Nghiên Cứu Về Vai Trò Của Trung Quốc Trong Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải

• Tác giả: Đỗ Xuân Thắng
• Người hướng dẫn: PGS. Bùi Hồng Hạnh
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Quan hệ Quốc tế
• Đề tài: Nghiên Cứu Về Vai Trò Của Trung Quốc Trong Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG TỚI SỰ THAM GIA CỦA TRUNG QUỐC VÀO TỔ CHỨC HỢP TÁC THƯỢNG HẢI
• 1.1. Các yếu tố bên trong
• 1.1.1. Bối cảnh khu vực Trung Á sau Chiến tranh Lạnh
• 2. CHƯƠNG 2: QUÁ TRÌNH THAM GIA CỦA TRUNG QUỐC TRONG TỔ CHỨC HỢP TÁC THƯỢNG HẢI (2001 — 2020)
• 3. CHƯƠNG 3: NHẬN XÉT VÀ DỰ BÁO
• KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

I. Tổng Quan Về Nghiên Cứu Vai Trò Trung Quốc trong SCO

Nghiên cứu này tập trung phân tích vai trò của Trung Quốc trong Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), một tổ chức khu vực ngày càng có ảnh hưởng. Từ khi thành lập năm 2001, SCO đã phát triển từ một diễn đàn an ninh thành một nền tảng hợp tác đa chiều. Ảnh hưởng của Trung Quốc là yếu tố then chốt trong sự phát triển này. Nghiên cứu xem xét động lực, mục tiêu và phương thức mà Trung Quốc sử dụng để thúc đẩy SCO, đồng thời đánh giá tác động của sự tham gia này đối với khu vực và quan hệ quốc tế. Tài liệu cũng xem xét những thách thức và cơ hội mà Trung Quốc đối mặt khi tham gia vào SCO, từ đó đưa ra dự báo về triển vọng của SCO trong tương lai. Việc hiểu rõ vai trò của Trung Quốc là rất quan trọng để đánh giá tương lai của SCO và tác động của nó đối với cấu trúc quyền lực toàn cầu.

1.1. SCO Giới thiệu về mục tiêu và nguyên tắc hoạt động

Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) ra đời năm 2001 với mục tiêu ban đầu là giải quyết vấn đề biên giới giữa các nước thành viên và chống lại các mối đe dọa an ninh phi truyền thống. Các nguyên tắc hoạt động của SCO dựa trên sự đồng thuận, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau và hợp tác bình đẳng. Tuy nhiên, theo thời gian, mục tiêu của SCO đã mở rộng sang các lĩnh vực kinh tế, văn hóa và chính trị. Theo tài liệu gốc, 'Hiệp ước Hợp tác Hòa bình và láng giềng hữu nghị lâu dài' tạo cơ sở pháp lý để các nước phối hợp giải quyết nhiều vấn đề phức tạp của khu vực, lên tiếng ủng hộ và bảo vệ lợi ích cho các thành viên.

1.2. Ý nghĩa của việc nghiên cứu sự tham gia của Trung Quốc

Nghiên cứu về sự tham gia của Trung Quốc trong SCO có ý nghĩa quan trọng vì nhiều lý do. Thứ nhất, Trung Quốc là một trong những thành viên sáng lập và có vai trò lãnh đạo trong tổ chức. Thứ hai, sự trỗi dậy của Trung Quốc và chính sách đối ngoại của nước này có ảnh hưởng lớn đến khu vực. Thứ ba, SCO là một phần quan trọng trong chiến lược ngoại giao đa phương của Trung Quốc. Việc phân tích ảnh hưởng của Trung Quốc giúp hiểu rõ hơn về động lực phát triển của SCO và tác động của nó đối với khu vực Trung Á và thế giới.

II. Thách Thức An Ninh Khu Vực Yếu Tố Thúc Đẩy Trung Quốc Tham Gia SCO

Các thách thức an ninh khu vực là một trong những yếu tố chính thúc đẩy Trung Quốc tham gia sâu hơn vào SCO. Sự trỗi dậy của các nhóm khủng bố, chủ nghĩa ly khai và chủ nghĩa cực đoan ở khu vực Trung Á đã đe dọa đến an ninh quốc gia của Trung Quốc, đặc biệt là ở khu vực Tân Cương. SCO cung cấp một nền tảng để Trung Quốc hợp tác với các nước láng giềng trong việc đối phó với những thách thức này. Ngoài ra, Trung Quốc cũng quan tâm đến việc ngăn chặn sự can thiệp của các thế lực bên ngoài vào khu vực, đặc biệt là Hoa Kỳ, và SCO được xem là một công cụ để đạt được mục tiêu này. Tác giả nhấn mạnh, Trung Quốc cùng với các đối tác trong SCO đã trải qua chặng đường dài phát triển và củng cố quan hệ.

2.1. Các mối đe dọa khủng bố và ly khai ở khu vực Tân Cương

Khu vực Tân Cương của Trung Quốc có chung đường biên giới với nhiều nước Trung Á và là nơi sinh sống của nhiều nhóm dân tộc thiểu số, bao gồm cả người Duy Ngô Nhĩ. Sự trỗi dậy của các nhóm khủng bố và ly khai ở Tân Cương đã gây ra nhiều vụ bạo lực và đe dọa đến sự ổn định của khu vực. Trung Quốc coi SCO là một công cụ quan trọng để hợp tác với các nước láng giềng trong việc chống lại các nhóm này. Theo tài liệu gốc, khu vực biên giới tại các nước này là nơi diễn ra các hoạt động thương mai trái phép như vận chuyên vũ khí và thuốc phiện từ Afghanistan.

2.2. Ngăn chặn sự can thiệp từ bên ngoài Vai trò của SCO

Chính sách đối ngoại của Trung Quốc luôn nhấn mạnh đến nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia khác. Trung Quốc lo ngại về sự can thiệp của các thế lực bên ngoài, đặc biệt là Hoa Kỳ, vào khu vực Trung Á. SCO được xem là một công cụ để Trung Quốc và Nga cùng nhau ngăn chặn sự can thiệp này và bảo vệ lợi ích của mình. Theo đánh giá của tác giả Anatoliy A.Rozanov, các nước thành viên SCO đã và đang cố gắng đưa SCO trở thành một trụ cột hiệu quả cho sự phát triển ổn định và an toàn của khu vực Trung Á.

2.3. Hợp tác chống khủng bố trong khuôn khổ SCO

Hợp tác chống khủng bố là một trong những ưu tiên hàng đầu của SCO. Tổ chức đã thành lập Cơ cấu Chống Khủng bố Khu vực (RATS) để điều phối các hoạt động chống khủng bố giữa các nước thành viên. Trung Quốc đã tích cực tham gia vào các hoạt động này, bao gồm cả việc chia sẻ thông tin tình báo và tiến hành các cuộc tập trận chung. Bài viết của Stephen Aris chỉ ra: trọng tâm của SCO vào việc giải quyết cái gọi là 'ba tội ác' (khủng bố, chủ nghĩa cực đoan, chủ nghĩa ly khai) đã giành được sự ủng hộ của lãnh đạo các quốc gia thành viên.

III. Hợp Tác Kinh Tế Sáng Kiến Vành Đai và Con Đường qua SCO

Hợp tác kinh tế là một trụ cột quan trọng khác trong sự tham gia của Trung Quốc vào SCO. Trung Quốc sử dụng SCO như một nền tảng để thúc đẩy Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) ở khu vực Trung Á. BRI nhằm mục đích kết nối Trung Quốc với các nước khác thông qua việc xây dựng cơ sở hạ tầng, thúc đẩy thương mại và đầu tư. SCO cung cấp một khuôn khổ để các nước thành viên phối hợp các dự án BRI và giải quyết các vấn đề liên quan đến an ninh và quản lý. Theo tác giả A. Boljatko, mục đích chiến lược Trung Á của Trung Quốc là dựa vào SCO tích cực tham gia giải quyết những vấn đề khu vực, phát triển quan hệ với các nước trong khu vực, thực hiện các mục tiêu chiến lược, trước hết tập trung vào lĩnh vực tài nguyên thiên nhiên.

3.1. Vai trò của SCO trong triển khai Sáng kiến Vành đai và Con đường

Sáng kiến Vành đai và Con đường là một chiến lược phát triển kinh tế đầy tham vọng của Trung Quốc, nhằm kết nối Trung Quốc với các nước khác ở châu Á, châu Âu và châu Phi. SCO đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai BRI ở khu vực Trung Á, cung cấp một nền tảng để các nước thành viên phối hợp các dự án và giải quyết các vấn đề liên quan đến an ninh và quản lý. Tác giả đánh giá, Trung Quốc luôn tích cực tham gia hoạt động có liên quan đến SCO, đồng thời thúc đẩy ngoại giao song phương mạnh mẽ với các quốc gia Trung Á, sử dụng các biện pháp thương mại, đầu tư để gia tăng ảnh hưởng trong khu vực này.

3.2. Thúc đẩy thương mại và đầu tư giữa các nước thành viên

Trung Quốc sử dụng SCO để thúc đẩy thương mại và đầu tư giữa các nước thành viên. Tổ chức đã đưa ra nhiều sáng kiến để giảm thiểu các rào cản thương mại và tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư. Trung Quốc cũng đã cung cấp các khoản vay và viện trợ cho các nước thành viên SCO để hỗ trợ phát triển kinh tế. Tác giả Marcel de Haas cho rằng: SCO quan tâm đến các lĩnh vực hợp tác như chính trị, quân sự, kinh tế và năng lượng. Các quốc gia thành viên có dân số gần 1,5 tỷ người, chiếm khoảng 1/4 dân số thế giới.

3.3. Hợp tác năng lượng trong khuôn khổ SCO

Hợp tác năng lượng là một lĩnh vực quan trọng khác trong sự tham gia của Trung Quốc vào SCO. Khu vực Trung Á giàu tài nguyên năng lượng, và Trung Quốc là một trong những nước tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới. SCO cung cấp một nền tảng để Trung Quốc hợp tác với các nước Trung Á trong việc khai thác và vận chuyển năng lượng. Tác giả A. Boljatko cũng đưa ra nhận định, đối với Trung Quốc, SCO trước hết là một cơ chế đối thoại kinh tế và năng lượng với các nước láng giềng gần gũi nhất nhằm phát triển các tỉnh Tây Bắc Trung Quốc.

IV. Ảnh Hưởng Chính Trị Vai Trò Lãnh Đạo Mềm Mỏng của Trung Quốc tại SCO

Trung Quốc sử dụng sức mạnh mềm để tăng cường ảnh hưởng chính trị trong SCO. Trung Quốc thúc đẩy các giá trị và văn hóa của mình thông qua các chương trình trao đổi văn hóa, giáo dục và truyền thông. Trung Quốc cũng tích cực tham gia vào các hoạt động nhân đạo và cứu trợ thiên tai ở khu vực Trung Á. Sự tham gia này giúp Trung Quốc tạo dựng hình ảnh tích cực và tăng cường quan hệ với các nước thành viên. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng phải đối mặt với những thách thức trong việc xây dựng vai trò lãnh đạo trong SCO, do sự cạnh tranh từ Nga và những lo ngại của các nước thành viên về sự trỗi dậy của Trung Quốc.

4.1. Thúc đẩy các giá trị và văn hóa Trung Quốc

Trung Quốc sử dụng các chương trình trao đổi văn hóa, giáo dục và truyền thông để thúc đẩy các giá trị và văn hóa của mình trong SCO. Trung Quốc cũng đã thành lập các Viện Khổng Tử ở nhiều nước thành viên SCO để dạy tiếng Trung và quảng bá văn hóa Trung Quốc. Điều này giúp tăng cường sự hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau giữa các nước thành viên.

4.2. Hoạt động nhân đạo và cứu trợ thiên tai

Trung Quốc tích cực tham gia vào các hoạt động nhân đạo và cứu trợ thiên tai ở khu vực Trung Á. Trung Quốc đã cung cấp viện trợ cho các nước thành viên SCO bị ảnh hưởng bởi thiên tai, như động đất và lũ lụt. Sự tham gia này giúp Trung Quốc tạo dựng hình ảnh tích cực và tăng cường quan hệ với các nước thành viên.

4.3. Thách thức trong việc xây dựng vai trò lãnh đạo

Trung Quốc phải đối mặt với những thách thức trong việc xây dựng vai trò lãnh đạo trong SCO. Nga, một thành viên sáng lập khác của SCO, có lợi ích riêng ở khu vực Trung Á và không muốn Trung Quốc thống trị tổ chức. Ngoài ra, một số nước thành viên SCO lo ngại về sự trỗi dậy của Trung Quốc và có thể phản đối việc Trung Quốc tăng cường ảnh hưởng trong khu vực.

V. Quan Hệ Trung Quốc Nga trong SCO Hợp Tác và Cạnh Tranh

Quan hệ Trung Quốc-Nga là một yếu tố quan trọng trong động lực của SCO. Hai nước có chung lợi ích trong việc duy trì sự ổn định ở khu vực Trung Á và đối phó với các mối đe dọa an ninh. Họ cũng có chung quan điểm về nhiều vấn đề quốc tế và ủng hộ một trật tự thế giới đa cực. Tuy nhiên, cũng có sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và Nga trong SCO, đặc biệt là về ảnh hưởng kinh tế và chính trị ở khu vực Trung Á. Việc quản lý mối quan hệ này là rất quan trọng đối với sự thành công của SCO.

5.1. Lợi ích chung và hợp tác chiến lược

Trung Quốc và Nga có chung lợi ích trong việc duy trì sự ổn định ở khu vực Trung Á và đối phó với các mối đe dọa an ninh. Hai nước thường xuyên hợp tác trong SCO để giải quyết các vấn đề khu vực và thúc đẩy hợp tác chiến lược. Trung Quốc và Nga có chung quan điểm về nhiều vấn đề quốc tế và ủng hộ một trật tự thế giới đa cực.

5.2. Cạnh tranh kinh tế và chính trị

Có sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và Nga trong SCO, đặc biệt là về ảnh hưởng kinh tế và chính trị ở khu vực Trung Á. Trung Quốc là một cường quốc kinh tế đang trỗi dậy, trong khi Nga có ảnh hưởng lịch sử ở khu vực này. Hai nước cạnh tranh để giành được các hợp đồng thương mại và đầu tư, cũng như để tăng cường ảnh hưởng chính trị của mình.

5.3. Quản lý mối quan hệ Trung Nga trong SCO

Việc quản lý mối quan hệ Trung-Nga là rất quan trọng đối với sự thành công của SCO. Hai nước cần phải tìm ra cách để hợp tác trong các lĩnh vực có lợi ích chung và giải quyết các tranh chấp một cách hòa bình. Sự ổn định và hợp tác giữa Trung Quốc và Nga là một yếu tố then chốt cho sự phát triển của SCO.

VI. Tương Lai Vai Trò Trung Quốc Triển Vọng và Thách Thức SCO

Vai trò của Trung Quốc trong SCO sẽ tiếp tục định hình tương lai của tổ chức. Trung Quốc có khả năng sẽ tiếp tục thúc đẩy hợp tác kinh tế và an ninh trong SCO, đồng thời tăng cường ảnh hưởng chính trị của mình. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng phải đối mặt với những thách thức như sự cạnh tranh từ Nga, những lo ngại của các nước thành viên về sự trỗi dậy của Trung Quốc và những bất ổn ở khu vực Trung Á. Việc giải quyết những thách thức này là rất quan trọng để Trung Quốc đạt được mục tiêu của mình trong SCO.

6.1. Xu hướng hợp tác kinh tế và an ninh

Trung Quốc có khả năng sẽ tiếp tục thúc đẩy hợp tác kinh tế và an ninh trong SCO. Trung Quốc sẽ tiếp tục đầu tư vào cơ sở hạ tầng và thúc đẩy thương mại với các nước thành viên SCO. Trung Quốc cũng sẽ tiếp tục hợp tác với các nước thành viên SCO trong việc chống lại các mối đe dọa an ninh, như khủng bố và chủ nghĩa ly khai.

6.2. Tăng cường ảnh hưởng chính trị

Trung Quốc có khả năng sẽ tiếp tục tăng cường ảnh hưởng chính trị của mình trong SCO. Trung Quốc sẽ tiếp tục thúc đẩy các giá trị và văn hóa của mình thông qua các chương trình trao đổi văn hóa, giáo dục và truyền thông. Trung Quốc cũng sẽ tiếp tục tham gia vào các hoạt động nhân đạo và cứu trợ thiên tai ở khu vực Trung Á.

6.3. Vượt qua thách thức và đạt được mục tiêu

Để đạt được mục tiêu của mình trong SCO, Trung Quốc cần phải vượt qua những thách thức như sự cạnh tranh từ Nga, những lo ngại của các nước thành viên về sự trỗi dậy của Trung Quốc và những bất ổn ở khu vực Trung Á. Trung Quốc cần phải tìm ra cách để hợp tác với Nga và các nước thành viên SCO khác, đồng thời giải quyết các tranh chấp một cách hòa bình. Trung Quốc cũng cần phải chứng minh rằng sự trỗi dậy của mình là có lợi cho khu vực và thế giới.