Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông tại Việt Nam, đội ngũ cán bộ quản lý (CBQL) các trường tiểu học giữ vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Theo số liệu khảo sát tại huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam, đội ngũ CBQL gồm 40 hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và 54 khối trưởng chuyên môn, cùng với sự tham gia của 54 giáo viên và cán bộ phòng Giáo dục và Đào tạo (GDĐT). Mục tiêu nghiên cứu nhằm phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học theo hướng xây dựng cộng đồng nghề nghiệp, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục tiểu học trong giai đoạn 2021-2023. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL phù hợp với yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Việc xây dựng cộng đồng nghề nghiệp cho CBQL trường tiểu học được xem là giải pháp chiến lược nhằm tăng cường sự gắn kết, hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình quản lý, đồng thời nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng quản trị. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc chuẩn hóa, hiện đại hóa đội ngũ CBQL, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Qua đó, góp phần thực hiện thành công mục tiêu phát triển giáo dục tiểu học tại địa phương, đồng thời tạo cơ sở khoa học cho các chính sách phát triển nguồn nhân lực giáo dục cấp huyện và tỉnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai mô hình phát triển nguồn nhân lực tiêu biểu: mô hình Michigan và mô hình GROW. Mô hình Michigan tập trung vào quá trình tuyển dụng, đánh giá, định mức lương và đào tạo nhằm nâng cao hiệu suất làm việc của nhân viên, trong đó lấy công việc làm nền tảng để phát triển năng lực. Mô hình GROW gồm bốn bước: Goal (Mục tiêu), Reality (Thực trạng), Options (Phương án), Will (Chuẩn bị thực hiện), giúp huấn luyện và phát triển nhân sự hiệu quả.

Ngoài ra, nghiên cứu vận dụng các khái niệm chuyên ngành như: cộng đồng nghề nghiệp, năng lực quản lý giáo dục, chuẩn hiệu trưởng trường tiểu học, và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ CBQL. Cộng đồng nghề nghiệp được hiểu là tập hợp các CBQL cùng chia sẻ tri thức, kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau nhằm nâng cao năng lực quản lý và hiệu quả giáo dục. Chuẩn hiệu trưởng được quy định rõ trong Thông tư 14/2018/TT-BGDĐT, bao gồm các tiêu chuẩn về phẩm chất chính trị, năng lực chuyên môn, kỹ năng quản lý và vận động xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu khảo sát từ 18 trường tiểu học huyện Kim Bảng, với tổng cộng 151 phiếu khảo sát từ hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, khối trưởng chuyên môn, cán bộ phòng GDĐT và giáo viên. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ các trường tiểu học trên địa bàn huyện nhằm đảm bảo tính đại diện.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phân tích định lượng để đánh giá thực trạng đội ngũ CBQL, nhu cầu phát triển và hiệu quả các biện pháp đề xuất. Ngoài ra, phương pháp phỏng vấn chuyên gia và tổng kết kinh nghiệm quản lý được áp dụng để bổ sung thông tin định tính, làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp phù hợp. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn năm học 2021-2023, đảm bảo tính cập nhật và thực tiễn của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng số lượng và cơ cấu đội ngũ CBQL: Đội ngũ CBQL các trường tiểu học huyện Kim Bảng có cơ cấu hợp lý về độ tuổi và trình độ đào tạo, trong đó 100% hiệu trưởng đạt chuẩn trình độ theo quy định. Tuy nhiên, khoảng 30% phó hiệu trưởng và khối trưởng chuyên môn chưa đạt chuẩn nghề nghiệp đầy đủ, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  2. Chất lượng năng lực quản lý: Kết quả khảo sát cho thấy 65% CBQL có năng lực quản lý nhà trường ở mức khá trở lên, nhưng chỉ khoảng 45% có năng lực vận động xã hội và thi hành chính sách đạt yêu cầu. Năng lực quản lý tài chính và cơ sở vật chất còn hạn chế, với tỷ lệ đạt chuẩn chỉ khoảng 50%.

  3. Thực trạng xây dựng cộng đồng nghề nghiệp: Hiện tại, việc trao đổi kinh nghiệm quản lý chủ yếu diễn ra nội bộ từng trường, chưa hình thành cộng đồng nghề nghiệp liên trường hiệu quả. Chỉ khoảng 25% CBQL tham gia các hoạt động cộng đồng nghề nghiệp theo vị trí việc làm, dẫn đến hạn chế trong việc hỗ trợ và phát triển năng lực chung.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ CBQL: Yếu tố chủ quan như ý thức tự bồi dưỡng, năng lực chuyên môn và phẩm chất chính trị có ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển. Yếu tố khách quan như chính sách đãi ngộ, cơ chế tuyển chọn, bồi dưỡng và sự hỗ trợ từ Phòng GDĐT cũng đóng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, chính sách hiện hành chưa đủ mạnh để tạo động lực phát triển toàn diện.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phản ánh thực trạng đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Kim Bảng còn nhiều hạn chế về năng lực quản lý toàn diện, đặc biệt trong vận động xã hội và quản lý tài chính. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu sự kết nối và hỗ trợ từ cộng đồng nghề nghiệp liên trường, cũng như chính sách bồi dưỡng chưa đồng bộ. So sánh với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, việc xây dựng cộng đồng nghề nghiệp được xem là xu hướng phát triển nhân lực giáo dục hiệu quả, giúp tăng cường sự chia sẻ, học hỏi và nâng cao năng lực quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố năng lực CBQL theo các tiêu chí quản lý, bảng tổng hợp tỷ lệ CBQL tham gia cộng đồng nghề nghiệp và biểu đồ so sánh các yếu tố ảnh hưởng chủ quan và khách quan. Việc phát triển cộng đồng nghề nghiệp không chỉ giúp nâng cao năng lực cá nhân mà còn tạo ra môi trường làm việc tích cực, thúc đẩy đổi mới quản lý trường học phù hợp với yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức đa dạng các hình thức nâng cao nhận thức về cộng đồng nghề nghiệp: Phòng GDĐT cần triển khai các hội thảo, tập huấn và diễn đàn trao đổi kinh nghiệm liên trường nhằm nâng cao nhận thức và khuyến khích CBQL tham gia cộng đồng nghề nghiệp. Mục tiêu đạt 80% CBQL tham gia hoạt động cộng đồng trong vòng 2 năm.

  2. Xây dựng và thực hiện quy hoạch đội ngũ CBQL dựa trên cộng đồng nghề nghiệp: Thiết lập quy trình quy hoạch mở, động, đảm bảo cơ cấu hợp lý về độ tuổi, giới tính và trình độ. Phòng GDĐT phối hợp với các trường rà soát, cập nhật quy hoạch hàng năm để phát hiện và bồi dưỡng nguồn nhân lực tiềm năng.

  3. Tuyển chọn, bổ nhiệm và luân chuyển CBQL dựa trên đánh giá cộng đồng nghề nghiệp: Áp dụng tiêu chí đánh giá năng lực toàn diện, trong đó có sự tham gia phản hồi từ cộng đồng nghề nghiệp để đảm bảo công bằng, minh bạch và hiệu quả. Thực hiện luân chuyển CBQL sau mỗi 2 nhiệm kỳ nhằm tạo cơ hội phát triển và đổi mới quản lý.

  4. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng linh hoạt, dựa vào cộng đồng nghề nghiệp: Kết hợp đào tạo trực tiếp và trực tuyến, khuyến khích tự học có hỗ trợ từ cộng đồng nghề nghiệp. Định kỳ tổ chức các khóa bồi dưỡng kỹ năng quản lý, kỹ năng mềm và ứng dụng công nghệ thông tin cho CBQL.

  5. Kiểm tra, giám sát và đánh giá CBQL theo hướng cộng đồng nghề nghiệp: Xây dựng kế hoạch kiểm tra, đánh giá định kỳ với sự tham gia của các thành viên cộng đồng nghề nghiệp nhằm đảm bảo tính khách quan và nâng cao chất lượng quản lý. Kết quả đánh giá làm cơ sở cho khen thưởng, kỷ luật và phát triển cá nhân.

  6. Tạo điều kiện và động lực phát triển đội ngũ CBQL: Ban hành chính sách đãi ngộ phù hợp, tạo môi trường làm việc thuận lợi, hỗ trợ về mặt vật chất và tinh thần. Tổ chức các hoạt động giao lưu, học tập kinh nghiệm trong và ngoài tỉnh nhằm mở rộng tầm nhìn và nâng cao năng lực quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, tỉnh: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và giải pháp thực tiễn để xây dựng và phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học, hỗ trợ công tác quy hoạch, đào tạo và đánh giá cán bộ.

  2. Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường tiểu học: Giúp hiểu rõ vai trò, yêu cầu và các kỹ năng cần thiết trong quản lý trường học hiện đại, đồng thời khuyến khích tham gia xây dựng cộng đồng nghề nghiệp để nâng cao năng lực cá nhân và tập thể.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên chuyên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp tài liệu tham khảo về mô hình phát triển nguồn nhân lực giáo dục, phương pháp xây dựng cộng đồng nghề nghiệp và các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và hoạch định chính sách: Hỗ trợ xây dựng chính sách phát triển đội ngũ CBQL phù hợp với thực tiễn địa phương, góp phần nâng cao chất lượng quản lý giáo dục tiểu học và thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cộng đồng nghề nghiệp CBQL trường tiểu học là gì?
    Cộng đồng nghề nghiệp là tập hợp các cán bộ quản lý trường tiểu học cùng chia sẻ tri thức, kinh nghiệm và hỗ trợ nhau trong công tác quản lý nhằm nâng cao năng lực và hiệu quả giáo dục. Ví dụ, các hiệu trưởng và phó hiệu trưởng từ nhiều trường cùng tham gia các buổi trao đổi chuyên môn và giải pháp quản lý.

  2. Tại sao cần phát triển đội ngũ CBQL theo hướng xây dựng cộng đồng nghề nghiệp?
    Phát triển theo hướng này giúp tăng cường sự gắn kết, hỗ trợ lẫn nhau, thúc đẩy tự học và đổi mới quản lý, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục. Nghiên cứu cho thấy các trường có cộng đồng nghề nghiệp vững mạnh thường có hiệu quả quản lý và giáo dục cao hơn.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như năng lực chuyên môn, phẩm chất chính trị, ý thức tự bồi dưỡng; và yếu tố khách quan như chính sách đãi ngộ, cơ chế tuyển chọn, bồi dưỡng, sự hỗ trợ từ Phòng GDĐT và môi trường làm việc.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp kết hợp: khảo sát bằng phiếu hỏi với 151 CBQL và giáo viên, phỏng vấn chuyên gia, quan sát, tổng kết kinh nghiệm quản lý và phân tích thống kê toán học để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  5. Làm thế nào để triển khai hiệu quả các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL theo hướng cộng đồng nghề nghiệp?
    Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Phòng GDĐT, các trường tiểu học và các cơ quan liên quan trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức đào tạo, đánh giá và tạo động lực cho CBQL tham gia cộng đồng nghề nghiệp. Đồng thời, cần đảm bảo chính sách đãi ngộ và môi trường làm việc thuận lợi.

Kết luận

  • Phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học theo hướng xây dựng cộng đồng nghề nghiệp là giải pháp thiết thực, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục tiểu học tại huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam.
  • Đội ngũ CBQL hiện có cơ cấu hợp lý nhưng còn hạn chế về năng lực quản lý toàn diện, đặc biệt trong vận động xã hội và quản lý tài chính.
  • Xây dựng cộng đồng nghề nghiệp giúp tăng cường sự gắn kết, hỗ trợ và phát triển năng lực quản lý cho CBQL.
  • Các biện pháp đề xuất bao gồm nâng cao nhận thức, quy hoạch, tuyển chọn, đào tạo, đánh giá và tạo động lực phát triển đội ngũ CBQL dựa trên cộng đồng nghề nghiệp.
  • Tiếp theo, cần triển khai thí điểm các biện pháp tại huyện Kim Bảng, đánh giá hiệu quả và nhân rộng mô hình trên phạm vi tỉnh Hà Nam và các địa phương khác.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và CBQL cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng và phát triển cộng đồng nghề nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.