Tổng quan nghiên cứu

Thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển với sự tham gia ngày càng tăng của các nhà đầu tư cá nhân và tổ chức. Theo báo cáo ngành, tỷ lệ người dân mở tài khoản chứng khoán hiện chỉ chiếm khoảng 7-8% dân số, thấp hơn nhiều so với các nước phát triển như Mỹ với hơn 50%. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt giữa các công ty chứng khoán (CTCK), hoạt động môi giới chứng khoán (HĐMG) đóng vai trò then chốt trong việc kết nối nhà đầu tư với thị trường, góp phần quan trọng vào doanh thu và lợi nhuận của các CTCK. Công ty cổ phần Chứng khoán VNDIRECT (VNDIRECT) là một trong những CTCK hàng đầu tại Việt Nam, tuy nhiên trong giai đoạn 2021-2023, công ty ghi nhận sự sụt giảm về tỷ trọng doanh thu từ hoạt động môi giới và thị phần môi giới trên các sàn giao dịch có xu hướng giảm dần.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đề xuất hệ thống giải pháp nhằm phát triển hoạt động môi giới tại VNDIRECT, tập trung vào việc mở rộng quy mô khách hàng, nâng cao hiệu quả hoạt động và cải thiện chất lượng dịch vụ. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2021-2023, phân tích thực trạng hoạt động môi giới tại VNDIRECT trên các chỉ tiêu về quy mô, đối tượng, phạm vi, phương thức và hiệu quả hoạt động. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ VNDIRECT duy trì vị thế trên thị trường, gia tăng doanh thu và lợi nhuận, đồng thời góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của TTCK Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển kinh doanh, trong đó có lý thuyết biện chứng duy vật về sự phát triển, nhấn mạnh sự vận động từ lượng sang chất. Theo đó, sự phát triển hoạt động môi giới được hiểu là sự gia tăng về quy mô (lượng) và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động (chất).

Mô hình đánh giá phát triển hoạt động môi giới được xây dựng dựa trên hai nhóm chỉ tiêu chính:

  • Chỉ tiêu phát triển theo chiều rộng: bao gồm tốc độ tăng trưởng số lượng tài khoản mở mới, tài khoản active, giá trị giao dịch bình quân và thị phần môi giới.
  • Chỉ tiêu phát triển theo chiều sâu: tập trung vào hiệu quả hoạt động như doanh thu bình quân một nhân viên, lợi nhuận bình quân một nhân viên, tỷ suất lợi nhuận trên vốn, tỷ suất sinh lợi trên doanh thu và tỷ suất sinh lợi của chi phí.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng bao gồm: môi giới chứng khoán, tài khoản chứng khoán cơ sở và phái sinh, thị phần môi giới, tỷ suất sinh lợi, tháp tài sản đầu tư DGO, và các loại hình môi giới (quầy, tư vấn, quản lý danh mục).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh và phân tích dữ liệu thứ cấp thu thập từ báo cáo thường niên của VNDIRECT và các nguồn dữ liệu công khai của thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn 2021-2023. Cỡ mẫu bao gồm toàn bộ dữ liệu hoạt động môi giới của VNDIRECT trong giai đoạn này, với hơn 600 nhân viên môi giới tham gia. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ dữ liệu (census) nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

Phân tích dữ liệu được thực hiện qua các bước: tổng hợp số liệu, tính toán các chỉ tiêu phát triển theo chiều rộng và chiều sâu, so sánh biến động qua các năm và đối chiếu với các CTCK khác trong top thị phần. Timeline nghiên cứu kéo dài từ đầu năm 2024 đến giữa năm 2024, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tốc độ tăng trưởng tài khoản mở mới và tài khoản active giảm dần:

    • Năm 2021, VNDIRECT mở mới hơn 300.000 tài khoản, tốc độ tăng trưởng tài khoản active đạt trên 160%.
    • Năm 2022, số tài khoản mở mới giảm 36% còn khoảng 190.000, tài khoản active giảm hơn 33%.
    • Năm 2023, số tài khoản mở mới giảm tiếp 59% còn khoảng 78.000, tài khoản active giảm hơn 58%.
      Tỷ lệ tài khoản active trên tổng tài khoản mở mới luôn dưới 50%, cho thấy hiệu quả khai thác khách hàng mới còn hạn chế.

  2. Giá trị giao dịch bình quân và thị phần môi giới có xu hướng giảm:

    • Giá trị giao dịch bình quân tại VNDIRECT giảm hơn 40% năm 2023 so với 2021, trong khi thị trường chung giảm khoảng 12%.
    • Thị phần môi giới trên các sàn HSX, HNX, UPCOM biến động không ổn định nhưng VNDIRECT vẫn duy trì Top 3, tuy có xu hướng giảm nhẹ so với các đối thủ như VPS và SSI.

  3. Hiệu quả hoạt động môi giới giảm sút rõ rệt:

    • Doanh thu bình quân một nhân viên giảm từ 1,66 tỷ đồng năm 2021 xuống còn 1,37 tỷ đồng năm 2023.
    • Lợi nhuận bình quân một nhân viên giảm hơn 40% trong cùng kỳ.
    • Tỷ suất lợi nhuận trên vốn giảm từ 23,67% năm 2021 xuống còn 11,18% năm 2023.
    • Tỷ suất sinh lợi trên doanh thu giảm từ 35,91% xuống 23,21%.
    • Tỷ suất sinh lợi của chi phí giảm mạnh, chỉ còn 32,69% năm 2023 so với 65,16% năm 2021, cho thấy chi phí chưa được kiểm soát hiệu quả.

  4. Cơ cấu khách hàng và phạm vi hoạt động còn hạn chế:

    • Khách hàng cá nhân chiếm trên 99% tổng số tài khoản mở mới, khách hàng tổ chức chiếm dưới 1%.
    • Tài khoản chứng khoán cơ sở chiếm tỷ trọng lớn, tài khoản phái sinh giảm mạnh do thiếu chính sách phí cạnh tranh.
    • Phần lớn khách hàng là nhà đầu tư trong nước, tài khoản nhà đầu tư nước ngoài chiếm tỷ lệ rất nhỏ và giảm dần.
    • Phương thức mở tài khoản chủ yếu qua nhân viên chăm sóc, chiếm trên 85%, trong khi mở tài khoản online chiếm tỷ lệ thấp và giảm dần.

Thảo luận kết quả

Sự giảm sút về tốc độ tăng trưởng tài khoản mở mới và tài khoản active phản ánh sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường, đặc biệt khi các đối thủ như VPS và SSI áp dụng chính sách phí giao dịch ưu đãi, thậm chí miễn phí, thu hút khách hàng mới hiệu quả hơn. Giá trị giao dịch bình quân giảm mạnh tại VNDIRECT cho thấy khách hàng hiện tại giao dịch ít hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu môi giới.

Hiệu quả hoạt động giảm sút được lý giải bởi nhiều nguyên nhân: chi phí hoạt động chưa được kiểm soát tốt, chất lượng dịch vụ chưa đáp ứng kỳ vọng khách hàng (gần 40% phản hồi phàn nàn về lỗi hệ thống, dịch vụ chưa chuyên nghiệp), đội ngũ nhân viên môi giới còn trẻ, thiếu kinh nghiệm và chưa có sự phối hợp đồng bộ trong tổ chức bộ máy. Ngoài ra, VNDIRECT chưa có chính sách phí cạnh tranh mạnh mẽ, chưa đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ đủ hấp dẫn để giữ chân và mở rộng khách hàng.

Cơ cấu khách hàng còn hạn chế về đối tượng và phạm vi, thiếu sự tham gia của nhà đầu tư tổ chức và nước ngoài, cũng như chưa tận dụng hiệu quả kênh mở tài khoản online, làm giảm khả năng tiếp cận khách hàng mới trong thời đại số. So sánh với các CTCK khác, VNDIRECT cần cải thiện chất lượng dịch vụ và đổi mới chính sách để duy trì vị thế trên thị trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tốc độ tăng trưởng tài khoản mở mới, biểu đồ giá trị giao dịch bình quân, biểu đồ doanh thu và lợi nhuận bình quân nhân viên, cùng bảng so sánh thị phần môi giới các CTCK trong giai đoạn 2021-2023 để minh họa rõ nét xu hướng và vị thế của VNDIRECT.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng

    • Triển khai đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ môi giới, đặc biệt là kỹ năng tư vấn và xử lý tình huống.
    • Cải thiện hệ thống công nghệ, giảm thiểu lỗi kỹ thuật, nâng cao trải nghiệm giao dịch trực tuyến.
    • Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Ban quản lý nhân sự và công nghệ.

  2. Phát triển kênh phân phối đa dạng, ưu tiên kênh online

    • Tăng cường quảng bá và hỗ trợ khách hàng tự mở tài khoản online, giảm phụ thuộc vào nhân viên chăm sóc.
    • Mở rộng mạng lưới chi nhánh và phòng giao dịch tại các địa phương trọng điểm, hướng tới khách hàng tổ chức và nhà đầu tư nước ngoài.
    • Thời gian thực hiện: 18 tháng; Chủ thể: Ban marketing và phát triển kinh doanh.

  3. Đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ môi giới

    • Phát triển các sản phẩm phái sinh với chính sách phí cạnh tranh, các gói đầu tư tích sản theo tháp tài sản DGO.
    • Tích hợp các dịch vụ tư vấn tài chính cá nhân hóa, quản lý danh mục đầu tư chuyên nghiệp.
    • Thời gian thực hiện: 24 tháng; Chủ thể: Phòng phát triển sản phẩm và phân tích thị trường.

  4. Hoàn thiện chính sách phát triển nhân sự và tổ chức bộ máy

    • Xây dựng cơ chế lương thưởng gắn kết nhóm, khuyến khích hợp tác thay vì cạnh tranh nội bộ.
    • Tuyển dụng và đào tạo nhân sự có chuyên môn cao, tăng tỷ lệ môi giới cấp cao.
    • Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Ban nhân sự và quản lý môi giới.

  5. Tăng cường uy tín và xây dựng thương hiệu

    • Đẩy mạnh truyền thông về hệ sinh thái đầu tư tích sản, nâng cao nhận thức khách hàng về tháp tài sản DGO.
    • Quản lý rủi ro uy tín, xử lý kịp thời các sự cố ảnh hưởng đến hình ảnh công ty.
    • Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Ban truyền thông và quản lý rủi ro.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý VNDIRECT

    • Hỗ trợ hoạch định chiến lược phát triển hoạt động môi giới, nâng cao hiệu quả kinh doanh và duy trì vị thế thị trường.

  2. Nhân viên môi giới và bộ phận phát triển sản phẩm

    • Cung cấp kiến thức về các chỉ tiêu đánh giá hoạt động môi giới, giúp cải thiện kỹ năng và phát triển sản phẩm phù hợp với nhu cầu khách hàng.

  3. Các CTCK khác và nhà quản lý ngành chứng khoán

    • Tham khảo mô hình đánh giá và giải pháp phát triển hoạt động môi giới trong bối cảnh cạnh tranh và chuyển đổi số.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Tài chính – Ngân hàng

    • Tài liệu tham khảo thực tiễn về hoạt động môi giới chứng khoán, phương pháp phân tích và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực tài chính.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động môi giới chứng khoán là gì?
    Hoạt động môi giới chứng khoán là việc CTCK làm trung gian thực hiện mua bán chứng khoán cho khách hàng, hỗ trợ kết nối người mua và người bán trên thị trường. Ví dụ, môi giới giúp nhà đầu tư đặt lệnh giao dịch và cung cấp thông tin tư vấn.

  2. Tại sao thị phần môi giới của VNDIRECT giảm trong giai đoạn 2021-2023?
    Nguyên nhân chính là sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các CTCK khác với chính sách phí giao dịch ưu đãi, cùng với việc VNDIRECT chưa có chính sách phí cạnh tranh và chất lượng dịch vụ chưa đáp ứng kỳ vọng khách hàng.

  3. Chỉ tiêu nào quan trọng để đánh giá hiệu quả hoạt động môi giới?
    Các chỉ tiêu như doanh thu bình quân một nhân viên, lợi nhuận bình quân một nhân viên, tỷ suất lợi nhuận trên vốn và tỷ suất sinh lợi trên doanh thu là những chỉ tiêu quan trọng phản ánh hiệu quả hoạt động môi giới.

  4. Làm thế nào để tăng số lượng tài khoản mở mới và tài khoản active?
    Cần phát triển kênh phân phối đa dạng, đặc biệt là kênh online, nâng cao chất lượng dịch vụ và đa dạng hóa sản phẩm để thu hút và giữ chân khách hàng, đồng thời áp dụng chính sách phí cạnh tranh.

  5. Vai trò của công nghệ trong hoạt động môi giới chứng khoán?
    Công nghệ giúp tối ưu hóa quy trình giao dịch, nâng cao trải nghiệm khách hàng, đảm bảo an toàn thông tin và hỗ trợ phát triển các sản phẩm dịch vụ mới. Hệ thống công nghệ ổn định là yếu tố then chốt để giữ chân nhà đầu tư.

Kết luận

  • VNDIRECT duy trì vị thế Top 3 thị phần môi giới nhưng đang đối mặt với sự giảm sút về quy mô và hiệu quả hoạt động trong giai đoạn 2021-2023.
  • Tốc độ tăng trưởng tài khoản mở mới và tài khoản active giảm mạnh, giá trị giao dịch bình quân và lợi nhuận môi giới có xu hướng giảm.
  • Chất lượng dịch vụ, chính sách phí và tổ chức bộ máy nhân sự là những điểm yếu cần cải thiện để nâng cao hiệu quả hoạt động môi giới.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ, phát triển kênh phân phối, đa dạng hóa sản phẩm, hoàn thiện chính sách nhân sự và tăng cường uy tín thương hiệu.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2024-2025 nhằm giúp VNDIRECT phát triển bền vững, gia tăng thị phần và lợi nhuận từ hoạt động môi giới.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo VNDIRECT cần xem xét áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi sát sao các chỉ tiêu phát triển để điều chỉnh chiến lược kịp thời, đảm bảo sự phát triển ổn định và bền vững của hoạt động môi giới trong tương lai.