Phân Tích Thực Trạng Sử Dụng Thuốc và Tuân Thủ Điều Trị Của Bệnh Nhân Đái Tháo Đường Típ 2 Tại Trung Tâm Y Tế Hoàng Mai

Theo hướng dẫn chẩn đoán và điều trị đái tháo đường típ 2 của Bộ Y tế ban hành năm 2020, bệnh đái tháo đường được định nghĩa “Bệnh đái tháo đường là bệnh rối loạn chuyển hóa, có đặc điểm tăng glucose huyết mạn tính do khiếm khuyết về tiết insulin, về tác động của insulin, hoặc cả hai”. Bệnh đái tháo đường được phân thành 4 loại chính [2]: typ 1, typ 2, đái tháo đường thai kỳ và các loại đái tháo đường đặc biệt do các nguyên nhân khác. Đái tháo đường typ 2 là loại phổ biến nhất, chiếm khoảng 90-95% các trường hợp.

ĐTĐ típ 2 được đặc trưng bởi 03 đặc điểm sinh lý bệnh là: giảm tiết insulin ở tuyến tụy, kháng insulin ở mô ngoại vi và tăng sản xuất glucose ở gan, trong đó sự kháng insulin và giảm bài tiết insulin là 02 yếu tố chính. Giảm bài tiết insulin: Khi mới bị ĐTĐ típ 2, nồng độ insulin có thể bình thường hoặc tăng lên, nhưng tốc độ tiết insulin chậm không tương xứng với mức tăng glucose của máu. Nếu glucose máu vẫn tiếp tục tăng thì ở giai đoạn sau tiết insulin đáp ứng với glucose sẽ giảm sút hơn [7] .

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị, bao gồm: (1) đặc điểm của bệnh nhân (tuổi, giới tính, trình độ học vấn, thu nhập); (2) đặc điểm của bệnh (mức độ nghiêm trọng, biến chứng); (3) đặc điểm của phác đồ điều trị (số lượng thuốc, tần suất dùng thuốc, tác dụng phụ); (4) yếu tố tâm lý (niềm tin về bệnh, động lực điều trị); và (5) yếu tố xã hội (sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè, nhân viên y tế). Nắm rõ được mức độ tuân thủ điều trị, các yếu tố ảnh hưởng đến việc tuân thủ điều trị ĐTĐ tip 2 sẽ có các giải pháp nhằm từng bước nâng cao hiệu quả trong công tác điều trị ngoại trú đối với bệnh nhân ĐTĐ típ 2.

Việc không tuân thủ điều trị có thể dẫn đến kiểm soát đường huyết kém, tăng nguy cơ biến chứng (bệnh tim mạch, bệnh thận, bệnh thần kinh, bệnh mắt), nhập viện và tử vong. Ngoài ra, nó còn gây ra gánh nặng kinh tế cho bệnh nhân và hệ thống y tế. Hiện nay trên thế gới vẫn chưa có loại thuốc nào điều trị khỏi hẳn bệnh mà chỉ giảm các triệu chứng, biến chứng do tăng gluocse máu. Tùy thuộc và việc đánh giá toàn trạng của bệnh nhân và bệnh lý đi kèm cũng như ảnh hưởng (đã có) do ĐTĐ típ 2 gây ra mà Bác sỹ kê đơn thuốc phù hợp nhất.

Thang đo tuân thủ MMAS-8 (Morisky Medication Adherence Scale-8) là một công cụ tự báo cáo đơn giản và dễ sử dụng để đánh giá tuân thủ điều trị thuốc. Thang đo này đã được chứng minh là có giá trị và độ tin cậy cao trong nhiều nghiên cứu. Tuy vậy, việc phân tích về đặc điểm sử dụng thuốc trong điều trị đái tháo đường típ 2, đặc biệt là đánh giá mức độ tuân thủ dùng thuốc trong điều trị ĐTĐ của bệnh nhân vẫn chưa được thực hiện. Vì vậy chúng tôi thực hiện đề tài “ Phân tích thực trạng sử dụng thuốc và tuân thủ điều trị của bệnh nhân đái tháo đường típ 2 điều trị ngoại trú tại Trung tâm Y tế Hoàng Mai Nghệ An”

Phương pháp tự báo cáo của bệnh nhân là một cách đơn giản và rẻ tiền để đánh giá tuân thủ điều trị. Tuy nhiên, phương pháp này có thể bị ảnh hưởng bởi thiên kiến báo cáo, do bệnh nhân có xu hướng báo cáo tốt hơn so với thực tế. Vì vậy, cần kết hợp phương pháp này với các phương pháp đánh giá khác để có kết quả chính xác hơn.

Nghiên cứu đã phân tích các loại thuốc được sử dụng, liều lượng và tần suất dùng thuốc. Kết quả cho thấy metformin là thuốc được sử dụng phổ biến nhất, tiếp theo là sulfonylurea và các thuốc ức chế DPP-4. Nhiều bệnh nhân phải sử dụng kết hợp nhiều loại thuốc để kiểm soát đường huyết. Cùng với sự phát triển của y học các nhóm thuốc điều trị ĐTĐ mới ra đời với đa dạng về dược chất, dạng bào chế. thuận tiện và phù hợp cho nhiều đối tượng bệnh nhân sử dụng.

Nghiên cứu đã đánh giá mối liên quan giữa tuân thủ điều trị và hiệu quả điều trị (kiểm soát đường huyết, lipid máu, huyết áp). Kết quả cho thấy bệnh nhân tuân thủ điều trị tốt hơn có hiệu quả điều trị tốt hơn. Nắm rõ được mức độ tuân thủ điều trị, các yếu tố ảnh hưởng đến việc tuân thủ điều trị ĐTĐ tip 2 sẽ có các giải pháp nhằm từng bước nâng cao hiệu quả trong công tác điều trị ngoại trú đối với bệnh nhân ĐTĐ típ 2.

Bệnh nhân cần được cung cấp thông tin đầy đủ, dễ hiểu về bệnh ĐTĐ típ 2, các biến chứng, mục tiêu điều trị và cách sử dụng thuốc đúng cách. Giáo dục bệnh nhân có thể được thực hiện thông qua các buổi nói chuyện, tài liệu in ấn, video và tư vấn cá nhân.

Mối quan hệ tốt đẹp giữa bệnh nhân và nhân viên y tế là yếu tố quan trọng để cải thiện tuân thủ điều trị. Nhân viên y tế cần lắng nghe, thấu hiểu và tôn trọng bệnh nhân, đồng thời cung cấp thông tin và hỗ trợ phù hợp với nhu cầu của từng bệnh nhân.

Các nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp khác nhau, chẳng hạn như sử dụng công nghệ để theo dõi tuân thủ điều trị, cung cấp tư vấn từ xa và phát triển các ứng dụng hỗ trợ bệnh nhân. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu về các yếu tố văn hóa ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị để xây dựng các biện pháp can thiệp phù hợp với từng cộng đồng.

Mục tiêu cuối cùng là tối ưu hóa điều trị ĐTĐ típ 2 để cải thiện sức khỏe, chất lượng cuộc sống và tuổi thọ của bệnh nhân. Để đạt được mục tiêu này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa bệnh nhân, gia đình, nhân viên y tế và các nhà hoạch định chính sách. Đồng thời, cần tiếp tục đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các phương pháp điều trị mới và hiệu quả hơn.