I. Tổng Quan Về Pháp Luật Vai Trò HTX Nông Nghiệp Tây Ninh
Phát triển Hợp tác xã (HTX) nông nghiệp là một chủ trương nhất quán của Đảng và Nhà nước ta, được thể hiện qua nhiều nghị quyết và văn bản pháp luật, đặc biệt là Luật Hợp tác xã 2012. HTX đóng vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế, chính trị, xã hội, không chỉ ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia phát triển. Sự phát triển của phong trào HTX mang lại nhiều lợi ích, đáp ứng nhu cầu kinh tế, xã hội, và văn hóa của xã viên. Tham gia HTX, xã viên có thể tiết kiệm chi phí, gia tăng giá trị sản phẩm và nâng cao khả năng cạnh tranh. Đồng thời, HTX đóng góp lớn vào xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, đặc biệt ở khu vực nông thôn. Theo nghiên cứu của Huỳnh Hoa Thiên Lý (2020), Luật HTX đã được ban hành và sửa đổi 3 lần từ năm 1996 đến 2012 để phù hợp với thực tiễn sản xuất nông nghiệp.
1.1. Khái niệm và đặc điểm của Hợp tác xã nông nghiệp
Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế tập thể, hoạt động dựa trên nguyên tắc tự nguyện, dân chủ, bình đẳng và cùng có lợi. Theo Luật Hợp tác xã 2012, HTX là tổ chức kinh tế tập thể, do ít nhất 7 thành viên tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau trong sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên, góp phần xây dựng cộng đồng xã hội phát triển. Đặc điểm chính của HTX bao gồm: tự chủ, tự chịu trách nhiệm, không vì mục tiêu lợi nhuận tối đa, hoạt động vì lợi ích của thành viên và cộng đồng. Huỳnh Hoa Thiên Lý (2020) nhấn mạnh, các giá trị và nguyên tắc này là nền tảng cho sự phát triển bền vững của HTX nông nghiệp.
1.2. Vai trò của HTX trong phát triển nông nghiệp nông thôn Tây Ninh
HTX đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp các dịch vụ đầu vào (giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật), dịch vụ nông nghiệp (thủy lợi, làm đất), và hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm cho thành viên. HTX giúp thành viên tổ chức sản xuất hiệu quả hơn, tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường. Nhiều mô hình HTX hoạt động hiệu quả, giúp thành viên tổ chức sản xuất và cạnh tranh tốt hơn trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. HTX cũng góp phần vào tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Liên kết theo chuỗi giá trị giữa doanh nghiệp, HTX và hộ gia đình là một giải pháp quan trọng trong quá trình này.
II. Thực Trạng Pháp Luật Về HTX Nông Nghiệp Tại Tây Ninh
Mặc dù có nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ, nhưng số lượng HTX nông nghiệp liên kết với doanh nghiệp còn hạn chế. Doanh nghiệp có nhu cầu liên kết với nông dân thông qua HTX, nhưng khó tìm được HTX hoạt động hiệu quả để ký kết hợp đồng. Phát triển HTX nông nghiệp còn nhiều tồn tại, bên cạnh một số ít hoạt động hiệu quả, phần lớn còn lại hoạt động kém hiệu quả. Tính đến 30/6/2019, cả nước có 14.502 HTX nông nghiệp, trong đó 55% hoạt động hiệu quả. Nhiều HTX nông nghiệp gặp khó khăn trong chuyển đổi tổ chức và hoạt động theo Luật HTX 2012. Bên cạnh những kết quả đạt được, việc tuyên truyền phổ biến Luật Hợp tác xã năm 2012 cũng như pháp luật về HTX vẫn còn những tồn tại hạn chế nhất định; một số quy định chưa phù hợp với đặc thù riêng về tổ chức bộ máy, sản xuất kinh doanh dịch vụ của các HTX nông nghiệp.
2.1. Hạn chế và bất cập trong pháp luật về Hợp tác xã
Một số quy định của Luật Hợp tác xã 2012 chưa phù hợp với đặc thù riêng của HTX nông nghiệp. Ví dụ, các quy định về tổ chức bộ máy, sản xuất kinh doanh dịch vụ. Một số cơ chế chính sách chưa được hướng dẫn cụ thể, gây khó khăn trong quá trình thực hiện. Chính sách ưu đãi, hỗ trợ HTX đã được ban hành nhiều nhưng thiếu nguồn lực để thực hiện; chỉ một số ít các HTX tiếp cận được các chính sách. Công tác quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp còn chồng chéo, gây khó khăn cho hoạt động của HTX. Nguyên nhân chủ yếu do nhận thức về vai trò, giá trị và bản chất của mô hình HTX kiểu mới ở một số nơi còn chưa thống nhất. Theo nghiên cứu của Huỳnh Hoa Thiên Lý (2020), sự chồng chéo trong quản lý nhà nước là một trong những rào cản lớn đối với sự phát triển của HTX nông nghiệp.
2.2. Thực trạng hoạt động của Hợp tác xã nông nghiệp tại Tây Ninh
Thực tế cho thấy, nhiều HTX nông nghiệp tại Tây Ninh vẫn hoạt động theo mô hình cũ, mang nặng tính bao cấp. Khả năng tiếp cận thị trường của các HTX còn hạn chế. Năng lực nội tại của nhiều HTX còn yếu kém, thiếu nguồn lực cho đầu tư sản xuất kinh doanh. Việc ứng dụng công nghệ vào sản xuất còn chậm. Chất lượng sản phẩm chưa đáp ứng được yêu cầu của thị trường, đặc biệt là các tiêu chuẩn về an toàn vệ sinh thực phẩm. Mặc dù có tiềm năng lớn, thị trường nông sản Tây Ninh vẫn chưa được khai thác hiệu quả. Huỳnh Hoa Thiên Lý (2020) cho rằng, cần có những giải pháp cụ thể để nâng cao năng lực cạnh tranh của HTX nông nghiệp tại Tây Ninh.
III. Giải Pháp Hoàn Thiện Pháp Luật Nâng Cao Hiệu Quả HTX
Để thúc đẩy phát triển HTX nông nghiệp, cần hoàn thiện Luật Hợp tác xã và các văn bản hướng dẫn thi hành. Cần có những quy định cụ thể, rõ ràng, phù hợp với đặc thù của HTX nông nghiệp. Cần hoàn thiện chính sách ưu đãi, hỗ trợ HTX nông nghiệp, phù hợp với bản chất, nhu cầu, trình độ của tổ chức hợp tác xã và phù hợp với khả năng nguồn lực của Nhà nước. Chính sách hỗ trợ cần tập trung vào các lĩnh vực như: tín dụng, đất đai, hạ tầng sản xuất, khoa học công nghệ, xúc tiến thương mại. Cần hoàn thiện và nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp. Theo Huỳnh Hoa Thiên Lý (2020), cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương trong công tác quản lý nhà nước đối với HTX.
3.1. Hoàn thiện Luật Hợp tác xã 2012 để thúc đẩy HTX nông nghiệp
Cần sửa đổi, bổ sung một số điều khoản của Luật Hợp tác xã 2012 để phù hợp hơn với thực tiễn hoạt động của HTX nông nghiệp. Cần quy định rõ hơn về quyền, nghĩa vụ của HTX, liên hiệp HTX. Cần có quy định cụ thể về điều kiện trở thành thành viên của HTX. Cần quy định rõ về vai trò của sáng lập viên trong quá trình thành lập HTX. Cần quy định về số lượng đại biểu tham dự đại hội thành viên. Đặc biệt, cần quy định về điều kiện, tiêu chuẩn của giám đốc (tổng giám đốc) HTX nông nghiệp. Huỳnh Hoa Thiên Lý (2020) nhấn mạnh, việc hoàn thiện Luật HTX là yếu tố then chốt để thúc đẩy sự phát triển của HTX nông nghiệp.
3.2. Các giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả hoạt động tại Tây Ninh
Ngoài việc hoàn thiện pháp luật, cần có những giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX nông nghiệp tại Tây Ninh. Cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến Luật Hợp tác xã và các chính sách hỗ trợ HTX. Cần nâng cao năng lực quản lý, điều hành cho cán bộ HTX. Cần khuyến khích các HTX ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất. Cần hỗ trợ các HTX xây dựng thương hiệu, quảng bá sản phẩm. Cần tạo điều kiện cho các HTX tiếp cận thị trường, đặc biệt là thị trường nông sản Tây Ninh. Cần tăng cường liên kết giữa HTX với doanh nghiệp và các tổ chức khác. Cần tập trung phát triển các nông sản chủ lực Tây Ninh, xây dựng các mô hình hợp tác xã nông nghiệp hiệu quả. Huỳnh Hoa Thiên Lý (2020) đề xuất, cần có một chương trình hành động cụ thể để triển khai các giải pháp này tại Tây Ninh.
IV. Chính Sách Hỗ Trợ Phát Triển Bền Vững HTX Nông Nghiệp
Để hợp tác xã nông nghiệp phát triển bền vững, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Nhà nước. Cần xây dựng và triển khai các chính sách hỗ trợ hợp tác xã nông nghiệp một cách hiệu quả. Các chính sách này cần tập trung vào việc cung cấp nguồn vốn, hỗ trợ kỹ thuật, xúc tiến thương mại và đào tạo nguồn nhân lực. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương trong việc thực hiện các chính sách này. Huỳnh Hoa Thiên Lý (2020) nhấn mạnh rằng, việc xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ đồng bộ là yếu tố then chốt để thúc đẩy sự phát triển của hợp tác xã nông nghiệp.
4.1. Chính sách ưu đãi về tín dụng và tiếp cận vốn cho HTX
Tiếp cận nguồn vốn là một trong những khó khăn lớn nhất của các hợp tác xã nông nghiệp. Cần có các chính sách ưu đãi về lãi suất, thời hạn vay và thủ tục vay vốn cho các HTX. Đồng thời, cần khuyến khích các ngân hàng và tổ chức tín dụng mở rộng cho vay đối với HTX nông nghiệp. Huỳnh Hoa Thiên Lý (2020) đề xuất việc thành lập một quỹ hỗ trợ hợp tác xã nông nghiệp với nguồn vốn từ ngân sách nhà nước và các nguồn xã hội hóa.
4.2. Hỗ trợ ứng dụng công nghệ và nâng cao chất lượng nông sản
Để nâng cao năng lực cạnh tranh, các hợp tác xã nông nghiệp cần ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất. Cần có các chương trình hỗ trợ HTX tiếp cận và ứng dụng các công nghệ mới, như công nghệ sinh học, công nghệ thông tin và công nghệ chế biến. Đồng thời, cần hỗ trợ các HTX xây dựng và áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng nông sản, như VietGAP và các chứng nhận chất lượng. Huỳnh Hoa Thiên Lý (2020) cho rằng, việc nâng cao chất lượng nông sản là yếu tố then chốt để HTX tiếp cận được thị trường trong nước và quốc tế.
