnh và điểm yếu: VNPT Đồng Tháp có điểm mạnh là hệ thống lễ nghi, biểu tượng và sự ổn định trong tổ chức, tạo sự tin cậy cho khách hàng và nhân viên. Tuy nhiên, điểm yếu là thiếu sự sáng tạo, năng động và chưa phát huy được tinh thần đổi mới trong nhân viên, dẫn đến khó khăn trong việc thích ứng với môi trường kinh doanh số.

  4. Cơ hội và thách thức: Cơ hội đến từ xu thế chuyển đổi số và sự hỗ trợ từ Tập đoàn VNPT trong việc tái cấu trúc và đổi mới. Thách thức là áp lực cạnh tranh ngày càng lớn, sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ và yêu cầu cao về năng lực quản trị văn hóa doanh nghiệp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phản ánh thực trạng chung của nhiều doanh nghiệp nhà nước trong quá trình chuyển đổi số, khi mà văn hóa doanh nghiệp vẫn còn mang đậm dấu ấn của mô hình quản lý truyền thống, thiếu sự linh hoạt và sáng tạo. Việc cấp độ ngầm định cơ bản có mức độ thấm nhuần thấp cho thấy sự cần thiết phải có các chương trình đào tạo, truyền thông nội bộ nhằm thay đổi nhận thức và hành vi của nhân viên.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, VNPT Đồng Tháp cần học hỏi kinh nghiệm từ các doanh nghiệp đã thành công trong việc xây dựng văn hóa sáng tạo và gia đình để tăng cường sự gắn kết và đổi mới. Việc sử dụng biểu đồ phân bố mô hình văn hóa và bảng so sánh các cấp độ văn hóa sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các điểm mạnh, điểm yếu và xu hướng phát triển.

Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp cơ sở khoa học để VNPT Đồng Tháp có thể xây dựng mô hình văn hóa doanh nghiệp phù hợp, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong giai đoạn 2021-2025.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chương trình đào tạo và truyền thông nội bộ nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của văn hóa doanh nghiệp, đặc biệt tập trung vào việc thay đổi các ngầm định cơ bản. Mục tiêu tăng tỷ lệ thấm nhuần văn hóa lên ít nhất 70% trong vòng 2 năm, do phòng Nhân sự phối hợp với Ban lãnh đạo thực hiện.

  2. Điều chỉnh mô hình văn hóa doanh nghiệp theo hướng tăng cường văn hóa sáng tạo và gia đình, giảm bớt tính quan liêu, nhằm thúc đẩy sự linh hoạt và đổi mới. Thực hiện trong giai đoạn 2022-2023, do Ban Giám đốc chủ trì phối hợp với các phòng ban chức năng.

  3. Tăng cường các hoạt động lễ nghi, sự kiện văn hóa và xây dựng biểu tượng đặc trưng riêng của VNPT Đồng Tháp để tạo sự gắn kết và niềm tự hào cho nhân viên. Mục tiêu tổ chức ít nhất 4 sự kiện lớn mỗi năm, do phòng Truyền thông và Ban Văn hóa doanh nghiệp đảm nhiệm.

  4. Phát triển hệ thống khen thưởng và động viên phù hợp nhằm khuyến khích sự sáng tạo, đổi mới và gắn bó lâu dài của nhân viên. Mục tiêu tăng tỷ lệ nhân viên hài lòng về chính sách khen thưởng lên 80% trong 3 năm tới, do phòng Tổ chức cán bộ phối hợp với Ban lãnh đạo thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý VNPT Đồng Tháp: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược phát triển văn hóa doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả quản trị và tạo động lực cho nhân viên.

  2. Phòng Nhân sự và các phòng ban chức năng: Áp dụng các giải pháp đề xuất trong công tác đào tạo, truyền thông và xây dựng môi trường làm việc tích cực.

  3. Các doanh nghiệp viễn thông và công nghệ thông tin trong khu vực Đồng Tháp và các tỉnh lân cận: Tham khảo mô hình và kinh nghiệm phát triển văn hóa doanh nghiệp phù hợp với đặc thù ngành và địa phương.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, quản trị kinh doanh: Tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn phát triển văn hóa doanh nghiệp trong bối cảnh chuyển đổi số tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa doanh nghiệp là gì và tại sao nó quan trọng?
    Văn hóa doanh nghiệp là tập hợp các giá trị, niềm tin, hành vi và chuẩn mực được chia sẻ trong tổ chức, ảnh hưởng đến cách thức hoạt động và phát triển của doanh nghiệp. Nó giúp tạo sự gắn kết, nâng cao hiệu quả làm việc và tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

  2. Ba cấp độ văn hóa doanh nghiệp theo Schein gồm những gì?
    Ba cấp độ gồm: (1) Giá trị hữu hình như kiến trúc, lễ nghi; (2) Giá trị được tán đồng như tầm nhìn, sứ mệnh; (3) Ngầm định cơ bản là các niềm tin sâu sắc và bất thành văn trong tổ chức.

  3. Mô hình văn hóa doanh nghiệp nào phù hợp với VNPT Đồng Tháp?
    Nghiên cứu đề xuất điều chỉnh từ mô hình văn hóa cấp bậc truyền thống sang tăng cường mô hình văn hóa gia đình và sáng tạo để thúc đẩy sự linh hoạt, đổi mới và gắn kết nhân viên.

  4. Phương pháp thu thập dữ liệu trong nghiên cứu này là gì?
    Sử dụng phương pháp khảo sát thực tiễn qua phiếu hỏi với 150 cán bộ, nhân viên và lãnh đạo, kết hợp thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính và quản trị của VNPT Đồng Tháp giai đoạn 2017-2020.

  5. Giải pháp nào giúp phát triển văn hóa doanh nghiệp hiệu quả?
    Các giải pháp bao gồm đào tạo và truyền thông nội bộ, điều chỉnh mô hình văn hóa, tổ chức các hoạt động văn hóa đặc trưng, và xây dựng hệ thống khen thưởng phù hợp nhằm khuyến khích sự sáng tạo và gắn bó của nhân viên.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về văn hóa doanh nghiệp, tập trung vào ba cấp độ và bốn mô hình văn hóa phổ biến.
  • Đánh giá thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại VNPT Đồng Tháp cho thấy sự chi phối mạnh mẽ của mô hình văn hóa cấp bậc truyền thống với nhiều hạn chế về sự sáng tạo và gắn kết.
  • Đề xuất các giải pháp phát triển văn hóa doanh nghiệp phù hợp với xu thế chuyển đổi số và đặc thù ngành viễn thông – công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao chất lượng quản trị văn hóa, tăng cường lợi thế cạnh tranh và hỗ trợ sự phát triển bền vững của VNPT Đồng Tháp giai đoạn 2021-2025.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai chương trình đào tạo, điều chỉnh mô hình văn hóa, tổ chức sự kiện văn hóa và xây dựng chính sách khen thưởng hiệu quả.

Mời quý độc giả và các nhà quản lý doanh nghiệp quan tâm áp dụng các kết quả và giải pháp nghiên cứu để phát triển văn hóa doanh nghiệp, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong thời đại số.