Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm y tế toàn dân (BHYT) là chính sách an sinh xã hội quan trọng, được Đảng và Nhà nước Việt Nam đặc biệt quan tâm nhằm nâng cao sức khỏe và bảo vệ quyền lợi người dân. Tính đến ngày 31/12/2021, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La, đã đạt tỷ lệ bao phủ BHYT lên đến 97,8%, vượt gần 18% so với mục tiêu 80% dân số tham gia BHYT theo Đề án Thực hiện lộ trình tiến tới BHYT toàn dân giai đoạn 2012-2020. Tuy nhiên, việc điều chỉnh danh sách các xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo Quyết định số 861/QĐ-TTg năm 2021 đã khiến một số xã mất hỗ trợ đóng BHYT, gây khó khăn trong việc duy trì và phát triển BHYT toàn dân trên địa bàn.

Luận văn tập trung phân tích thực trạng phát triển BHYT toàn dân tại huyện Thuận Châu trong giai đoạn 2019-2021, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển bền vững sau năm 2021. Nghiên cứu có phạm vi địa lý tại huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La, với dữ liệu thu thập từ các cơ quan quản lý BHXH, y tế địa phương và khảo sát trực tiếp người dân tham gia BHYT. Mục tiêu chính là nâng cao tỷ lệ bao phủ BHYT, cải thiện chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh và đảm bảo quyền lợi người tham gia, góp phần giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về bảo hiểm y tế toàn dân, bao gồm:

  • Khái niệm BHYT và BHYT toàn dân: BHYT là hình thức bảo hiểm do Nhà nước tổ chức nhằm huy động nguồn lực tài chính để chăm sóc sức khỏe cho người dân, không vì mục đích lợi nhuận. BHYT toàn dân là chương trình đảm bảo mọi người dân đều có quyền tham gia và được bảo vệ sức khỏe thông qua hệ thống BHYT.

  • Mô hình bao phủ BHYT theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): Bao gồm ba khía cạnh chính là bao phủ dân số, bao phủ gói quyền lợi và bao phủ chi phí, nhằm giảm thiểu gánh nặng tài chính cho người bệnh.

  • Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển BHYT: Hệ thống pháp luật và chính sách, thu nhập người dân, công tác tuyên truyền, nhận thức cộng đồng và tổ chức bộ máy cung ứng dịch vụ BHYT.

  • Mô hình phát triển BHYT toàn dân: Tập trung vào phát triển quy mô bao phủ, cơ cấu tham gia và chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh BHYT.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp số liệu thứ cấp từ các báo cáo của BHXH tỉnh Sơn La, UBND huyện Thuận Châu, các cơ sở y tế và các văn bản pháp luật liên quan; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 204 người tham gia BHYT trên địa bàn huyện.

  • Phương pháp chọn mẫu: Sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên đơn giản với sai số 7%, phân chia mẫu theo 5 nhóm đối tượng tham gia BHYT theo quy định của Luật BHYT.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tổ thống kê, so sánh và phân tích đồ họa để đánh giá biến động số liệu qua các năm 2019-2021. Sử dụng thang đo Likert 5 mức độ để khảo sát mức độ hài lòng và nhận thức của người dân về BHYT.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2019-2021, tập trung đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển BHYT toàn dân giai đoạn sau 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ bao phủ BHYT tăng ổn định: Tỷ lệ bao phủ BHYT tại huyện Thuận Châu tăng từ 97,2% năm 2019 lên 97,8% năm 2021, vượt mục tiêu đề ra. Số người tham gia BHYT tăng từ 168.222 người năm 2019 lên 171.222 người năm 2021, tương ứng mức tăng 1,8% trong 3 năm.

  2. Cơ cấu tham gia BHYT đa dạng: Nhóm do ngân sách nhà nước đóng chiếm tỷ trọng lớn nhất với hơn 90% tổng số người tham gia. Nhóm người lao động và người sử dụng lao động đóng tăng trưởng 3,65% năm 2020 và 4,03% năm 2021. Nhóm BHYT hộ gia đình tuy chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng có mức tăng trưởng đáng chú ý, đạt 76,06% năm 2021.

  3. Chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh BHYT được cải thiện: Tỷ lệ hài lòng của người dân về chất lượng khám chữa bệnh BHYT và thái độ phục vụ cán bộ y tế đạt mức tốt, với điểm trung bình trên 4,0 theo thang đo Likert. Cơ sở vật chất và đội ngũ y tế tuyến xã được nâng cấp, tỷ lệ bác sĩ/vạn dân đạt 4,72, góp phần nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ y tế.

  4. Những khó khăn và thách thức: Dịch bệnh Covid-19 ảnh hưởng đến thu nhập và khả năng tham gia BHYT của người dân. Việc điều chỉnh danh sách xã thuộc vùng đặc biệt khó khăn khiến một số xã mất hỗ trợ ngân sách, làm giảm động lực tham gia BHYT hộ gia đình. Ngoài ra, nhận thức của một bộ phận người dân về BHYT còn hạn chế, thủ tục hành chính còn phức tạp, và mạng lưới đại lý thu BHYT chưa phủ rộng đến tận thôn, bản.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy huyện Thuận Châu đã đạt được thành tựu đáng kể trong phát triển BHYT toàn dân, vượt mục tiêu bao phủ 80% dân số theo Đề án quốc gia. Sự phối hợp chặt chẽ giữa BHXH tỉnh, huyện, các cơ quan chính quyền và y tế địa phương là nhân tố quan trọng thúc đẩy kết quả này. Việc mở rộng đối tượng được ngân sách nhà nước hỗ trợ đóng BHYT đã tạo điều kiện thuận lợi cho nhóm dân cư thu nhập thấp và đồng bào dân tộc thiểu số.

Tuy nhiên, việc điều chỉnh danh sách xã đặc biệt khó khăn theo Quyết định số 861/QĐ-TTg đã làm giảm hỗ trợ cho một số xã, ảnh hưởng đến tỷ lệ tham gia BHYT hộ gia đình. Điều này tương đồng với các nghiên cứu gần đây cho thấy chính sách hỗ trợ tài chính là yếu tố quyết định trong việc thu hút người dân tham gia BHYT tự nguyện. Ngoài ra, dịch Covid-19 làm giảm thu nhập, ảnh hưởng đến khả năng đóng góp BHYT của người dân, nhất là nhóm lao động tự do và nông dân.

Chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh BHYT được cải thiện góp phần nâng cao sự hài lòng và niềm tin của người dân, từ đó thúc đẩy sự tham gia BHYT bền vững. Tuy nhiên, thủ tục hành chính còn phức tạp và mạng lưới đại lý thu chưa phát triển đồng đều là những rào cản cần khắc phục. Dữ liệu khảo sát cho thấy cần tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích BHYT, đặc biệt tại các vùng sâu, vùng xa.

Biểu đồ tỷ lệ bao phủ BHYT theo nhóm đối tượng và bảng khảo sát mức độ hài lòng có thể được sử dụng để minh họa rõ nét hơn các phát hiện trên, giúp các nhà quản lý dễ dàng theo dõi và điều chỉnh chính sách phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Mở rộng và đa dạng hóa đối tượng tham gia BHYT: Tăng cường khai thác nhóm lao động tự do, nông dân và hộ gia đình bằng cách xây dựng các chính sách hỗ trợ tài chính phù hợp, đặc biệt cho các xã mất hỗ trợ ngân sách theo Quyết định số 861/QĐ-TTg. Mục tiêu tăng tỷ lệ bao phủ BHYT lên trên 98% trong giai đoạn 2022-2025. Chủ thể thực hiện: BHXH huyện phối hợp UBND các xã.

  2. Nâng cao chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh BHYT: Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế tại tuyến xã, tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ y bác sĩ, điều dưỡng. Cải cách thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian khám chữa bệnh BHYT. Mục tiêu nâng điểm hài lòng người dân lên mức 4,5/5 trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế tỉnh Sơn La, BHXH huyện.

  3. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách BHYT: Sử dụng đa dạng hình thức truyền thông, tổ chức các buổi tuyên truyền trực tiếp tại thôn, bản, đặc biệt tại các vùng khó khăn. Tập huấn nâng cao nhận thức cho cán bộ đại lý thu và cộng tác viên. Mục tiêu nâng tỷ lệ người dân hiểu biết về BHYT lên trên 90% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: BHXH huyện, các tổ chức chính trị - xã hội.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát: Phối hợp với các cơ quan chức năng để kiểm tra việc chấp hành pháp luật BHYT, xử lý nghiêm các hành vi trốn đóng, nợ đóng BHYT. Mục tiêu giảm tỷ lệ nợ đóng BHYT xuống dưới 5% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: BHXH tỉnh, BHXH huyện, UBND huyện.

  5. Phát triển mạng lưới đại lý thu BHYT chuyên nghiệp: Mở rộng đại lý thu đến các thôn, bản, đảm bảo đủ cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin trong thu BHYT. Tăng số lượng đại lý thu lên ít nhất 150 điểm trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: BHXH huyện, UBND xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH và BHYT các cấp: Nghiên cứu giúp hiểu rõ thực trạng, các nhân tố ảnh hưởng và giải pháp phát triển BHYT toàn dân, từ đó xây dựng kế hoạch, chính sách phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Lãnh đạo và cán bộ UBND huyện, xã: Tăng cường phối hợp trong công tác tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHYT, đồng thời cải thiện chất lượng dịch vụ y tế tại địa phương.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, y tế công cộng: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển BHYT toàn dân tại vùng miền núi, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội và đại lý thu BHYT: Hiểu rõ vai trò, nhiệm vụ trong việc vận động, thu hút người dân tham gia BHYT, từ đó nâng cao hiệu quả công tác thu và phát triển đối tượng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tỷ lệ bao phủ BHYT tại huyện Thuận Châu lại cao hơn mục tiêu quốc gia?
    Do sự phối hợp chặt chẽ giữa BHXH tỉnh, huyện, các cơ quan chính quyền và y tế địa phương, cùng với chính sách hỗ trợ tài chính cho các nhóm đối tượng thu nhập thấp và đồng bào dân tộc thiểu số.

  2. Những khó khăn lớn nhất trong phát triển BHYT tại Thuận Châu là gì?
    Bao gồm dịch Covid-19 ảnh hưởng đến thu nhập người dân, điều chỉnh danh sách xã đặc biệt khó khăn làm giảm hỗ trợ ngân sách, nhận thức hạn chế của người dân và thủ tục hành chính còn phức tạp.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh BHYT?
    Đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao trình độ đội ngũ y tế, cải cách thủ tục hành chính và tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ y tế tuyến xã.

  4. Vai trò của công tác tuyên truyền trong phát triển BHYT là gì?
    Tuyên truyền giúp nâng cao nhận thức, hiểu biết của người dân về lợi ích BHYT, từ đó tăng tỷ lệ tham gia và duy trì sự bền vững của chính sách.

  5. Làm sao để giảm tình trạng nợ đóng BHYT?
    Tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi trốn đóng, phối hợp với các cơ quan chức năng và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người sử dụng lao động.

Kết luận

  • Tỷ lệ bao phủ BHYT tại huyện Thuận Châu đạt 97,8% năm 2021, vượt mục tiêu đề ra, thể hiện sự phát triển bền vững của chính sách BHYT toàn dân.
  • Cơ cấu tham gia BHYT đa dạng, với nhóm do ngân sách nhà nước đóng chiếm tỷ trọng lớn nhất, góp phần bảo đảm an sinh xã hội cho người dân.
  • Chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh BHYT được cải thiện rõ rệt, nâng cao sự hài lòng và niềm tin của người dân.
  • Các khó khăn như dịch bệnh, thay đổi chính sách hỗ trợ và nhận thức hạn chế của người dân cần được giải quyết kịp thời để duy trì và phát triển BHYT.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về mở rộng đối tượng, nâng cao chất lượng dịch vụ, tăng cường tuyên truyền và kiểm tra nhằm phát triển BHYT toàn dân bền vững trong giai đoạn 2022-2025.

Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà quản lý, cán bộ y tế và các tổ chức liên quan trong việc hoạch định và triển khai chính sách BHYT toàn dân tại các vùng miền núi. Để tiếp tục phát huy kết quả, cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất và tăng cường sự phối hợp giữa các bên liên quan.