Tổng quan nghiên cứu

Huyện Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên, với dân số khoảng 87.883 người, trong đó lực lượng lao động chiếm gần 60%, là một địa phương có tiềm năng phát triển nguồn nhân lực nghề nghiệp. Tuy nhiên, thực trạng đào tạo nghề cho lao động trên địa bàn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng được yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Tỷ lệ lao động qua đào tạo chính quy còn thấp, chỉ khoảng 13%, trong khi phần lớn lao động làm việc trong khu vực nông nghiệp và chưa được đào tạo nghề bài bản. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng phát triển đào tạo nghề cho lao động tại huyện Tuần Giáo giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển đào tạo nghề giai đoạn 2021-2025, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Nghiên cứu tập trung trên địa bàn huyện Tuần Giáo, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo chính thức và khảo sát thực tế tại Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên huyện. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và chính quyền địa phương trong việc hoạch định chính sách đào tạo nghề, đồng thời góp phần nâng cao tỷ lệ lao động có kỹ năng nghề, cải thiện thu nhập và giảm nghèo bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về lao động và đào tạo nghề, trong đó nhấn mạnh vai trò của lao động có kỹ năng nghề cao trong phát triển kinh tế bền vững. Khái niệm đào tạo nghề được hiểu là quá trình trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp nhằm giúp người học có khả năng tìm kiếm việc làm hoặc tự tạo việc làm. Lý thuyết phát triển đào tạo nghề tập trung vào các yếu tố cấu thành như phát triển mạng lưới cơ sở đào tạo, quy mô và cơ cấu đào tạo, đội ngũ giáo viên, chương trình và giáo trình đào tạo, cơ sở vật chất, phương thức đào tạo và các biện pháp đảm bảo chất lượng. Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đào tạo nghề, bao gồm chính sách nhà nước, thị trường lao động, nhận thức xã hội và điều kiện kinh tế - xã hội địa phương.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu bao gồm số liệu thứ cấp từ các báo cáo của UBND huyện Tuần Giáo, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Điện Biên, các văn bản pháp luật liên quan và tài liệu thống kê giai đoạn 2017-2019. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát điều tra trực tiếp tại Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên huyện Tuần Giáo với 20 cán bộ, giáo viên và 294 học viên thuộc 5 lớp đào tạo nghề kỹ thuật. Phương pháp chọn mẫu là điều tra toàn bộ cán bộ, giáo viên và lấy mẫu toàn bộ học viên tại các lớp đào tạo nghề hiện có. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp mô tả thống kê, so sánh thống kê và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố theo thang đo Likert 5 mức độ. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2019 cho thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phát triển đào tạo nghề: Trong giai đoạn 2017-2019, huyện Tuần Giáo đã tổ chức đào tạo nghề cho khoảng 1.200 lao động, tập trung chủ yếu vào các ngành nghề nông nghiệp như chăn nuôi bò, chăn nuôi gia cầm, trồng cây cà phê, trồng cây ăn quả và kỹ thuật gò hàn. Tỷ lệ học viên có việc làm sau đào tạo đạt khoảng 65%, thấp hơn so với mức trung bình của một số địa phương phát triển trong nước (trên 80%). Quy mô đào tạo còn hạn chế, với chỉ một trung tâm đào tạo nghề duy nhất trên địa bàn.

  2. Chất lượng đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất: Đội ngũ giáo viên gồm 20 cán bộ, trong đó 70% có trình độ trung cấp nghề trở lên, nhưng chỉ 40% đạt chuẩn giảng dạy nghề theo quy định. Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ đào tạo còn thiếu thốn, nhiều thiết bị lạc hậu, không đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo thực hành. Thời gian thực hành chiếm chưa đến 40% tổng thời lượng đào tạo, thấp hơn so với khuyến nghị tối thiểu 50%.

  3. Chương trình đào tạo và phương thức đào tạo: Chương trình đào tạo còn mang tính lý thuyết nhiều, chưa thực sự gắn kết với nhu cầu thực tế của thị trường lao động địa phương. Phương thức đào tạo chủ yếu là đào tạo chính quy tại trung tâm, chưa đa dạng hóa các hình thức đào tạo như đào tạo tại doanh nghiệp, đào tạo nghề ngắn hạn hay đào tạo từ xa. Tỷ lệ học viên tham gia đào tạo nghề ngắn hạn chiếm khoảng 30%, còn lại là đào tạo dài hạn.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đào tạo nghề: Qua khảo sát, các yếu tố được đánh giá có ảnh hưởng rất lớn gồm: chính sách hỗ trợ của Nhà nước (điểm trung bình 4,5/5), nhận thức của người lao động và xã hội về đào tạo nghề (4,2/5), nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất (4,0/5), và sự phối hợp giữa cơ sở đào tạo với doanh nghiệp (3,8/5).

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ của người lao động về vai trò của đào tạo nghề, dẫn đến tỷ lệ tham gia học nghề thấp và lựa chọn ngành nghề chưa phù hợp. So với các địa phương như thị xã Phổ Yên (Thái Nguyên) với tỷ lệ lao động có việc làm sau đào tạo trên 90%, huyện Tuần Giáo còn nhiều dư địa để cải thiện. Cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên yếu kém làm giảm chất lượng đào tạo, đồng thời chương trình đào tạo chưa sát với nhu cầu thị trường lao động cũng là nguyên nhân khiến hiệu quả đào tạo chưa cao. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh tỷ lệ học viên có việc làm sau đào tạo giữa Tuần Giáo và các địa phương khác, bảng đánh giá mức độ ảnh hưởng các yếu tố và biểu đồ tròn phân bố thời gian thực hành trong chương trình đào tạo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về đào tạo nghề: Triển khai các chiến dịch truyền thông sâu rộng nhằm thay đổi quan niệm xã hội về học nghề, nhấn mạnh giá trị của kỹ năng nghề trong phát triển kinh tế. Mục tiêu tăng tỷ lệ người lao động tham gia học nghề lên 50% trong giai đoạn 2021-2025. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các cơ quan truyền thông địa phương.

  2. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị đào tạo: Bố trí ngân sách và huy động nguồn lực xã hội hóa để cải tạo, trang bị thiết bị hiện đại cho Trung tâm GDNN-GDTX huyện. Mục tiêu hoàn thành nâng cấp cơ sở vật chất trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh, UBND huyện.

  3. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn, đào tạo lại cho giáo viên dạy nghề nhằm đạt chuẩn giảng dạy nghề theo quy định, nâng tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn lên 80% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Trung tâm GDNN-GDTX huyện phối hợp với các trường cao đẳng nghề.

  4. Đa dạng hóa chương trình và phương thức đào tạo nghề: Xây dựng chương trình đào tạo sát với nhu cầu thị trường lao động, tăng cường đào tạo thực hành, phối hợp với doanh nghiệp tổ chức đào tạo tại chỗ, đào tạo nghề ngắn hạn và đào tạo từ xa. Mục tiêu tăng tỷ lệ học viên tham gia đào tạo nghề ngắn hạn lên 50% trong giai đoạn 2021-2025. Chủ thể thực hiện: Trung tâm GDNN-GDTX huyện, doanh nghiệp địa phương.

  5. Tăng cường liên kết giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp: Thiết lập các hợp tác đào tạo, thực tập và giải quyết việc làm cho học viên sau đào tạo, đảm bảo tỷ lệ học viên có việc làm đạt trên 80%. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Trung tâm GDNN-GDTX, các doanh nghiệp trên địa bàn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý giáo dục nghề nghiệp: Các cán bộ quản lý tại Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, UBND huyện Tuần Giáo có thể sử dụng luận văn làm cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển đào tạo nghề phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Giảng viên và cán bộ đào tạo nghề: Trung tâm GDNN-GDTX huyện và các cơ sở đào tạo nghề khác có thể tham khảo để cải tiến chương trình, nâng cao chất lượng giảng dạy và tổ chức đào tạo.

  3. Doanh nghiệp và nhà tuyển dụng: Các doanh nghiệp trên địa bàn có thể hiểu rõ hơn về thực trạng nguồn nhân lực địa phương, từ đó phối hợp hiệu quả với các cơ sở đào tạo nghề trong việc tuyển dụng và đào tạo lại lao động.

  4. Sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh: Những người nghiên cứu về lĩnh vực quản lý kinh tế, phát triển nguồn nhân lực và giáo dục nghề nghiệp có thể sử dụng luận văn như tài liệu tham khảo để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đào tạo nghề lại quan trọng đối với huyện Tuần Giáo?
    Đào tạo nghề giúp nâng cao kỹ năng lao động, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, giảm tỷ lệ thất nghiệp và tăng thu nhập cho người dân, đặc biệt trong bối cảnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế tại địa phương.

  2. Những khó khăn chính trong phát triển đào tạo nghề tại Tuần Giáo là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức thấp về học nghề, cơ sở vật chất lạc hậu, đội ngũ giáo viên chưa đạt chuẩn, chương trình đào tạo chưa sát với nhu cầu thị trường và thiếu sự phối hợp giữa cơ sở đào tạo với doanh nghiệp.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên dạy nghề?
    Cần tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng sư phạm và cập nhật kiến thức công nghệ mới cho giáo viên, đồng thời thu hút nhân lực có trình độ cao tham gia giảng dạy.

  4. Phương thức đào tạo nghề nào phù hợp với đặc điểm lao động tại Tuần Giáo?
    Đa dạng hóa hình thức đào tạo, bao gồm đào tạo chính quy, đào tạo nghề ngắn hạn, đào tạo tại doanh nghiệp và đào tạo từ xa, nhằm phù hợp với trình độ và nhu cầu của người lao động.

  5. Chính sách nào hỗ trợ phát triển đào tạo nghề cho lao động nông thôn?
    Nhà nước có các chính sách hỗ trợ về tài chính, ưu tiên đối tượng chính sách, hỗ trợ cơ sở vật chất và khuyến khích doanh nghiệp tham gia đào tạo nghề, tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động học nghề và tìm việc làm.

Kết luận

  • Đào tạo nghề tại huyện Tuần Giáo còn nhiều hạn chế về quy mô, chất lượng và hiệu quả, chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm chính sách nhà nước, nhận thức xã hội, cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa cơ sở đào tạo với doanh nghiệp.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao nhận thức, đầu tư cơ sở vật chất, đào tạo đội ngũ giáo viên, đa dạng hóa chương trình và phương thức đào tạo, tăng cường liên kết với doanh nghiệp.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và cơ sở đào tạo nghề trong việc hoạch định chính sách và tổ chức đào tạo phù hợp.
  • Giai đoạn tiếp theo (2021-2025) cần tập trung thực hiện các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề, tăng tỷ lệ lao động có kỹ năng nghề, góp phần phát triển kinh tế bền vững tại huyện Tuần Giáo.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng đào tạo nghề, phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật cho tương lai bền vững của huyện Tuần Giáo!