I. Tổng Quan Phát Triển Nguồn Lực Thông Tin Thư Viện ĐH GTVT
Bước vào thế kỷ XXI, kỷ nguyên thông tin và kinh tế tri thức đã khẳng định vai trò quan trọng của thông tin đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. Thông tin khoa học và công nghệ trở thành nguồn lực thiết yếu. Sự phát triển của khoa học và công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin và truyền thông, đã tác động mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực, làm thay đổi đời sống xã hội. Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đòi hỏi các công nghệ thông minh như trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, tự động hóa, công nghệ in 3D và người máy. Điều này đặt ra yêu cầu về sự đa dạng và phong phú của kho tàng thông tin, tri thức nhân loại. Do đó, việc lựa chọn và phát triển nguồn lực thông tin chất lượng và số lượng là vấn đề cấp thiết đối với các cơ quan thông tin - thư viện, trong đó có trung tâm thông tin thư viện.
1.1. Khái niệm và vai trò của nguồn lực thông tin thư viện
Nguồn lực thông tin (NLTT) là yếu tố quan trọng cấu thành nên một cơ quan thông tin - thư viện. NLTT tác động trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của cơ quan. Nếu NLTT được chú trọng phát triển không ngừng cả về lượng và chất, đáp ứng và thỏa mãn tối đa nhu cầu thông tin của người dùng tin, sẽ là động lực quan trọng để nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan thông tin- thư viện. Theo Evans G. Edward và Margaret Zarnosky Saponaro, phát triển nguồn lực thông tin là quá trình xây dựng, duy trì và phát triển bộ sưu tập tài liệu của thư viện, đáp ứng nhu cầu thông tin của người dùng tin. NLTT bao gồm cả nguồn tin và các yếu tố khác tạo nên nguồn tin như cơ sở vật chất, kinh phí và nhân lực.
1.2. Tầm quan trọng của phát triển nguồn lực thông tin ĐH GTVT
Trường Đại học Giao thông Vận tải (ĐH GTVT) là một trong những trường đầu ngành của cả nước đào tạo kỹ sư về lĩnh vực Giao thông Vận tải. Nhu cầu sử dụng tài liệu của cán bộ, giảng viên, nhà nghiên cứu, học viên, sinh viên ngày càng cao. Những năm gần đây, Nhà Trường đã dịch chuyển phương thức đào tạo từ đào tạo theo niên chế sang đào tạo theo tín chỉ thể hiện triết lý giáo dục lấy người học làm trung tâm, tăng tính chủ động của người học. Do vậy, trung tâm thông tin thư viện của Nhà trường có vai trò ngày càng quan trọng trong quá trình tự học, đặc biệt là nguồn lực thông tin, bởi nó quyết định tới chất lượng trong việc giảng dạy, học tập, nghiên cứu khoa học của thầy và trò.
II. Thực Trạng Phát Triển Nguồn Lực Thông Tin Tại Thư Viện ĐH GTVT
Trung tâm Thông tin - Thư viện (TT-TV) Trường Đại học Giao thông Vận tải đã có nhiều đổi mới, chú trọng đến phát triển mọi mặt, trong đó có phát triển nguồn lực thông tin. Trung tâm đã là địa chỉ quan trọng cung cấp nguồn thông tin, tài liệu khoa học và công nghệ cho người dùng tin. Tuy nhiên, trước yêu cầu của việc tự học, tự nghiên cứu và đào tạo từ xa của Nhà trường, nguồn lực thông tin, tài liệu của Trung tâm đến nay cũng còn nhiều vấn đề chưa đáp ứng được tối đa nhu cầu tin của thầy và trò Trường Đại học Giao thông Vận tải. Cần có giải pháp để phát triển nguồn lực thông tin hơn nữa.
2.1. Đặc điểm nguồn lực thông tin hiện có tại Trung tâm
Nguồn lực thông tin tại Trung tâm TT-TV ĐH GTVT bao gồm cả tài liệu truyền thống (sách, báo, tạp chí in) và tài liệu hiện đại (cơ sở dữ liệu, tài liệu điện tử). Theo thống kê, số lượng tài liệu tại Trung tâm khá lớn, tuy nhiên, cơ cấu loại hình tài liệu chưa thực sự cân đối. Tỷ lệ tài liệu điện tử còn thấp so với tài liệu in. Bên cạnh đó, nguồn lực thông tin theo mục đích sử dụng cũng chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu đa dạng của người dùng tin. Cần có sự đầu tư và bổ sung hợp lý để nâng cao chất lượng và số lượng NLTT.
2.2. Hoạt động bổ sung và quản lý nguồn lực thông tin
Hoạt động bổ sung nguồn lực thông tin tại Trung tâm TT-TV ĐH GTVT được thực hiện thông qua nhiều phương thức khác nhau, bao gồm mua mới, trao đổi, biếu tặng. Tuy nhiên, kinh phí dành cho bổ sung tài liệu còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng cập nhật và mở rộng bộ sưu tập. Công tác thanh lý tài liệu cũng chưa được thực hiện thường xuyên, dẫn đến tình trạng tồn đọng nhiều tài liệu cũ, lạc hậu. Cần có chính sách và quy trình rõ ràng để đảm bảo hiệu quả của công tác bổ sung và quản lý NLTT.
2.3. Các yếu tố tác động đến phát triển nguồn lực thông tin
Nhiều yếu tố tác động đến phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm TT-TV ĐH GTVT, bao gồm nhận thức của lãnh đạo các cấp, chính sách phát triển NLTT, trình độ đội ngũ cán bộ, nhu cầu tin của người dùng tin, hợp tác chia sẻ thông tin, cơ sở vật chất và mức độ ứng dụng công nghệ thông tin. Cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các yếu tố này để tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển NLTT.
III. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Phát Triển Nguồn Lực Thông Tin
Để nâng cao hiệu quả phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm TT-TV Trường Đại học Giao thông Vận tải, cần có các giải pháp đồng bộ và toàn diện, tập trung vào các khía cạnh như nâng cao nhận thức, hoàn thiện chính sách, tăng cường kinh phí, chú trọng thu thập tài liệu nội sinh, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và phát triển năng lực thông tin cho người dùng tin.
3.1. Nâng cao nhận thức về vai trò của nguồn lực thông tin
Cần nâng cao nhận thức của lãnh đạo Nhà trường và lãnh đạo Trung tâm về vai trò quan trọng của nguồn lực thông tin trong việc nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học. Khi lãnh đạo nhận thức rõ tầm quan trọng của NLTT, họ sẽ có sự quan tâm và đầu tư thích đáng cho việc phát triển NLTT.
3.2. Hoàn thiện chính sách bổ sung và nâng cao chất lượng
Cần xây dựng văn bản cho chính sách bổ sung nguồn lực thông tin một cách chi tiết và cụ thể, quy định rõ các tiêu chí lựa chọn tài liệu, quy trình bổ sung, nguồn kinh phí và trách nhiệm của các bên liên quan. Đồng thời, cần nâng cao chất lượng công tác bổ sung thông tin bằng cách tăng cường khảo sát nhu cầu tin của người dùng tin, lựa chọn các nguồn tài liệu uy tín và phù hợp với chương trình đào tạo và nghiên cứu của Nhà trường.
3.3. Tăng cường kinh phí và hạ tầng công nghệ thông tin
Kinh phí là yếu tố quan trọng để đảm bảo việc bổ sung nguồn lực thông tin đầy đủ và kịp thời. Cần tăng cường kinh phí bổ sung tài liệu, đặc biệt là tài liệu điện tử và cơ sở dữ liệu. Đồng thời, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và đầu tư cơ sở vật chất hiện đại để tạo điều kiện thuận lợi cho người dùng tin tiếp cận và sử dụng NLTT.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn và Kết Quả Nghiên Cứu Phát Triển NLTT
Việc triển khai các giải pháp phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm TT-TV Trường Đại học Giao thông Vận tải cần được thực hiện một cách bài bản và có hệ thống, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận liên quan và sự tham gia tích cực của người dùng tin.
4.1. Thu thập tài liệu nội sinh và hợp tác chia sẻ thông tin
Chú trọng thu thập tài liệu nội sinh như luận văn, khóa luận tốt nghiệp, báo cáo khoa học của cán bộ, giảng viên và sinh viên. Đồng thời, cần chú trọng hợp tác trao đổi chia sẻ nguồn lực thông tin với các thư viện và trung tâm thông tin khác để mở rộng nguồn tài liệu và giảm chi phí.
4.2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực bổ sung thông tin
Cần chú trọng đào tạo và đào tạo lại chuyên môn cho cán bộ làm công tác bổ sung nguồn lực thông tin, giúp họ nắm vững kiến thức về nghiệp vụ thư viện, công nghệ thông tin và các lĩnh vực khoa học liên quan. Đồng thời, cần có chính sách sử dụng và bố trí cán bộ bổ sung hợp lý để phát huy tối đa năng lực của họ.
4.3. Phát triển năng lực thông tin cho người dùng tin
Cần chú trọng phát triển năng lực thông tin cho người dùng tin, giúp họ biết cách tìm kiếm, đánh giá và sử dụng thông tin một cách hiệu quả. Có thể tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo, hướng dẫn sử dụng thư viện và các nguồn tài liệu trực tuyến.
V. Kết Luận và Xu Hướng Phát Triển Nguồn Lực Thông Tin
Phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm TT-TV Trường Đại học Giao thông Vận tải là một quá trình liên tục và không ngừng nghỉ. Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người dùng tin và sự phát triển của khoa học công nghệ, Trung tâm cần tiếp tục đổi mới và hoàn thiện các giải pháp phát triển NLTT.
5.1. Đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực thông tin
Thường xuyên đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực thông tin để có những điều chỉnh và cải tiến phù hợp. Cần thu thập thông tin phản hồi từ người dùng tin và phân tích dữ liệu sử dụng thư viện để đánh giá mức độ đáp ứng nhu cầu tin của người dùng tin.
5.2. Xu hướng phát triển nguồn lực thông tin số
Tập trung vào phát triển nguồn lực thông tin số, bao gồm tài liệu điện tử, cơ sở dữ liệu và các nguồn tài liệu trực tuyến khác. Đây là xu hướng tất yếu trong bối cảnh công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ.
