I. Đặt vấn đề
Tệ nạn ma túy tổng hợp đang trở thành một hiểm họa lớn cho các quốc gia trên toàn thế giới. Nó không chỉ là nguyên nhân chính gây ra tội phạm và tệ nạn xã hội mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Việc xác định ma túy trong các mẫu sinh học như nước tiểu và tóc là rất quan trọng trong công tác giám định pháp y. Các chất ma túy thường chỉ được phát hiện trong dịch sinh học trong một khoảng thời gian ngắn sau khi sử dụng. Do đó, việc phân tích tóc trở thành một phương pháp hữu ích để phát hiện người sử dụng ma túy trong thời gian dài hơn. Tóc có khả năng lưu trữ dấu vết của amphetamin và ketamin trong nhiều tuần đến nhiều tháng, giúp mở rộng cửa sổ phát hiện. Nghiên cứu này nhằm mục đích phát triển phương pháp phân tích đồng thời các chất ma túy này từ mẫu tóc và nước tiểu.
II. Sơ lược về ma túy
Khái niệm về ma túy chưa có sự thống nhất trên toàn cầu. Theo Công ước năm 1961, ma túy được định nghĩa là bất kỳ chất nào tự nhiên hoặc tổng hợp được quy định trong các phụ lục của công ước. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng định nghĩa ma túy là các chất làm thay đổi chức năng của các cơ quan nội tạng khi đưa vào cơ thể. Phân loại ma túy có thể dựa trên nguồn gốc, tác dụng dược lý hoặc cấu trúc hóa học. Các chất ma túy tổng hợp như amphetamin và ketamin thuộc nhóm chất kích thích hệ thần kinh trung ương, có tác dụng mạnh mẽ và dễ gây nghiện. Việc phân loại và hiểu rõ về các loại ma túy này là rất cần thiết để phát triển các phương pháp phân tích hiệu quả.
2.1. Phân loại ma túy
Ma túy có thể được phân loại theo nhiều cách khác nhau. Theo nguồn gốc, có thể chia thành ma túy tự nhiên, bán tổng hợp và tổng hợp hoàn toàn. Theo tác dụng với hệ thần kinh trung ương, ma túy được chia thành các chất kích thích, ức chế và gây ảo giác. Nhóm ma túy tổng hợp (ATS) bao gồm các hợp chất như amphetamin và methamphetamin, có tác dụng kích thích mạnh mẽ và dễ gây nghiện. Việc hiểu rõ về các loại ma túy này giúp trong việc phát triển các phương pháp phân tích và giám định pháp y hiệu quả.
III. Tình hình sử dụng ma túy
Theo số liệu từ Cơ quan phòng chống ma túy và tội phạm của Liên Hiệp Quốc, khoảng 250 triệu người trên thế giới thường xuyên sử dụng ma túy. Tình trạng lạm dụng ma túy tổng hợp đang gia tăng, đặc biệt là ở khu vực Đông và Đông Nam Á. Tại Việt Nam, tỷ lệ người sử dụng ma túy tổng hợp cũng đang tăng nhanh, đặc biệt trong nhóm thanh thiếu niên. Việc sử dụng ketamin và amphetamin đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và an ninh xã hội. Các tổ chức tội phạm ma túy quốc tế đang lợi dụng tình hình này để mở rộng hoạt động buôn bán và vận chuyển ma túy, gây ra nhiều thách thức cho công tác phòng chống tệ nạn ma túy.
3.1. Tình hình sử dụng ma túy ở Việt Nam
Tại Việt Nam, đối tượng sử dụng ma túy tổng hợp chiếm khoảng 25-30% tổng số người nghiện. Tình trạng nghiện ma túy đã chuyển từ thuốc phiện sang ma túy tổng hợp, đặc biệt là trong nhóm thanh thiếu niên. Số liệu cho thấy, số người nghiện ma túy đã tăng gấp 4 lần so với năm 1994. Việc lạm dụng ma túy tổng hợp đang trở thành một vấn đề bức xúc trong xã hội, với nhiều vụ việc liên quan đến tội phạm và tệ nạn xã hội. Cần có các biện pháp mạnh mẽ để ngăn chặn tình trạng này và nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của ma túy.
IV. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu này sử dụng phương pháp sắc ký khí khối phổ (GC-MS) và sắc ký lỏng khối phổ (LC-MS) để phân tích ma túy tổng hợp trong mẫu tóc và nước tiểu. Các mẫu được xử lý và chiết xuất để đảm bảo độ chính xác và độ nhạy cao trong việc phát hiện amphetamin và ketamin. Phương pháp này đã được thẩm định và ứng dụng trong việc phân tích các mẫu từ những người nghi ngờ sử dụng ma túy. Kết quả cho thấy, việc phân tích tóc có thể phát hiện dấu vết của ma túy trong thời gian dài, từ đó hỗ trợ cho công tác giám định pháp y và phòng chống tệ nạn ma túy.
