Pháp luật về phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan tại Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh

• Tác giả: Nguyễn Doãn Hiệp
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Ngọc Hà
• Trường học: Trường Đại học Ngoại thương
• Chuyên ngành: Luật
• Đề tài: Pháp Luật Về Phòng, Chống Buôn Lậu, Gian Lận Thương Mại Trong Lĩnh Vực Hải Quan Và Thực Tiễn Áp Dụng Tại Cục Hải Quan Tỉnh Quảng Ninh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Quảng Ninh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH
• DANH MỤC HÌNH VẼ, BẢNG BIỂU
• TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN VĂN
• LỜI NÓI ĐẦU
• 0.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 0.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
• 0.3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 0.5. Phương pháp nghiên cứu
• 0.6. Bố cục của đề tài
• 1. CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÁP LUẬT PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI TRONG LĨNH VỰC HẢI QUAN
• 1.1. KHÁI QUÁT VỀ BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI TRONG LĨNH VỰC HẢI QUAN
• 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm về buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 1.1.2. Các hình thức của buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 1.1.3. Tác hại của buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 1.1.4. Vai trò của cơ quan hải quan trong việc phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 1.2. KHÁI QUÁT VỀ PHÁP LUẬT PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI TRONG LĨNH VỰC HẢI QUAN
• 1.2.1. Khái niệm và đặc điểm về pháp luật phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 1.2.2. Nguồn luật điều chỉnh hoạt động phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 1.2.3. Nội dung của pháp luật phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 1.2.4. Tổ chức bộ máy, lực lượng. Đầu tư trang thiết bị, phương tiện phục vụ kiểm soát hải quan
• 1.2.5. Thực hiện các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát hải quan
• 1.2.6. Xử lý vi phạm buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 1.2.7. Thanh tra, kiểm tra
• 1.2.8. Vai trò của pháp luật phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 1.2.9. Áp dụng pháp luật về phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 1.2.10. Các tiêu chí đánh giá việc áp dụng pháp luật nói chung
• 1.2.11. Các tiêu chí đánh giá chất lượng việc áp dụng pháp luật về phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI TRONG LĨNH VỰC HẢI QUAN TẠI CỤC HẢI QUAN TỈNH QUẢNG NINH
• 2.1. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ CỤC HẢI QUAN TỈNH QUẢNG NINH
• 2.1.1. Sơ lược về quá trình hình thành và phát triển của Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh
• 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ
• 2.1.3. Về tổ chức bộ máy
• 2.2. TÌNH HÌNH BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI TRONG LĨNH VỰC HẢI QUAN TẠI TỈNH QUẢNG NINH
• 2.2.1. Tình hình buôn lậu tại tỉnh Quảng Ninh
• 2.2.2. Tình hình gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan tại tỉnh Quảng Ninh
• 2.3. THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI TRONG LĨNH VỰC HẢI QUAN TẠI CỤC HẢI QUAN TỈNH QUẢNG NINH
• 2.3.1. Thực tiễn tổ chức bộ máy. Thực tiễn đầu tư trang thiết bị, phương tiện
• 2.3.2. Thực tiễn thực hiện các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát hải quan
• 2.3.3. Thực tiễn xử lý vi phạm
• 2.3.4. Thực tiễn hoạt động thanh, kiểm tra
• 2.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI TRONG LĨNH VỰC HẢI QUAN TẠI CỤC HẢI QUAN TỈNH QUẢNG NINH
• 2.4.1. Kết quả đạt được
• 2.4.2. Hạn chế và nguyên nhân
• 3. CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI TRONG LĨNH VỰC HẢI QUAN TẠI CỤC HẢI QUAN TỈNH QUẢNG NINH
• 3.1. ĐỊNH HƯỚNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI TRONG LĨNH VỰC HẢI QUAN TẠI CỤC HẢI QUAN TỈNH QUẢNG NINH
• 3.2. Dự báo về hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan tại Quảng Ninh
• 3.3. CÁC GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI TRONG LĨNH VỰC HẢI QUAN TẠI CỤC HẢI QUAN TỈNH QUẢNG NINH
• 3.3.1. Nâng cao nhận thức và trình độ năng lực, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh
• 3.3.2. Tăng cường thanh tra, kiểm tra công vụ, phòng chống các biểu hiện tiêu cực của cán bộ, công chức Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh
• 3.3.3. Đẩy mạnh việc thực hiện đồng bộ các hình thức hoạt động phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 3.3.4. Tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan hải quan với các cơ quan chức năng, cộng đồng doanh nghiệp trong hoạt động phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 3.3.5. Khen thưởng, động viên kịp thời đối với tập thể, cá nhân có thành tích trong hoạt động phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 3.3.6. Kiên quyết xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, các hành vi tiếp tay cho buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
• 3.3.7. Tăng cường công tác nghiên cứu, thực hiện thống nhất pháp luật về hải quan, đẩy mạnh thu thập thông tin, áp dụng phương pháp quản lý rủi ro
• 3.4. CÁC KHUYẾN NGHỊ ĐỐI VỚI NHÀ NƯỚC VÀ CƠ QUAN CẤP TRÊN
• 3.4.1. Khuyến nghị đối với Nhà nước
• 3.4.2. Khuyến nghị đối với Bộ Tài chính
• 3.4.3. Khuyến nghị đối với Tổng cục Hải quan
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Pháp Luật Phòng Chống Buôn Lậu Gian Lận Thương Mại

Công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm chỉ đạo. Các Bộ, ngành, địa phương, lực lượng chức năng và nhân dân tích cực thực hiện và đạt được những kết quả quan trọng. Điều này góp phần ổn định và thúc đẩy sản xuất kinh doanh, tăng thu ngân sách, bảo đảm an ninh, trật tự, bảo vệ quyền lợi của người dân. Tuy nhiên, tình hình buôn lậu, gian lận thương mại vẫn diễn biến phức tạp, với thủ đoạn tinh vi gắn với tệ nạn tham nhũng, làm thất thu ngân sách, thất thoát tài nguyên, tác động xấu đến môi trường đầu tư, kinh doanh và hội nhập quốc tế. Đảng và Nhà nước đã đề ra nhiều chủ trương chính sách để phòng ngừa, ngăn chặn "hiểm họa" này. Đồng thời, xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên, cấp bách và lâu dài, đòi hỏi toàn Đảng, toàn quân, toàn dân tích cực tham gia nhằm từng bước ngăn chặn và tiến tới đẩy lùi tệ nạn tham nhũng, lãng phí. Nghị quyết số 41/NQ-CP ngày 09 tháng 06 năm 2015 về việc đẩy mạnh công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong tình hình mới là một ví dụ.

1.1. Khái Niệm và Đặc Điểm Buôn Lậu Gian Lận Thương Mại

Buôn lậu và gian lận thương mại là những hành vi vi phạm pháp luật, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế và trật tự xã hội. Buôn lậu thường liên quan đến việc vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới nhằm trốn thuế hoặc vi phạm các quy định về xuất nhập khẩu. Gian lận thương mại bao gồm các hành vi gian dối trong kinh doanh, như khai báo sai về số lượng, chất lượng, giá trị hàng hóa, hoặc gian lận xuất xứ để hưởng lợi bất chính. Cần phân biệt rõ hai khái niệm này để có biện pháp xử phạt vi phạm hành chính phù hợp.

1.2. Tác Hại Của Buôn Lậu Gian Lận Thương Mại Đến Kinh Tế

Tác hại của buôn lậu và gian lận thương mại là vô cùng lớn. Chúng gây thất thu ngân sách nhà nước do trốn thuế, làm suy yếu năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp làm ăn chân chính, tạo môi trường kinh doanh bất bình đẳng. Ngoài ra, buôn lậu hàng cấm, buôn lậu ma túy còn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và an ninh trật tự xã hội. Việc phòng chống tham nhũng trong lực lượng chức năng cũng là một yếu tố quan trọng để ngăn chặn buôn lậu và gian lận thương mại.

II. Thực Trạng Buôn Lậu Gian Lận Thương Mại Tại Quảng Ninh

Quảng Ninh là một tỉnh biên giới, có đường biên giới trên bộ và trên biển dài, giáp với Trung Quốc. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương, phát triển kinh tế, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ về buôn lậu và gian lận thương mại. Tình hình buôn lậu tại Quảng Ninh diễn biến phức tạp với nhiều hình thức, thủ đoạn tinh vi. Các đối tượng thường lợi dụng địa hình hiểm trở, đường mòn, lối mở để vận chuyển hàng hóa trái phép qua biên giới. Các mặt hàng buôn lậu phổ biến bao gồm hàng tiêu dùng, điện tử, thực phẩm, dược phẩm, và cả hàng cấm như ma túy, vũ khí.

2.1. Các Mặt Hàng Buôn Lậu Chủ Yếu Qua Cửa Khẩu Quảng Ninh

Các mặt hàng buôn lậu qua cửa khẩu Quảng Ninh rất đa dạng, từ hàng tiêu dùng thiết yếu đến các mặt hàng có giá trị cao. Hàng điện tử, điện lạnh, quần áo, giày dép, mỹ phẩm, thực phẩm không rõ nguồn gốc xuất xứ thường được các đối tượng vận chuyển trái phép qua biên giới. Ngoài ra, tình trạng gian lận xuất xứ cũng diễn ra phổ biến, khi các doanh nghiệp khai báo sai về nguồn gốc hàng hóa để trốn thuế hoặc hưởng ưu đãi thương mại.

2.2. Thủ Đoạn Gian Lận Thương Mại Phổ Biến Tại Cục Hải Quan

Các thủ đoạn gian lận thương mại tại Cục Hải quan Quảng Ninh ngày càng tinh vi và đa dạng. Các đối tượng thường khai sai về số lượng, chủng loại, giá trị hàng hóa để trốn thuế. Một số doanh nghiệp còn sử dụng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng để trà trộn vào hàng hóa xuất nhập khẩu. Việc khai báo hải quan điện tử cũng bị lợi dụng để thực hiện các hành vi trốn thuế và gian lận thương mại.

2.3. Ảnh Hưởng Của Kinh Tế Biên Mậu Đến Buôn Lậu Gian Lận

Kinh tế biên mậu phát triển tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương, nhưng cũng làm gia tăng nguy cơ buôn lậu và gian lận thương mại. Việc quản lý lỏng lẻo, kiểm soát không chặt chẽ tại các lối mở, đường mòn biên giới tạo kẽ hở cho các đối tượng lợi dụng. Cần tăng cường hợp tác quốc tế với các nước láng giềng để trao đổi thông tin, phối hợp kiểm soát, và ngăn chặn các hành vi buôn lậu và gian lận thương mại.

III. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Phòng Chống Buôn Lậu Tại Quảng Ninh

Để nâng cao hiệu quả phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại tại Quảng Ninh, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các lực lượng chức năng, các cấp chính quyền, và cộng đồng doanh nghiệp. Cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật để nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của buôn lậu và gian lận thương mại. Đồng thời, cần đầu tư trang thiết bị hiện đại, nâng cao năng lực cho lực lượng kiểm soát hải quan để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

3.1. Tăng Cường Kiểm Soát Hải Quan Quản Lý Rủi Ro

Việc tăng cường kiểm soát hải quan là yếu tố then chốt để ngăn chặn buôn lậu và gian lận thương mại. Cần áp dụng các biện pháp nghiệp vụ hiện đại, như quản lý rủi ro, phân tích thông tin, cảnh báo rủi ro, để phát hiện sớm các hành vi vi phạm. Đồng thời, cần tăng cường thanh tra, kiểm tra các doanh nghiệp có dấu hiệu gian lận thương mại, trốn thuế.

3.2. Đẩy Mạnh Hợp Tác Liên Ngành Chia Sẻ Thông Tin

Để phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại hiệu quả, cần có sự phối hợp liên ngành chặt chẽ giữa Cục Hải quan Quảng Ninh với các lực lượng chức năng khác, như công an, biên phòng, quản lý thị trường. Cần xây dựng cơ chế chia sẻ thông tin, phối hợp điều tra, xử lý các vụ việc buôn lậu và gian lận thương mại một cách kịp thời và hiệu quả.

3.3. Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ Chống Tham Nhũng

Nâng cao năng lực cho cán bộ hải quan là yếu tố quan trọng để đảm bảo hiệu quả công tác phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại. Cần tổ chức các khóa đào tạo nghiệp vụ, cập nhật kiến thức pháp luật, và trang bị kỹ năng sử dụng các trang thiết bị hiện đại. Đồng thời, cần tăng cường công tác phòng chống tham nhũng, xử lý nghiêm các trường hợp cán bộ hải quan tiếp tay cho buôn lậu và gian lận thương mại.

IV. Hoàn Thiện Pháp Luật Chính Sách Về Phòng Chống Buôn Lậu

Để nâng cao hiệu quả phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách liên quan. Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định còn chồng chéo, bất cập, hoặc chưa phù hợp với thực tiễn. Đồng thời, cần xây dựng các cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, cạnh tranh bình đẳng.

4.1. Sửa Đổi Bổ Sung Luật Hải Quan Nghị Định Xử Phạt

Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung Luật Hải quan và các Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, và khả thi. Cần quy định rõ hơn về thẩm quyền, trách nhiệm của các lực lượng chức năng trong công tác phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại. Đồng thời, cần tăng mức xử phạt đối với các hành vi vi phạm để đủ sức răn đe.

4.2. Xây Dựng Cơ Chế Một Cửa Quốc Gia Hải Quan Số

Việc xây dựng Cơ chế một cửa quốc gia và Hải quan số là xu hướng tất yếu trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động quản lý hải quan, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong quá trình làm thủ tục xuất nhập khẩu. Đồng thời, cần tăng cường an ninh mạng, bảo vệ hệ thống thông tin khỏi các cuộc tấn công của tội phạm buôn lậu và gian lận thương mại.

4.3. Tăng Cường Tuyên Truyền Phổ Biến Pháp Luật Hải Quan

Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật hải quan đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức của người dân và doanh nghiệp về các quy định của pháp luật. Cần tổ chức các hội nghị, hội thảo, tập huấn, và sử dụng các phương tiện truyền thông để phổ biến pháp luật hải quan một cách rộng rãi và hiệu quả. Đồng thời, cần xây dựng các kênh thông tin để người dân và doanh nghiệp có thể phản ánh các hành vi buôn lậu và gian lận thương mại.

V. Đánh Giá Thực Tiễn Áp Dụng Pháp Luật Tại Cục Hải Quan

Việc đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại tại Cục Hải quan Quảng Ninh là vô cùng quan trọng. Điều này giúp nhận diện những kết quả đạt được, những hạn chế còn tồn tại, và nguyên nhân của những hạn chế đó. Từ đó, có thể đề xuất các giải pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả công tác phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại trong thời gian tới.

5.1. Kết Quả Đạt Được Trong Công Tác Phòng Chống Buôn Lậu

Trong những năm qua, Cục Hải quan Quảng Ninh đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận trong công tác phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại. Số vụ việc phát hiện, bắt giữ tăng lên, giá trị hàng hóa vi phạm lớn. Điều này cho thấy sự nỗ lực của lực lượng kiểm soát hải quan trong việc ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật.

5.2. Hạn Chế Và Nguyên Nhân Trong Công Tác Kiểm Soát

Tuy nhiên, công tác phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại tại Cục Hải quan Quảng Ninh vẫn còn tồn tại một số hạn chế. Thủ đoạn của các đối tượng ngày càng tinh vi, lực lượng kiểm soát hải quan còn mỏng, trang thiết bị còn thiếu thốn. Ngoài ra, tình trạng tham nhũng trong lực lượng chức năng cũng là một nguyên nhân khiến cho công tác phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại chưa đạt hiệu quả cao.

VI. Định Hướng Và Giải Pháp Nâng Cao Chất Lượng Áp Dụng Pháp Luật

Để nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật về phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại tại Cục Hải quan Quảng Ninh, cần có một chiến lược toàn diện, bao gồm các giải pháp về hoàn thiện pháp luật, tăng cường lực lượng, trang thiết bị, nâng cao năng lực cán bộ, và đẩy mạnh hợp tác quốc tế. Đồng thời, cần có sự giám sát chặt chẽ của các cấp chính quyền và cộng đồng doanh nghiệp để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của công tác phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại.

6.1. Dự Báo Về Tình Hình Buôn Lậu Gian Lận Thương Mại

Trong thời gian tới, tình hình buôn lậu và gian lận thương mại tại Quảng Ninh dự báo sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp. Các đối tượng sẽ lợi dụng các kẽ hở trong pháp luật, chính sách, và sử dụng các thủ đoạn tinh vi hơn để thực hiện hành vi vi phạm. Do đó, cần có sự chủ động, linh hoạt trong công tác phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại.

6.2. Các Giải Pháp Nâng Cao Chất Lượng Áp Dụng Pháp Luật

Để nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật về phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau: Hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách; Tăng cường lực lượng, trang thiết bị; Nâng cao năng lực cán bộ; Đẩy mạnh hợp tác quốc tế; Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật; Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra; Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, tình trạng buôn lậu và gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan vẫn diễn biến phức tạp, gây thất thu ngân sách và ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội. Tỉnh Quảng Ninh, với vị trí địa lý đặc thù giáp biên giới Trung Quốc và vùng biển dài 191 km, là địa bàn trọng điểm dễ phát sinh các hoạt động buôn lậu và gian lận thương mại. Theo báo cáo của ngành hải quan, trong giai đoạn 2015-2018, Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh đã phát hiện và xử lý nhiều vụ việc vi phạm với trị giá tang vật lên đến hàng chục tỷ đồng, cho thấy tính cấp thiết của việc nâng cao hiệu quả pháp luật phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực này.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn áp dụng pháp luật về phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại tại Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan tại Quảng Ninh trong giai đoạn 2015-2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện chính sách pháp luật, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về hải quan, bảo vệ quyền lợi của Nhà nước và doanh nghiệp, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và quốc gia.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết pháp luật hành chính và lý thuyết quản lý rủi ro trong hải quan. Lý thuyết pháp luật hành chính giúp phân tích hệ thống pháp luật phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại, bao gồm các quy phạm pháp luật, biện pháp xử lý vi phạm hành chính và hình sự. Lý thuyết quản lý rủi ro được áp dụng để đánh giá hiệu quả các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát hải quan, nhằm phát hiện và ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: buôn lậu, gian lận thương mại, pháp luật phòng, chống buôn lậu, kiểm soát hải quan, xử lý vi phạm hành chính và hình sự. Buôn lậu được hiểu là hành vi vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới nhằm trốn thuế và vi phạm pháp luật hải quan. Gian lận thương mại là hành vi khai báo không trung thực về hàng hóa nhằm trốn thuế hoặc hưởng lợi bất chính. Pháp luật phòng, chống buôn lậu là hệ thống các quy định pháp lý điều chỉnh các hoạt động này nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp phân tích định tính và định lượng. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo của Tổng cục Hải quan, Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh và các tài liệu nghiên cứu liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ công chức tại Cục Hải quan Quảng Ninh và các đơn vị liên quan.

Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 100 cán bộ công chức làm công tác kiểm soát hải quan, được chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm và phân tích nội dung nhằm đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật và hiệu quả các biện pháp nghiệp vụ. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2018, phù hợp với các số liệu thu thập và các văn bản pháp luật hiện hành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hiệu quả phát hiện và xử lý vi phạm tăng lên rõ rệt: Trong giai đoạn 2015-2018, số vụ buôn lậu và gian lận thương mại bị phát hiện tại Quảng Ninh tăng khoảng 25%, với trị giá tang vật thu giữ đạt hàng chục tỷ đồng mỗi năm. Ví dụ, năm 2017, Cục Hải quan Quảng Ninh bắt giữ nhiều mặt hàng trọng điểm như thuốc lá, hàng điện tử nhập lậu với trị giá ước tính trên 15 tỷ đồng.

2. Tổ chức bộ máy và lực lượng kiểm soát được củng cố: Cục Hải quan tỉnh có 559 cán bộ công chức, trong đó 68,5% có trình độ đại học trở lên, 14,9% có trình độ thạc sĩ, đảm bảo năng lực chuyên môn. Lực lượng kiểm soát hải quan được trang bị các thiết bị hiện đại như máy soi container, hệ thống camera giám sát và tàu tuần tra, góp phần nâng cao hiệu quả kiểm soát.

3. Áp dụng đa dạng các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát: Các biện pháp như vận động quần chúng, tuần tra hải quan, thu thập thông tin, trinh sát kỹ thuật và đấu tranh chuyên án được triển khai đồng bộ. Số lượt thanh tra, kiểm tra tăng trung bình 20% mỗi năm, giúp phát hiện nhiều vụ việc phức tạp.

4. Vẫn còn tồn tại hạn chế trong áp dụng pháp luật: Một số quy định pháp luật chưa đồng bộ, chưa rõ ràng về phân định hành vi buôn lậu và gian lận thương mại, gây khó khăn trong xử lý. Ngoài ra, tình trạng tham nhũng, tiêu cực trong một bộ phận cán bộ công chức vẫn còn, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác phòng, chống.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những thành công trong công tác phòng, chống buôn lậu tại Quảng Ninh là do sự chỉ đạo quyết liệt của Tỉnh ủy, UBND tỉnh và Tổng cục Hải quan, cùng với việc đầu tư trang thiết bị hiện đại và nâng cao trình độ cán bộ. Việc áp dụng đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát hải quan đã giúp phát hiện kịp thời các hành vi vi phạm, góp phần tăng thu ngân sách và bảo vệ sản xuất trong nước.

So sánh với một số nghiên cứu trước đây, kết quả này cho thấy sự tiến bộ rõ rệt trong công tác phòng, chống buôn lậu tại địa phương, tuy nhiên vẫn cần khắc phục các tồn tại về pháp luật và quản lý cán bộ. Việc xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, rõ ràng và tăng cường thanh tra, kiểm tra nội bộ sẽ giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả thực thi pháp luật.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số vụ vi phạm và trị giá tang vật qua các năm, bảng thống kê số lượt thanh tra, kiểm tra và cơ cấu trình độ cán bộ công chức, giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Nâng cao nhận thức và trình độ nghiệp vụ cho cán bộ công chức: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về pháp luật hải quan và kỹ năng nghiệp vụ kiểm soát, nhằm nâng cao năng lực phát hiện và xử lý vi phạm. Mục tiêu đạt 90% cán bộ được đào tạo trong vòng 2 năm tới, do Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh chủ trì.

2. Tăng cường thanh tra, kiểm tra công vụ và phòng chống tiêu cực: Thiết lập hệ thống giám sát nội bộ chặt chẽ, thực hiện thanh tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện kịp thời các biểu hiện tiêu cực, tham nhũng. Mục tiêu giảm 30% các trường hợp vi phạm kỷ luật trong 3 năm tới, phối hợp với các cơ quan chức năng.

3. Đẩy mạnh phối hợp liên ngành và cộng đồng doanh nghiệp: Tăng cường hợp tác giữa Cục Hải quan với Công an, Biên phòng, UBND địa phương và các doanh nghiệp để trao đổi thông tin, phối hợp kiểm soát và tuyên truyền pháp luật. Mục tiêu xây dựng ít nhất 5 chương trình phối hợp hiệu quả trong 2 năm tới.

4. Ứng dụng công nghệ thông tin và quản lý rủi ro: Triển khai hệ thống quản lý rủi ro hiện đại, áp dụng công nghệ giám sát tự động và phân tích dữ liệu lớn để nâng cao hiệu quả kiểm soát. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống trong vòng 3 năm, do Tổng cục Hải quan và Cục Hải quan Quảng Ninh phối hợp thực hiện.

5. Xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm: Thực hiện nghiêm các quy định pháp luật về xử lý vi phạm hành chính và hình sự, kịp thời khen thưởng các cá nhân, tập thể có thành tích xuất sắc trong công tác phòng, chống buôn lậu. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ xử lý thành công các vụ việc lên trên 85% trong 3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ công chức ngành hải quan: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về pháp luật phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và áp dụng hiệu quả các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát.

2. Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng, hoàn thiện chính sách, pháp luật và các chương trình phòng, chống buôn lậu phù hợp với thực tiễn địa phương.

3. Doanh nghiệp xuất nhập khẩu: Hiểu rõ các quy định pháp luật và biện pháp kiểm soát hải quan, từ đó tuân thủ pháp luật, giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

4. Giảng viên, sinh viên ngành luật và quản lý nhà nước: Tài liệu tham khảo bổ ích cho nghiên cứu, giảng dạy về pháp luật hải quan, phòng, chống buôn lậu và quản lý nhà nước trong lĩnh vực thương mại quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Buôn lậu và gian lận thương mại khác nhau như thế nào?
   Buôn lậu là hành vi vận chuyển hàng hóa trái phép qua biên giới nhằm trốn thuế và vi phạm pháp luật hải quan, thường có tính chất nghiêm trọng hơn. Gian lận thương mại là hành vi khai báo không trung thực về hàng hóa để trốn thuế hoặc hưởng lợi bất chính, có thể xảy ra trong hoặc ngoài biên giới.

2. Pháp luật Việt Nam quy định thế nào về xử lý vi phạm buôn lậu?
   Pháp luật quy định xử lý vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo mức độ vi phạm. Điều 188 và 189 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định tội buôn lậu và vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, trong khi Nghị định 127/2013/NĐ-CP hướng dẫn xử phạt hành chính.

3. Cục Hải quan Quảng Ninh đã áp dụng những biện pháp nghiệp vụ nào để phòng chống buôn lậu?
   Cục Hải quan Quảng Ninh áp dụng đa dạng biện pháp như vận động quần chúng, tuần tra hải quan, thu thập thông tin, trinh sát kỹ thuật, đấu tranh chuyên án và sử dụng thiết bị hiện đại như máy soi container, camera giám sát.

4. Những khó khăn chính trong việc áp dụng pháp luật phòng, chống buôn lậu tại Quảng Ninh là gì?
   Khó khăn gồm sự chưa đồng bộ, rõ ràng trong một số quy định pháp luật, thủ đoạn tinh vi của đối tượng vi phạm, cùng với tình trạng tiêu cực, tham nhũng trong một bộ phận cán bộ công chức, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác.

5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống buôn lậu trong lĩnh vực hải quan?
   Cần nâng cao trình độ nghiệp vụ cán bộ, tăng cường thanh tra, kiểm tra nội bộ, đẩy mạnh phối hợp liên ngành, ứng dụng công nghệ thông tin và xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm, đồng thời tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn pháp luật phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan tại Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2015-2018.
• Phân tích chi tiết các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát hải quan và kết quả đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, đồng thời chỉ ra những hạn chế còn tồn tại.
• Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật, bao gồm đào tạo cán bộ, tăng cường thanh tra, phối hợp liên ngành và ứng dụng công nghệ hiện đại.
• Khuyến nghị Nhà nước và các cơ quan cấp trên cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường hỗ trợ về trang thiết bị và chính sách cho lực lượng hải quan.
• Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian nghiên cứu để cập nhật các xu hướng mới, đảm bảo công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại ngày càng hiệu quả hơn.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh kịp thời, góp phần bảo vệ lợi ích quốc gia và phát triển kinh tế bền vững.