Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội mạnh mẽ, tỉnh Long An đã chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng các dự án xây dựng dân dụng và công nghiệp với tổng mức đầu tư lên đến hàng trăm tỷ đồng cho từng dự án. Ví dụ, dự án nâng cấp Trung tâm tích hợp dữ liệu tỉnh có tổng mức đầu tư gần 20.000 tỷ đồng, hay bệnh viện chuyên khoa trấn thương chỉnh hình với mức đầu tư 270 tỷ đồng. Tuy nhiên, thực trạng vượt mức đầu tư trong giai đoạn thi công các công trình này đang là vấn đề nan giải, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý và sử dụng vốn đầu tư công. Theo báo cáo khảo sát với 237 phản hồi hợp lệ từ các kỹ sư, chuyên gia trong ngành xây dựng tại Long An, có 41 yếu tố được xác định ảnh hưởng đến sự tăng mức đầu tư trong giai đoạn thi công, trong đó 34 yếu tố được phân tích sâu hơn dựa trên độ tin cậy và mối tương quan. Mục tiêu nghiên cứu là xác định các nguyên nhân chính gây tăng mức đầu tư, phân nhóm các yếu tố quan trọng và đề xuất giải pháp hạn chế tình trạng này, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án xây dựng tại Long An trong giai đoạn từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2014. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các chủ thể tham gia dự án kiểm soát chi phí, giảm thiểu rủi ro tài chính và nâng cao chất lượng công trình.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án xây dựng, tập trung vào mối quan hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí thi công. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý dự án truyền thống: Nhấn mạnh mối quan hệ mật thiết giữa quy mô, kinh phí và thời gian dự án, trong đó chi phí thi công là thành phần quan trọng của tổng mức đầu tư. Lý thuyết này giúp phân tích các yếu tố nội tại và ngoại tại ảnh hưởng đến chi phí thi công.

  2. Mô hình phân tích nhân tố chính (PCA): Được sử dụng để nhóm các yếu tố ảnh hưởng thành các thành phần chính, giúp xác định nhóm nhân tố có tác động mạnh nhất đến sự tăng mức đầu tư trong giai đoạn thi công.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: mức đầu tư trong giai đoạn thi công, chi phí xây dựng, chi phí thiết bị, quản lý dự án đầu tư xây dựng, và các nhóm nhân tố ảnh hưởng (bên ngoài, chủ đầu tư, tư vấn, nhà thầu, đặc điểm dự án, hợp đồng).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát định lượng với bảng câu hỏi được thiết kế dựa trên tham khảo các nghiên cứu trước và ý kiến chuyên gia trong ngành xây dựng. Tổng cộng 375 bảng câu hỏi được phát ra, thu về 237 bảng hợp lệ, tương đương tỷ lệ phản hồi khoảng 63%. Đối tượng khảo sát là các kỹ sư, cán bộ kỹ thuật, chuyên gia thuộc các đơn vị chủ đầu tư, nhà thầu, tư vấn thiết kế, tư vấn giám sát và ban quản lý dự án tại tỉnh Long An.

Phân tích dữ liệu được thực hiện qua các bước:

  • Kiểm tra độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, loại bỏ các biến không phù hợp để đảm bảo độ tin cậy cao (34 biến được giữ lại).
  • Phân tích nhân tố chính (PCA) với phương pháp xoay Varimax để nhóm các yếu tố thành 6 thành phần chính.
  • Phân tích hồi quy đa biến để đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng nhóm nhân tố đến sự tăng mức đầu tư.

Thời gian nghiên cứu kéo dài 6 tháng, từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2014, đảm bảo thu thập và xử lý dữ liệu đầy đủ, chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định 6 nhóm nhân tố chính ảnh hưởng đến tăng mức đầu tư: Qua phân tích PCA, 6 nhóm nhân tố được xác định gồm: nhóm bên ngoài, nhóm chủ đầu tư, nhóm tư vấn, nhóm nhà thầu, nhóm đặc điểm dự án và nhóm hợp đồng. Trong đó, nhóm chủ đầu tư có hệ số ảnh hưởng mạnh nhất, chiếm tỷ lệ ảnh hưởng khoảng 28%, tiếp theo là nhóm nhà thầu với 22%, nhóm tư vấn 18%, nhóm đặc điểm dự án 12%, nhóm hợp đồng 10% và nhóm bên ngoài 10%.

  2. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố bên trong vượt trội so với bên ngoài: Các yếu tố liên quan đến chủ đầu tư, nhà thầu và tư vấn chiếm tổng cộng khoảng 68% mức độ ảnh hưởng, cho thấy vai trò quan trọng của các bên tham gia trực tiếp trong quản lý và thi công dự án.

  3. Các nguyên nhân phổ biến nhất gây tăng mức đầu tư: Bao gồm năng lực quản lý yếu kém của chủ đầu tư và ban quản lý dự án, chậm trễ trong công tác giải phóng mặt bằng, thiếu thông tin và phối hợp giữa các bên, sai sót trong thiết kế và giám sát, cũng như các điều kiện thi công phức tạp và hợp đồng chưa rõ ràng.

  4. So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước: Kết quả tương đồng với các nghiên cứu tại Malaysia, Kuwait và Việt Nam về các nguyên nhân chủ yếu gây vượt chi phí và chậm tiến độ, đặc biệt là vai trò của năng lực quản lý và tài chính của chủ đầu tư, cũng như sự phối hợp giữa các bên liên quan.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chủ yếu của sự tăng mức đầu tư trong giai đoạn thi công tại Long An xuất phát từ năng lực quản lý và điều hành của chủ đầu tư và ban quản lý dự án. Việc chậm trễ trong giải phóng mặt bằng và cung cấp thông tin không đầy đủ làm phát sinh chi phí phát sinh ngoài dự kiến. Ngoài ra, sai sót trong thiết kế và giám sát cũng góp phần làm tăng chi phí thi công. Các yếu tố bên ngoài như biến động giá nguyên vật liệu, thời tiết và chính sách pháp luật tuy có ảnh hưởng nhưng không chiếm tỷ trọng lớn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ ảnh hưởng của từng nhóm nhân tố, bảng phân tích hồi quy đa biến minh họa mức độ tác động cụ thể của từng yếu tố. So với các nghiên cứu trước, kết quả này khẳng định tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý dự án và tăng cường phối hợp giữa các bên nhằm kiểm soát chi phí hiệu quả.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý của chủ đầu tư và ban quản lý dự án: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, áp dụng các công cụ quản lý hiện đại nhằm tăng cường khả năng kiểm soát chi phí và tiến độ. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Sở Xây dựng và các cơ quan quản lý nhà nước chủ trì.

  2. Cải thiện quy trình giải phóng mặt bằng và cung cấp thông tin: Thiết lập hệ thống phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan để rút ngắn thời gian giải phóng mặt bằng, đảm bảo thông tin thiết kế và thi công được cập nhật kịp thời. Thực hiện trong 6-9 tháng, do UBND tỉnh và Ban quản lý dự án phối hợp thực hiện.

  3. Tăng cường năng lực tư vấn thiết kế và giám sát: Lựa chọn các đơn vị tư vấn có năng lực, kinh nghiệm, đồng thời áp dụng các tiêu chuẩn đánh giá chất lượng tư vấn để giảm thiểu sai sót thiết kế và giám sát. Thời gian triển khai liên tục trong suốt quá trình dự án, do chủ đầu tư và ban quản lý dự án chịu trách nhiệm.

  4. Cụ thể hóa các điều khoản hợp đồng thi công: Rà soát, bổ sung các điều khoản về xử lý phát sinh, điều chỉnh tiến độ và chi phí trong hợp đồng nhằm hạn chế tranh chấp và phát sinh chi phí không kiểm soát. Thời gian thực hiện trong vòng 3-6 tháng, do chủ đầu tư phối hợp với nhà thầu và tư vấn pháp lý.

  5. Chuẩn bị ứng phó kịp thời với các yếu tố bên ngoài: Xây dựng kế hoạch dự phòng cho các rủi ro như biến động giá nguyên vật liệu, thời tiết xấu và thay đổi chính sách pháp luật. Thời gian chuẩn bị trước khi khởi công dự án, do ban quản lý dự án và chủ đầu tư phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư và Ban quản lý dự án: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để nâng cao năng lực quản lý, kiểm soát chi phí và tiến độ dự án, từ đó giảm thiểu rủi ro tài chính và nâng cao hiệu quả đầu tư.

  2. Các nhà thầu thi công: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí thi công, từ đó cải thiện kế hoạch thi công, quản lý nhân lực và vật tư, nâng cao năng lực cạnh tranh và chất lượng công trình.

  3. Đơn vị tư vấn thiết kế và giám sát: Áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng thiết kế, giám sát, giảm thiểu sai sót và phát sinh chi phí không cần thiết trong quá trình thi công.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các nhà nghiên cứu: Là tài liệu tham khảo quan trọng để xây dựng chính sách, quy định về quản lý dự án xây dựng, đồng thời làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về kiểm soát chi phí và quản lý dự án xây dựng tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nguyên nhân chính nào gây tăng mức đầu tư trong giai đoạn thi công?
    Năng lực quản lý yếu kém của chủ đầu tư và ban quản lý dự án là nguyên nhân hàng đầu, chiếm khoảng 28% mức độ ảnh hưởng, tiếp theo là các yếu tố liên quan đến nhà thầu và tư vấn.

  2. Phương pháp nào được sử dụng để phân tích các yếu tố ảnh hưởng?
    Phân tích nhân tố chính (PCA) được áp dụng để nhóm các yếu tố thành 6 thành phần chính, giúp xác định nhóm nhân tố có tác động mạnh nhất đến sự tăng mức đầu tư.

  3. Tại sao yếu tố bên ngoài có ảnh hưởng thấp hơn các yếu tố bên trong?
    Các yếu tố bên trong như quản lý dự án, năng lực nhà thầu và tư vấn có tác động trực tiếp và thường xuyên hơn đến chi phí thi công, trong khi yếu tố bên ngoài như thời tiết hay biến động giá chỉ tác động gián tiếp và không liên tục.

  4. Giải pháp nào hiệu quả nhất để hạn chế tăng mức đầu tư?
    Nâng cao năng lực quản lý của chủ đầu tư và ban quản lý dự án được đánh giá là giải pháp then chốt, kết hợp với cải thiện quy trình giải phóng mặt bằng và cụ thể hóa hợp đồng thi công.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các tỉnh khác không?
    Mặc dù tập trung vào tỉnh Long An, các kết quả và giải pháp có tính tổng quát cao, có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng cho các tỉnh có đặc điểm xây dựng tương tự.

Kết luận

  • Xác định 6 nhóm nhân tố chính ảnh hưởng đến sự tăng mức đầu tư trong giai đoạn thi công công trình dân dụng và công nghiệp tại Long An, trong đó nhóm chủ đầu tư có ảnh hưởng mạnh nhất.
  • Phân tích dựa trên 237 bảng khảo sát hợp lệ, sử dụng phương pháp phân tích nhân tố chính và hồi quy đa biến đảm bảo độ tin cậy và tính khoa học.
  • Các nguyên nhân chủ yếu bao gồm năng lực quản lý yếu kém, chậm trễ giải phóng mặt bằng, sai sót thiết kế và giám sát, cùng các điều kiện thi công phức tạp.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực quản lý, cải thiện quy trình và hợp đồng, đồng thời chuẩn bị ứng phó với các yếu tố bên ngoài.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở thực tiễn và học thuật quan trọng cho các chủ thể tham gia dự án và cơ quan quản lý, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về định lượng mức độ ảnh hưởng các yếu tố.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị liên quan cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới để kiểm soát chi phí hiệu quả, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để nâng cao chất lượng quản lý dự án xây dựng tại Việt Nam.