Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế và xã hội tại thành phố Hồ Chí Minh, nhu cầu về bảo hiểm y tế (BHYT) ngày càng gia tăng nhằm giảm thiểu rủi ro tài chính khi ốm đau, bệnh tật. Theo báo cáo, khoảng 11% dân số Việt Nam tham gia BHYT tự nguyện, trong đó BHYT tư nhân đóng vai trò quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe chất lượng cao mà BHYT nhà nước chưa thể cung cấp đầy đủ. Tuy nhiên, quyết định mua và lựa chọn loại hình BHYT tư nhân của người dân chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố kinh tế - xã hội, nhân khẩu học và tâm lý cá nhân. Nghiên cứu này được thực hiện tại Bệnh viện 115 và Bệnh viện nhân dân Gia Định, thành phố Hồ Chí Minh trong năm 2018 nhằm phân tích các yếu tố tác động đến quyết định mua BHYT tư nhân và lựa chọn loại hình bảo hiểm phù hợp. Mục tiêu cụ thể bao gồm đánh giá thực trạng tham gia BHYT tư nhân theo đặc điểm kinh tế - xã hội và xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này đến quyết định mua và lựa chọn loại hình BHYT tư nhân. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp bảo hiểm phát triển sản phẩm phù hợp, đồng thời góp phần hoàn thiện chính sách y tế nhằm nâng cao tỷ lệ bao phủ BHYT tư nhân, cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng cao cho người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình cầu sức khỏe và dịch vụ y tế của Grossman (1972b), trong đó sức khỏe được xem như một tài sản có thể đầu tư và sản xuất thông qua việc sử dụng dịch vụ y tế và nỗ lực phòng bệnh. Mô hình này nhấn mạnh vai trò của các yếu tố như độ tuổi, thu nhập và trình độ học vấn trong việc tối ưu hóa vốn sức khỏe cá nhân. Bên cạnh đó, lý thuyết về hành vi lựa chọn trong điều kiện không chắc chắn (Machina, 1992) được áp dụng để giải thích tâm lý thích hoặc ghét rủi ro ảnh hưởng đến quyết định mua BHYT tư nhân. Khung phân tích nghiên cứu kết hợp ba nhóm yếu tố chính: đặc điểm kinh tế - xã hội (thu nhập, trình độ học vấn, tình trạng việc làm, giới tính, hôn nhân), tình trạng sức khỏe (việc khám chữa bệnh gần đây, số lần nghỉ việc do bệnh) và tâm lý thích sự may rủi (thể hiện qua hành vi mua vé số). Các giả thuyết nghiên cứu đề xuất rằng các yếu tố kinh tế - xã hội và tình trạng sức khỏe có tác động tích cực đến quyết định mua BHYT tư nhân, trong khi tâm lý thích sự may rủi có tác động tiêu cực.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với mô hình hồi quy logistic đa thức (Multinomial Logistic Regression) để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua BHYT tư nhân và lựa chọn loại hình bảo hiểm (gồm gói Cơ bản, Nâng cao và Ưu việt). Dữ liệu sơ cấp được thu thập từ 260 người sử dụng dịch vụ khám chữa bệnh tại Bệnh viện 115 và Bệnh viện nhân dân Gia Định, trong đó 252 bảng câu hỏi hợp lệ (tỷ lệ 96,9%). Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng do giới hạn về thời gian và kinh phí. Bảng câu hỏi khảo sát được thiết kế dựa trên các nghiên cứu trước đây, kết hợp với sản phẩm bảo hiểm sức khỏe của công ty AIA Việt Nam để đo lường lựa chọn gói bảo hiểm. Các biến nghiên cứu bao gồm thu nhập cá nhân, độ tuổi, trình độ học vấn, giới tính, tình trạng hôn nhân, tình trạng việc làm, tình trạng sức khỏe, thẻ BHYT nhà nước, số trẻ em trong gia đình, tình trạng sống cùng bố mẹ, số lần nghỉ việc do bệnh và tâm lý may rủi. Phân tích dữ liệu được thực hiện trên phần mềm Stata, đảm bảo độ tin cậy và tính chính xác của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của thu nhập đến quyết định mua BHYT tư nhân: Kết quả cho thấy nhóm có thu nhập từ 10 đến 20 triệu đồng/tháng chiếm 66,7% trong số người mua gói bảo hiểm Cơ bản và 81,6% trong nhóm mua gói Nâng cao. Nhóm thu nhập trên 20 triệu đồng cũng chiếm tỷ lệ cao trong nhóm mua gói Ưu việt (39,5%). Điều này khẳng định thu nhập là yếu tố quan trọng thúc đẩy quyết định mua BHYT tư nhân.

  2. Trình độ học vấn và quyết định mua BHYT: Người có trình độ học vấn cao hơn có xu hướng lựa chọn các gói bảo hiểm cao cấp hơn. Điều này phù hợp với giả thuyết và các nghiên cứu trước đây, cho thấy trình độ học vấn giúp nâng cao nhận thức về lợi ích của BHYT tư nhân.

  3. Tình trạng việc làm và lựa chọn BHYT: Người làm việc trong khu vực nhà nước chiếm 70,7% trong nhóm mua gói Cơ bản, trong khi nhóm làm việc khu vực tư nhân và tự làm chủ chiếm 90,7% trong nhóm mua gói Ưu việt. Nhóm chưa có việc làm chủ yếu không mua BHYT tư nhân. Điều này phản ánh sự ổn định thu nhập và chính sách hỗ trợ việc làm ảnh hưởng đến khả năng và quyết định mua BHYT.

  4. Tình trạng sức khỏe và thẻ BHYT nhà nước: 64% người mua gói Cơ bản và 68,4% mua gói Nâng cao đã đi khám chữa bệnh trong 3 tháng gần nhất, đồng thời hơn 80% người mua BHYT tư nhân có thẻ BHYT nhà nước. Điều này cho thấy người có nhu cầu chăm sóc sức khỏe cao và đã có BHYT nhà nước có xu hướng mua thêm BHYT tư nhân để tăng quyền lợi.

Thảo luận kết quả

Các phát hiện trên phù hợp với mô hình Grossman và các nghiên cứu quốc tế như của Ying và cộng sự (2007), Makoka và cộng sự (2007), cũng như nghiên cứu trong nước. Thu nhập và trình độ học vấn là hai yếu tố chủ chốt ảnh hưởng tích cực đến quyết định mua BHYT tư nhân, phản ánh khả năng tài chính và nhận thức về giá trị bảo hiểm. Tình trạng việc làm ổn định tạo điều kiện thuận lợi cho việc tham gia BHYT tư nhân, trong khi nhóm chưa có việc làm gặp khó khăn về tài chính và ít quan tâm đến bảo hiểm. Tình trạng sức khỏe và việc đã có BHYT nhà nước cũng thúc đẩy nhu cầu mua BHYT tư nhân nhằm tăng cường bảo vệ tài chính khi ốm đau. Tâm lý thích sự may rủi (đo bằng hành vi mua vé số) có xu hướng giảm khả năng mua BHYT tư nhân, do người này chấp nhận rủi ro hơn và ít quan tâm đến bảo hiểm. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ người mua BHYT theo nhóm thu nhập, trình độ học vấn và tình trạng việc làm để minh họa rõ nét các mối quan hệ này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức về BHYT tư nhân: Các cơ quan chức năng và doanh nghiệp bảo hiểm cần phối hợp tổ chức các chiến dịch truyền thông nhằm nâng cao hiểu biết về lợi ích của BHYT tư nhân, đặc biệt tập trung vào nhóm có thu nhập trung bình và thấp để mở rộng đối tượng tham gia trong vòng 1-2 năm tới.

  2. Phát triển sản phẩm BHYT đa dạng, phù hợp với nhu cầu và khả năng tài chính: Doanh nghiệp bảo hiểm nên thiết kế các gói bảo hiểm linh hoạt, có mức phí phù hợp với từng nhóm thu nhập và trình độ học vấn, đồng thời tăng cường quyền lợi dịch vụ y tế chất lượng cao nhằm thu hút khách hàng trong 3 năm tới.

  3. Hỗ trợ chính sách cho nhóm lao động tự do và chưa có việc làm: Nhà nước và các tổ chức xã hội cần xây dựng các chính sách hỗ trợ tài chính hoặc ưu đãi phí bảo hiểm cho nhóm này, giúp họ tiếp cận BHYT tư nhân dễ dàng hơn trong 2-3 năm tới.

  4. Khuyến khích hợp tác giữa BHYT nhà nước và BHYT tư nhân: Tăng cường liên kết giữa hai hệ thống bảo hiểm để tạo ra các sản phẩm bổ trợ, giúp người dân có thể hưởng lợi tối đa từ cả hai loại hình, đồng thời giảm gánh nặng chi phí y tế trong 5 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà hoạch định chính sách y tế: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng và điều chỉnh chính sách phát triển BHYT tư nhân, góp phần nâng cao tỷ lệ bao phủ và chất lượng dịch vụ y tế.

  2. Doanh nghiệp bảo hiểm: Giúp các công ty bảo hiểm hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua BHYT tư nhân, từ đó phát triển sản phẩm và chiến lược tiếp thị hiệu quả.

  3. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực kinh tế phát triển và quản trị y tế: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và mô hình phân tích kinh tế lượng hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo về bảo hiểm y tế và hành vi tiêu dùng dịch vụ y tế.

  4. Người tiêu dùng và cộng đồng: Giúp nâng cao nhận thức về vai trò của BHYT tư nhân trong việc bảo vệ sức khỏe và tài chính cá nhân, từ đó khuyến khích tham gia bảo hiểm phù hợp với nhu cầu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định mua BHYT tư nhân?
    Thu nhập cá nhân được xác định là yếu tố quan trọng nhất, người có thu nhập cao hơn có xu hướng mua BHYT tư nhân nhiều hơn, do khả năng chi trả và nhu cầu bảo vệ sức khỏe cao hơn.

  2. Trình độ học vấn tác động như thế nào đến việc lựa chọn BHYT?
    Người có trình độ học vấn cao thường nhận thức rõ hơn về lợi ích của BHYT tư nhân và có xu hướng chọn các gói bảo hiểm cao cấp hơn, phù hợp với nhu cầu chăm sóc sức khỏe chất lượng.

  3. Tình trạng sức khỏe ảnh hưởng ra sao đến quyết định mua BHYT?
    Người đã từng đi khám chữa bệnh gần đây hoặc có tình trạng sức khỏe không tốt có xu hướng mua BHYT tư nhân để được chi trả chi phí y tế cao hơn và dịch vụ tốt hơn.

  4. Tâm lý thích sự may rủi có ảnh hưởng thế nào đến việc mua BHYT?
    Những người có tâm lý thích rủi ro, thể hiện qua việc mua vé số, thường ít quan tâm đến việc mua BHYT tư nhân vì họ chấp nhận rủi ro tài chính khi ốm đau.

  5. Làm thế nào để mở rộng đối tượng tham gia BHYT tư nhân?
    Cần có các chính sách hỗ trợ tài chính, truyền thông nâng cao nhận thức và phát triển sản phẩm đa dạng, phù hợp với khả năng chi trả của các nhóm thu nhập thấp và trung bình.

Kết luận

  • Thu nhập và trình độ học vấn là hai yếu tố chủ chốt ảnh hưởng tích cực đến quyết định mua BHYT tư nhân và lựa chọn loại hình bảo hiểm.
  • Tình trạng việc làm ổn định và tình trạng sức khỏe cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nhu cầu BHYT tư nhân.
  • Tâm lý thích sự may rủi có xu hướng làm giảm khả năng mua BHYT tư nhân.
  • Kết quả nghiên cứu phù hợp với mô hình Grossman và các nghiên cứu quốc tế, đồng thời cung cấp dữ liệu thực nghiệm cho bối cảnh Việt Nam.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào phát triển sản phẩm bảo hiểm đa dạng, nâng cao nhận thức cộng đồng và hoàn thiện chính sách hỗ trợ để mở rộng tỷ lệ bao phủ BHYT tư nhân.

Hành động ngay: Các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp bảo hiểm nên phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả thị trường BHYT tư nhân, góp phần bảo vệ sức khỏe và ổn định tài chính cho người dân thành phố Hồ Chí Minh.