Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và toàn cầu hóa, giáo dục đóng vai trò then chốt trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Tại thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên, với 12 trường Tiểu học và dân số gần 100.000 người, giáo dục Tiểu học giữ vị trí nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân. Tuy nhiên, đội ngũ cán bộ quản lý (CBQL) các trường Tiểu học tại đây còn nhiều hạn chế về số lượng, cơ cấu và chất lượng, đặc biệt là chưa đáp ứng chuẩn Hiệu trưởng theo Thông tư 14/2018/TT-BGDĐT. Năng lực quản lý của một số hiệu trưởng còn hạn chế, thiếu đào tạo bài bản, kỹ năng ngoại ngữ và ứng dụng công nghệ thông tin chưa cao, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và chất lượng giáo dục.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng phát triển đội ngũ CBQL đáp ứng chuẩn Hiệu trưởng ở các trường Tiểu học thị xã Sông Cầu giai đoạn 2020-2025, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 12 trường Tiểu học trên địa bàn thị xã, khảo sát các lãnh đạo phòng GD&ĐT, phòng Nội vụ, Ban tổ chức thị ủy và đội ngũ CBQL các trường. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần chuẩn hóa đội ngũ CBQL, nâng cao năng lực quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hành chính như nguyên tắc quản lý khoa học của Frederick Taylor, mô hình chức năng quản lý của Henri Fayol (kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra), và quan điểm quản lý giáo dục của P.I Kônđakốp và V.A Xukhomlinxki. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Đội ngũ cán bộ quản lý (CBQL): Tập hợp những người làm công tác quản lý trong hệ thống giáo dục, có chức năng lãnh đạo, điều hành và tổ chức thực hiện các mục tiêu giáo dục.
  • Chuẩn Hiệu trưởng: Tiêu chuẩn về phẩm chất, năng lực, trình độ chuyên môn, quản lý, ngoại ngữ và công nghệ thông tin theo Thông tư 14/2018/TT-BGDĐT.
  • Phát triển đội ngũ CBQL: Quá trình quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, tuyển chọn, bổ nhiệm và đánh giá nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả quản lý.
  • Chức năng quản lý giáo dục: Bao gồm kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ Phòng Giáo dục và Đào tạo, Phòng Nội vụ thị xã Sông Cầu, các trường Tiểu học, cùng các phiếu khảo sát, phỏng vấn lãnh đạo, chuyên viên và CBQL.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng, sử dụng thống kê toán học để xử lý số liệu khảo sát, đánh giá thực trạng và hiệu quả các biện pháp đề xuất.
  • Cỡ mẫu: Khảo sát toàn bộ 12 trường Tiểu học, với sự tham gia của lãnh đạo phòng GD&ĐT, phòng Nội vụ, Ban tổ chức thị ủy và đội ngũ CBQL các trường.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung khảo sát và phân tích dữ liệu giai đoạn 2020-2022, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng và cơ cấu đội ngũ CBQL: Tổng số CBQL các trường Tiểu học thị xã Sông Cầu giảm từ 44 người năm 2015-2016 xuống còn 37 người năm 2018-2019, trong khi số lớp học tăng từ 365 lên 434 lớp. Cơ cấu độ tuổi và giới tính chưa cân đối, tỷ lệ nữ quản lý chưa đạt yêu cầu bình đẳng giới.

  2. Chất lượng đội ngũ CBQL: Khoảng 60% CBQL chưa đạt chuẩn theo Thông tư 14/2018/TT-BGDĐT, đặc biệt ở tiêu chuẩn quản trị nhân sự và sử dụng ngoại ngữ. Hơn 70% CBQL chưa được đào tạo bài bản về nghiệp vụ quản lý trước khi bổ nhiệm, phần lớn chỉ học trung cấp chính trị và bồi dưỡng sau bổ nhiệm.

  3. Đào tạo, bồi dưỡng và chính sách: Công tác đào tạo, bồi dưỡng chưa đồng bộ, thiếu kế hoạch phát triển đội ngũ kế cận. Chế độ chính sách chưa đủ hấp dẫn để giữ chân và phát triển CBQL chất lượng cao. Việc kiểm tra, đánh giá đội ngũ CBQL còn hình thức, chưa phản ánh đúng năng lực thực tế.

  4. Ứng dụng công nghệ và ngoại ngữ: Hơn 65% CBQL chưa thành thạo kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và ngoại ngữ, hạn chế khả năng quản lý trong môi trường giáo dục hiện đại và hội nhập quốc tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do công tác quy hoạch, tuyển chọn và đào tạo CBQL chưa được chú trọng đúng mức. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc chuẩn hóa đội ngũ CBQL là xu hướng tất yếu để nâng cao chất lượng giáo dục. Kết quả khảo sát có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ CBQL đạt chuẩn theo từng tiêu chí và bảng phân tích cơ cấu độ tuổi, giới tính, trình độ.

Việc thiếu đồng bộ trong đào tạo và chính sách đãi ngộ làm giảm động lực phát triển năng lực CBQL. So với các quốc gia phát triển, đội ngũ quản lý giáo dục tại Sông Cầu còn thiếu kỹ năng mềm, tư duy chiến lược và khả năng ứng dụng công nghệ. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý và chất lượng giáo dục Tiểu học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường lãnh đạo và chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương: Xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ CBQL theo chuẩn Hiệu trưởng, đảm bảo nguồn lực và sự phối hợp đồng bộ. Thời gian thực hiện: 2021-2025. Chủ thể: UBND thị xã, Phòng GD&ĐT.

  2. Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ CBQL: Định hướng phát triển đội ngũ kế cận, ưu tiên tuyển chọn CBQL trẻ, có trình độ chuyên môn và năng lực quản lý phù hợp. Thời gian: 2021-2023. Chủ thể: Phòng GD&ĐT, Ban tổ chức thị ủy.

  3. Đổi mới quy trình tuyển chọn, bổ nhiệm và luân chuyển: Áp dụng tiêu chuẩn nghiêm ngặt theo Thông tư 14/2018/TT-BGDĐT, đảm bảo CBQL được đào tạo bài bản trước khi bổ nhiệm. Thời gian: 2021-2024. Chủ thể: Phòng Nội vụ, Phòng GD&ĐT.

  4. Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao nghiệp vụ quản lý, kỹ năng ngoại ngữ và công nghệ thông tin cho CBQL hiện tại và kế cận. Thời gian: liên tục từ 2021. Chủ thể: Phòng GD&ĐT, các trung tâm đào tạo.

  5. Hoàn thiện chế độ, chính sách đãi ngộ: Xây dựng chính sách khuyến khích, hỗ trợ đào tạo và phát triển CBQL, tạo động lực giữ chân nhân tài. Thời gian: 2022-2025. Chủ thể: UBND thị xã, Sở Nội vụ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo: Để xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ CBQL, nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục địa phương.

  2. Ban tổ chức Đảng ủy và phòng Nội vụ thị xã: Hỗ trợ công tác quy hoạch, tuyển chọn, bổ nhiệm và chính sách cán bộ quản lý giáo dục.

  3. Hiệu trưởng và Phó Hiệu trưởng các trường Tiểu học: Nắm bắt chuẩn Hiệu trưởng, nâng cao năng lực quản lý, áp dụng các biện pháp phát triển đội ngũ.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực trạng phát triển đội ngũ CBQL trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần phát triển đội ngũ CBQL đáp ứng chuẩn Hiệu trưởng?
    Đội ngũ CBQL chuẩn hóa giúp nâng cao năng lực quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục Tiểu học.

  2. Tiêu chuẩn chính của chuẩn Hiệu trưởng theo Thông tư 14/2018 là gì?
    Bao gồm phẩm chất nghề nghiệp, năng lực quản trị nhà trường, xây dựng môi trường giáo dục, phát triển mối quan hệ nhà trường-gia đình-xã hội, và sử dụng ngoại ngữ, công nghệ thông tin.

  3. Phương pháp nào được sử dụng để khảo sát thực trạng đội ngũ CBQL?
    Kết hợp khảo sát bằng phiếu điều tra, phỏng vấn sâu, thu thập số liệu từ các cơ quan quản lý và phân tích thống kê toán học.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển đội ngũ CBQL là gì?
    Bao gồm yếu tố khách quan như đổi mới chương trình, chính sách quản lý, phát triển kinh tế xã hội địa phương; và yếu tố chủ quan như nhận thức, năng lực và công tác tổ chức cán bộ.

  5. Giải pháp nào ưu tiên để nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL?
    Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý, ngoại ngữ, công nghệ thông tin; đồng thời hoàn thiện chính sách đãi ngộ và quy trình tuyển chọn, bổ nhiệm.

Kết luận

  • Đội ngũ CBQL các trường Tiểu học thị xã Sông Cầu còn nhiều hạn chế về số lượng, cơ cấu và chất lượng, chưa đáp ứng chuẩn Hiệu trưởng theo quy định hiện hành.
  • Việc phát triển đội ngũ CBQL chuẩn hóa là yêu cầu cấp thiết để nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng giáo dục Tiểu học trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế.
  • Các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL cần được thực hiện đồng bộ, bao gồm tăng cường lãnh đạo, quy hoạch, đổi mới tuyển chọn, đào tạo bồi dưỡng và hoàn thiện chính sách.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để các cấp quản lý giáo dục địa phương xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ CBQL phù hợp giai đoạn 2020-2025.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, nhà trường và các bên liên quan phối hợp triển khai các giải pháp nhằm chuẩn hóa và nâng cao năng lực đội ngũ CBQL, góp phần phát triển giáo dục Tiểu học bền vững.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị liên quan cần xây dựng kế hoạch chi tiết, tổ chức đào tạo và đánh giá định kỳ đội ngũ CBQL, đồng thời cập nhật chính sách phù hợp để thực hiện hiệu quả các biện pháp đề xuất.