Các nhân tố ảnh hưởng đến ý định tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện của người làm nghề tự do tại thành phố Sa Đéc

• Tác giả: Trần Thị Bích Trâm
• Người hướng dẫn: PGS.TS Đào Duy Huân
• Trường học: Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
• Đề tài: Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Ý Định Tham Gia Bảo Hiểm Xã Hội Tự Nguyện Của Đối Tượng Làm Nghề Tự Do Tại Thành Phố Sa Đéc
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

I. Thực trạng bảo hiểm xã hội tự nguyện và người tự do tại Sa Đéc

Phần này trình bày thực trạng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện (BHXH TN) của người làm nghề tự do tại Sa Đéc. Số liệu thống kê từ năm 2018-2020 cho thấy tỷ lệ tham gia còn thấp, mặc dù có xu hướng tăng. Điều này phản ánh nhu cầu bảo hiểm xã hội của nhóm người tự do chưa được đáp ứng đầy đủ. Các nguyên nhân tiềm tàng, như thu nhập người tự do Sa Đéc, rủi ro nghề nghiệp người tự do, và nhận thức bảo hiểm xã hội tự nguyện, cần được làm rõ. Thực trạng bảo hiểm xã hội người tự do Sa Đéc cho thấy sự cần thiết của nghiên cứu này. Nghiên cứu sẽ phân tích sâu hơn vào những hạn chế trong chính sách và nhận thức của người dân, góp phần tìm ra giải pháp thúc đẩy việc tham gia BHXH TN. An sinh xã hội người tự do là một vấn đề quan trọng cần được giải quyết.

1.1. Số liệu thống kê về tham gia BHXH TN

Dữ liệu từ Bảo hiểm xã hội thành phố Sa Đéc về số lượng người tự do tham gia bảo hiểm xã hội trong giai đoạn 2018-2020 được trình bày chi tiết. Sự tăng trưởng hàng năm được phân tích, cùng với tỷ lệ so với tổng số người lao động tự do tại Sa Đéc. Những con số này làm nổi bật khoảng cách giữa mục tiêu và thực tế, cho thấy nhu cầu nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện Sa Đéc. Phân tích sâu hơn về dữ liệu này sẽ chỉ ra những đặc điểm cụ thể của nhóm người chưa tham gia, dựa trên các biến số như thu nhập người tự do Sa Đéc, giới tính, độ tuổi, và trình độ học vấn. Việc hiểu rõ đặc điểm này là nền tảng để đưa ra các giải pháp nâng cao tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện.

1.2. Những thách thức trong việc thúc đẩy tham gia BHXH TN

Phần này đề cập đến những khó khăn và thách thức trong việc khuyến khích người tự do tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện. Những khó khăn này có thể liên quan đến chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện, chi phí bảo hiểm xã hội tự nguyện, quyền lợi bảo hiểm xã hội tự nguyện, và nhận thức của người dân về an sinh xã hội. Thái độ người tự do về bảo hiểm cũng là một yếu tố đáng chú ý. Nghiên cứu này sẽ phân tích tác động của các yếu tố kinh tế, xã hội, và nhận thức lên quyết định tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện của người tự do. Những khó khăn này cũng sẽ được đánh giá dựa trên bối cảnh ngành nghề tự do Sa Đéc và thực trạng an sinh xã hội tại Sa Đéc.

II. Nhân tố ảnh hưởng đến ý định mua bảo hiểm xã hội tự nguyện

Phần này tập trung vào việc xác định và phân tích các nhân tố ảnh hưởng bảo hiểm xã hội tự nguyện. Sử dụng mô hình lý thuyết hành vi có kế hoạch (TPB) mở rộng, nghiên cứu sẽ xem xét các yếu tố về thái độ, nhận thức, ảnh hưởng xã hội, và các yếu tố kinh tế như thu nhập người tự do Sa Đéc. Mức độ hiểu biết về bảo hiểm xã hội tự nguyện cũng được xem xét. Vai trò của gia đình trong quyết định tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được đánh giá. Ảnh hưởng của truyền thông cũng được xem xét. Kết quả phân tích sẽ chỉ ra những nhân tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến quyết định của người tự do.

2.1. Phân tích các yếu tố kinh tế xã hội

Phân tích tập trung vào thu nhập người tự do Sa Đéc và tác động của nó lên quyết định tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện. Mức độ rủi ro nghề nghiệp và khả năng tự bảo vệ tài chính của người tự do cũng được xem xét. Yếu tố kinh tế ảnh hưởng bảo hiểm được phân tích dựa trên dữ liệu thu thập. Sự khác biệt về quyết định tham gia giữa các nhóm người tự do có mức thu nhập khác nhau được làm rõ. Yếu tố xã hội ảnh hưởng bảo hiểm cũng được xem xét, bao gồm ảnh hưởng gia đình, cộng đồng, và các yếu tố văn hóa. Nghiên cứu này sử dụng dữ liệu thực tế để hỗ trợ cho việc phân tích.

2.2. Phân tích các yếu tố nhận thức và thái độ

Phần này tập trung vào nhận thức tính an sinh xã hội của bảo hiểm xã hội tự nguyện. Mức độ hiểu biết về bảo hiểm xã hội tự nguyện và quan điểm về bảo hiểm xã hội của người tự do được khảo sát. Thái độ người tự do về bảo hiểm được đánh giá. Các yếu tố tâm lý ảnh hưởng đến quyết định, chẳng hạn như sự tin tưởng vào sức hỗ trợ của chính phủ, được xem xét. Động cơ tham gia bảo hiểm xã hội của người tự do được phân tích. Nghiên cứu sẽ chỉ ra mối liên hệ giữa nhận thức, thái độ và quyết định tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện.

III. Đề xuất chính sách

Dựa trên kết quả phân tích, phần này đề xuất các giải pháp nâng cao tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện. Các đề xuất tập trung vào việc nâng cao nhận thức, cải thiện chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện, tăng cường truyền thông về bảo hiểm xã hội tự nguyện, và hỗ trợ người tự do tiếp cận với bảo hiểm xã hội tự nguyện. Khuyến khích tham gia bảo hiểm xã hội cần được thực hiện một cách hiệu quả. Các giải pháp cần tính đến bối cảnh thực tế tại Sa Đéc. Đánh giá hiệu quả chính sách bảo hiểm xã hội là cần thiết để đưa ra những đề xuất hợp lý.

3.1. Cải thiện chính sách và quy định

Phần này đề xuất những thay đổi cụ thể trong chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện để làm cho nó hấp dẫn hơn đối với người tự do. Các đề xuất có thể bao gồm việc điều chỉnh mức đóng, mở rộng quyền lợi, hoặc đơn giản hóa thủ tục tham gia. So sánh bảo hiểm xã hội tự nguyện và bắt buộc sẽ làm nổi bật những ưu điểm và nhược điểm của mỗi loại hình. Việc đánh giá hiệu quả chính sách bảo hiểm xã hội là cơ sở để đề xuất những cải thiện. Mô hình bảo hiểm xã hội tự nguyện cũng cần được xem xét để tìm ra những điểm cần cải tiến. Những đề xuất này cần dựa trên kết quả phân tích trong phần trước.

3.2. Tăng cường truyền thông và hỗ trợ

Phần này đề xuất các chiến lược truyền thông hiệu quả để nâng cao nhận thức của người tự do về lợi ích của bảo hiểm xã hội tự nguyện. Các kênh truyền thông đa dạng, phù hợp với đối tượng mục tiêu, được đề xuất. Vai trò của truyền thông trong việc thúc đẩy tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được nhấn mạnh. Phương pháp truyền thông hiệu quả cần được nghiên cứu và áp dụng. Việc hỗ trợ người dân trong việc tiếp cận và tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện cũng được đề xuất, bao gồm các hoạt động hướng dẫn, tư vấn, và hỗ trợ tài chính. Những đề xuất này cần tập trung vào việc giải quyết những khó khăn thực tế mà người tự do đang gặp phải.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội hiện nay, bảo hiểm xã hội tự nguyện (BHXH TN) đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an sinh xã hội cho người lao động, đặc biệt là đối tượng làm nghề tự do. Tính đến năm 2020, tỉnh Đồng Tháp có khoảng 11.862 người tham gia BHXH TN, chiếm tỷ lệ 61,43% so với tiềm năng, trong đó thành phố Sa Đéc ghi nhận sự gia tăng từ 206 người năm 2018 lên 1.689 người năm 2020, đạt tỷ lệ 102,43% kế hoạch giao. Tuy nhiên, phần lớn người làm nghề tự do vẫn chưa tham gia BHXH TN do nhiều nguyên nhân như thu nhập không ổn định, thiếu hiểu biết về chính sách và các rào cản kinh tế - xã hội.

Luận văn thạc sĩ này nhằm mục tiêu xác định các nhân tố ảnh hưởng đến ý định tham gia BHXH TN của đối tượng làm nghề tự do tại thành phố Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp trong giai đoạn từ tháng 02 đến tháng 07 năm 2021. Nghiên cứu tập trung vào các yếu tố như nhận thức về an sinh xã hội, thái độ, ảnh hưởng xã hội, hiểu biết về BHXH TN, thu nhập và truyền thông. Kết quả nghiên cứu không chỉ giúp hiểu rõ hơn về hành vi tham gia BHXH TN của nhóm đối tượng này mà còn góp phần đề xuất các giải pháp nâng cao tỷ lệ tham gia, từ đó đóng góp vào sự phát triển bền vững của hệ thống BHXH tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu hành vi người tiêu dùng và hành vi dự định, bao gồm:

• Lý thuyết hành vi dự định (Theory of Planned Behavior - TPB): Mô hình này cho rằng ý định hành vi chịu ảnh hưởng bởi thái độ cá nhân, chuẩn chủ quan (ảnh hưởng xã hội) và kiểm soát nhận thức hành vi. TPB được sử dụng để giải thích ý định tham gia BHXH TN dựa trên thái độ tích cực, sự ủng hộ từ xã hội và khả năng kiểm soát hành vi của người làm nghề tự do.

• Tháp nhu cầu Maslow: Giúp phân tích nhu cầu của người lao động làm nghề tự do, từ nhu cầu cơ bản đến nhu cầu an toàn và nhu cầu được tôn trọng, từ đó lý giải động cơ tham gia BHXH TN nhằm đảm bảo an sinh và ổn định cuộc sống.

• Khái niệm an sinh xã hội (ASXH): Được hiểu là hệ thống bảo vệ xã hội nhằm giảm thiểu rủi ro và đảm bảo thu nhập cho người lao động khi gặp các biến cố xã hội như ốm đau, thất nghiệp, tuổi già. BHXH TN là một phần quan trọng của ASXH, góp phần ổn định đời sống người lao động tự do.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: nhận thức về tính an sinh xã hội của BHXH TN, thái độ đối với BHXH TN, ảnh hưởng xã hội, hiểu biết về BHXH TN, thu nhập và truyền thông.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang với cỡ mẫu 262 người làm nghề tự do tại thành phố Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu.

Dữ liệu thu thập bao gồm dữ liệu sơ cấp qua khảo sát phỏng vấn trực tiếp và dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo BHXH địa phương giai đoạn 2018-2020. Các công cụ phân tích được áp dụng gồm:

• Thống kê mô tả để tổng hợp đặc điểm mẫu và các biến quan sát.
• Kiểm định Cronbach’s Alpha để đánh giá độ tin cậy của các thang đo.
• Phân tích nhân tố khám phá (EFA) nhằm xác định cấu trúc các nhân tố ảnh hưởng.
• Phân tích tương quan Pearson để đánh giá mối quan hệ giữa các biến.
• Hồi quy đa biến để xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến ý định tham gia BHXH TN.

Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong 6 tháng, từ tháng 02 đến tháng 07 năm 2021, đảm bảo thu thập và xử lý dữ liệu một cách khoa học và chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nhận thức về tính an sinh xã hội của BHXH TN: Đây là nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất đến ý định tham gia BHXH TN. Người làm nghề tự do nhận thức rõ về quyền lợi như hưởng lương hưu, bảo hiểm y tế miễn phí và hỗ trợ tiền đóng từ Nhà nước sẽ có ý định tham gia cao hơn. Kết quả hồi quy cho thấy hệ số ảnh hưởng của nhân tố này đạt mức ý nghĩa thống kê với giá trị p < 0,01.

2. Thái độ đối với BHXH TN: Thái độ tích cực về lợi ích và tính cần thiết của BHXH TN làm tăng ý định tham gia. Khoảng 68% người khảo sát thể hiện thái độ tích cực, trong đó nhóm có thái độ tích cực có tỷ lệ dự định tham gia cao hơn 25% so với nhóm còn lại.

3. Ảnh hưởng xã hội: Mức độ ủng hộ từ gia đình, bạn bè và cộng đồng có tác động tích cực đến ý định tham gia BHXH TN. Phân tích cho thấy người được người thân và bạn bè khuyến khích có khả năng tham gia cao hơn 18% so với người không nhận được sự ủng hộ.

4. Hiểu biết về BHXH TN: Người có kiến thức đầy đủ về chính sách, quyền lợi và thủ tục tham gia BHXH TN có ý định tham gia cao hơn 22% so với nhóm thiếu hiểu biết.

5. Thu nhập: Thu nhập ổn định và mức thu nhập trung bình trở lên làm tăng khả năng tham gia BHXH TN. Người có thu nhập trên mức chuẩn nghèo có tỷ lệ dự định tham gia cao hơn 20% so với nhóm thu nhập thấp.

6. Truyền thông: Các hoạt động tuyên truyền, phổ biến chính sách BHXH TN góp phần nâng cao nhận thức và ý định tham gia. Người tiếp cận thông tin qua truyền thông có ý định tham gia cao hơn 15% so với người không tiếp cận.

Ngoài ra, phân tích bảng chéo cho thấy nữ giới có tỷ lệ tham gia BHXH TN cao hơn nam giới khoảng 12%, và trình độ học vấn càng cao thì khả năng tham gia càng tăng, với nhóm có trình độ trung cấp trở lên có tỷ lệ dự định tham gia cao hơn 30% so với nhóm trình độ thấp hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các lý thuyết hành vi dự định và các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của nhận thức về an sinh xã hội và thái độ tích cực trong việc hình thành ý định tham gia BHXH TN. Sự ảnh hưởng của xã hội và hiểu biết về chính sách cũng là những yếu tố không thể bỏ qua, đặc biệt trong bối cảnh người làm nghề tự do thường thiếu thông tin và có thu nhập không ổn định.

Việc nữ giới có tỷ lệ tham gia cao hơn có thể do vai trò chăm sóc gia đình và ý thức bảo vệ tương lai của phụ nữ cao hơn. Trình độ học vấn ảnh hưởng tích cực đến khả năng tiếp nhận thông tin và đánh giá lợi ích của BHXH TN, từ đó thúc đẩy ý định tham gia.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ ý định tham gia theo từng nhân tố và bảng phân tích hồi quy đa biến minh họa mức độ ảnh hưởng của từng biến độc lập đến biến phụ thuộc là ý định tham gia BHXH TN.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức về BHXH TN: Cơ quan BHXH phối hợp với các tổ chức xã hội tổ chức các chiến dịch truyền thông đa dạng, tập trung vào quyền lợi và tính an sinh xã hội của BHXH TN nhằm nâng cao nhận thức trong vòng 12 tháng tới.

2. Phát triển các chương trình đào tạo, tập huấn về chính sách BHXH TN: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo cho người làm nghề tự do, đặc biệt là nhóm có trình độ học vấn thấp, nhằm cải thiện hiểu biết về BHXH TN trong 6 tháng đầu năm.

3. Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng và gia đình: Tạo điều kiện để các nhóm xã hội, gia đình tham gia vào quá trình vận động, hỗ trợ người làm nghề tự do tham gia BHXH TN, qua đó tăng ảnh hưởng xã hội tích cực trong vòng 1 năm.

4. Hỗ trợ tài chính và linh hoạt phương thức đóng: Nhà nước và BHXH địa phương cần xem xét các chính sách hỗ trợ tiền đóng, đồng thời đa dạng hóa phương thức đóng phù hợp với thu nhập không ổn định của người làm nghề tự do, triển khai trong 2 năm tới.

5. Xây dựng hệ thống thông tin và tư vấn trực tuyến: Phát triển các kênh tư vấn, giải đáp thắc mắc về BHXH TN qua mạng internet và điện thoại nhằm tiếp cận nhanh chóng, thuận tiện cho người làm nghề tự do, thực hiện trong 12 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý BHXH và các đơn vị liên quan: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến ý định tham gia BHXH TN để xây dựng chính sách phù hợp, nâng cao hiệu quả vận động phát triển đối tượng tham gia.

2. Nhà hoạch định chính sách xã hội: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh, hoàn thiện các chính sách an sinh xã hội, đặc biệt là chính sách BHXH TN cho nhóm lao động phi chính thức.

3. Các tổ chức xã hội và cộng đồng: Hỗ trợ trong việc tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động người làm nghề tự do tham gia BHXH TN, từ đó góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm xã hội.

4. Người làm nghề tự do và các nhóm lao động phi chính thức: Giúp họ hiểu rõ quyền lợi, trách nhiệm và lợi ích khi tham gia BHXH TN, từ đó có quyết định đúng đắn về việc bảo vệ an sinh cá nhân và gia đình.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao người làm nghề tự do nên tham gia BHXH tự nguyện?
   BHXH TN giúp người làm nghề tự do có nguồn thu nhập ổn định khi về già, được hưởng chế độ hưu trí, tử tuất và bảo hiểm y tế miễn phí, giảm thiểu rủi ro tài chính khi gặp biến cố xã hội.

2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến ý định tham gia BHXH TN của người làm nghề tự do?
   Các yếu tố chính gồm nhận thức về an sinh xã hội, thái độ tích cực, ảnh hưởng xã hội, hiểu biết về chính sách, thu nhập và truyền thông.

3. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của người làm nghề tự do về BHXH TN?
   Thông qua các chiến dịch truyền thông, tập huấn, tư vấn trực tiếp và trực tuyến, kết hợp với sự hỗ trợ từ cộng đồng và gia đình.

4. Phương thức đóng BHXH TN có linh hoạt không?
   Người tham gia có thể lựa chọn đóng hàng tháng, 3 tháng, 6 tháng, 12 tháng hoặc đóng một lần cho nhiều năm, phù hợp với thu nhập và điều kiện cá nhân.

5. Có chính sách hỗ trợ nào từ Nhà nước cho người tham gia BHXH TN?
   Nhà nước hỗ trợ tiền đóng BHXH TN tối đa trong 10 năm, giúp giảm gánh nặng tài chính cho người làm nghề tự do khi tham gia.

Kết luận

• Nghiên cứu xác định 6 nhân tố chính ảnh hưởng đến ý định tham gia BHXH TN của người làm nghề tự do tại thành phố Sa Đéc: nhận thức về an sinh xã hội, thái độ, ảnh hưởng xã hội, hiểu biết về BHXH TN, thu nhập và truyền thông.
• Nhận thức về tính an sinh xã hội và thái độ tích cực là những yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất.
• Giới tính và trình độ học vấn cũng tác động đến tỷ lệ tham gia BHXH TN, trong đó nữ giới và người có trình độ học vấn cao có ý định tham gia lớn hơn.
• Đề xuất các giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao nhận thức, cải thiện chính sách hỗ trợ và phát huy vai trò của cộng đồng trong việc vận động tham gia BHXH TN.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các chương trình truyền thông, đào tạo và xây dựng hệ thống tư vấn trực tuyến trong vòng 12-24 tháng để thúc đẩy phát triển BHXH TN tại địa phương.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng hệ thống an sinh xã hội bền vững cho người làm nghề tự do và toàn xã hội!