Luận văn thạc sĩ: Nghiên cứu tư tưởng Donghak và ảnh hưởng của nó ở Triều Tiên nửa cuối thế kỷ 19

• Tác giả: Đào Vũ Vũ
• Người hướng dẫn: TS. Lê Đình Chỉnh
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Châu Á học
• Đề tài: Nghiên Cứu Tư Tưởng Donghak Và Ảnh Hưởng Của Nó Ở Triều Tiên Thế Kỷ 19
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ khoa học
• Năm xuất bản: 2009
• Địa điểm: Hà Nội

• Phần mở đầu
• 1. CHƯƠNG 1: BỐI CẢNH LỊCH SỬ BÁN ĐẢO KOREA CUỐI THẾ KỶ XIX
• 1.1. Vài nét về tình chính trị, xã hội trước khi xuất hiện tư tưởngg Donghak
• 1.2. Vài nét về tư tưởng học thuật. tôn giáo
• 1.3. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: SUUN CHOI JAE U VÀ NỘI DUNG CỦA TƯ TƯỞNGG DONGHAK
• 2.1. Cuộc đời và sự nghiệp của SuUn Choi Jae U
• 2.2. Hai tác phẩm chính của tư tưởng Donghak
• 2.3. Nội dungcơ bản của tư tưởng Donghak
• 2.4. Tư tưởng Donghak mang đậm tính chất văn hóa Korea
• 2.5. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: ẢNH HƯỞNG CỦA TƯ TƯỞNG DONGHAK TỚI XÃ HỘI JOSEON NỬA CUỐI THẾ KỶ XIX
• 3.1. Phong trào cách mạng nông dân Donghak
• 3.2. Các tôn giáo bắt nguồn từ tư tưởng Donghak
• 3.3. Khơi nguồn ý tưởng về ‘KOREA HỌC’
• 3.4. Tiểu kết chương 3
• Phần kết luận
• Danh mục Tài Liệu Tham Khảo

I. Bối cảnh lịch sử Triều Tiên thế kỷ 19 và sự xuất hiện của Donghak

Cuối thế kỷ 19, Triều Tiên (Joseon) đối mặt nhiều thách thức. Chính quyền suy yếu, tham nhũng lan tràn. Các dòng họ quyền lực thao túng triều đình, gây bất ổn chính trị. Nông dân chịu nhiều áp bức, nghèo đói. Xã hội Triều Tiên bất công, bất ổn. Lưỡng ban (yangban) mất uy tín. Các cuộc nổi dậy nông dân diễn ra, phản ánh sự bất mãn sâu sắc. Công giáo du nhập, ảnh hưởng giới bình dân thành thị. Đây là bối cảnh xã hội phức tạp cho sự ra đời của Donghak. Tư tưởng Donghak, do Choi Jae U khởi xướng, đáp ứng nhu cầu về sự công bằng, ổn định xã hội. Phong trào Donghak được xem như một phản ứng trực tiếp trước thực trạng xã hội đương thời.

1.1 Sự suy yếu của chế độ phong kiến Joseon

Chế độ phong kiến Joseon vào cuối thế kỷ XIX đã suy yếu nghiêm trọng. Tham nhũng hoành hành trong triều đình. Các dòng họ quyền thế, điển hình là An Dong Kim thị và Phong Nhưỡng Triệu thị, tranh giành quyền lực. Chính sách Thang Bình (ThangPyong) thất bại. Tình trạng mua quan, bán tước phổ biến. Lưỡng ban (Yangban) suy thoái, mất đi uy quyền. Nông dân chịu nhiều áp lực, dẫn đến các cuộc nổi dậy như vụ Hồng Cảnh Lai (Hong Kyong Rae) và Tấn Châu dân loạn (Jinju Min Ran). Những bất ổn này tạo điều kiện cho sự phát triển của các tư tưởng mới, trong đó có Donghak, nhằm giải quyết những bất công xã hội.

1.2 Xu hướng xã hội và tôn giáo

Bên cạnh sự suy yếu của chế độ phong kiến, xã hội Triều Tiên thế kỷ 19 chứng kiến sự xuất hiện của nhiều xu hướng mới. Công giáo được truyền bá, thu hút một bộ phận dân chúng, nhất là ở khu vực thành thị. Tuy nhiên, ảnh hưởng của Nho giáo vẫn rất mạnh mẽ. Văn hóa Triều Tiên chịu tác động của các xu hướng tư tưởng mới nhưng vẫn giữ được những nét đặc trưng riêng. Sự bất mãn của quần chúng đối với chế độ hiện hành tạo tiền đề cho sự xuất hiện và lan rộng của tư tưởng Donghak. Donghak không chỉ là một phong trào tôn giáo mà còn phản ánh khát vọng thay đổi xã hội của người dân.

II. Tư tưởng Donghak của Choi Jae U

Choi Jae U (Suun Choi Jae U), người sáng lập Donghak, đưa ra một hệ thống tư tưởng mới. Hai tác phẩm chính là Đông Kinh Đại Toàn (DongKyongDaeJeon) và Long Đàm Di Từ (YongDamYuSa). Tư tưởng Donghak nhấn mạnh về thị Thiên chủ, tính nhân văn, và sự bình đẳng giữa con người. Quan điểm Donghak về xã hội, chính trị, và kinh tế khác biệt với Nho giáo. Donghak đề cao tính dân tộc, chống lại sự áp bức của giai cấp thống trị và sự xâm lược ngoại bang. Quan điểm Donghak về thiên nhiên, con người và xã hội phản ánh triết lý độc đáo của Choi Jae U.

2.1 Cuộc đời và sự nghiệp của Choi Jae U

Choi Jae U (1824-1864), nhà sáng lập Donghak, là nhân vật trung tâm của phong trào này. Ông sinh ra trong một gia đình bình thường. Cuộc đời Choi Jae U trải qua nhiều khó khăn, ông chứng kiến sự bất công xã hội. Ông đã thấy sự bất công của chế độ phong kiến. Ông đã sáng tạo ra Donghak để đối phó với những bất công ấy. Sự nghiệp Choi Jae U tập trung vào việc truyền bá tư tưởng Donghak. Ông đã viết hai tác phẩm kinh điển là Đông Kinh Đại Toàn và Long Đàm Di Từ. Những tác phẩm này đã có ảnh hưởng sâu rộng đến xã hội Triều Tiên.

2.2 Nội dung cơ bản của tư tưởng Donghak

Tư tưởng Donghak khuyến khích sự bình đẳng giữa con người. Nó phản đối sự áp bức của giai cấp thống trị. Tư tưởng Donghak đề cao vai trò của người dân trong việc xây dựng đất nước. Donghak là một hệ thống tư tưởng độc đáo, kết hợp giữa tôn giáo và chính trị. Quan điểm Donghak về thần linh, thiên nhiên, và con người là những nội dung cốt lõi. Giáo lý Donghak được truyền bát qua hai tác phẩm chính của Choi Jae U. Tư tưởng Donghak đã có ảnh hưởng lớn đến phong trào nông dân và lịch sử Triều Tiên.

III. Ảnh hưởng của Donghak ở Triều Tiên thế kỷ 19

Donghak không chỉ là một hệ thống tư tưởng mà còn là một phong trào xã hội. Phong trào Donghak thu hút đông đảo người tham gia, chủ yếu là nông dân. Cuộc khởi nghĩa Donghak là một trong những sự kiện quan trọng của lịch sử Triều Tiên. Ảnh hưởng Donghak đến xã hội Triều Tiên là sâu rộng. Nó thúc đẩy tinh thần dân tộc, đòi hỏi cải cách xã hội. Donghak góp phần vào sự phát triển của văn hóa Triều Tiên. Di sản Donghak vẫn còn được lưu giữ đến ngày nay.

3.1 Phong trào nông dân Donghak

Phong trào nông dân Donghak là biểu hiện của sự áp bức trong xã hội Triều Tiên. Cuộc khởi nghĩa Donghak thể hiện sự phản kháng chống lại chế độ phong kiến. Chiến tranh Donghak là một sự kiện quan trọng trong lịch sử Triều Tiên. Nông dân Donghak đấu tranh đòi sự công bằng và cải tổ xã hội. Hậu quả Donghak đã để lại nhiều bài học cho lịch sử Triều Tiên. Số nội dụng dạy Donghak lan truyền nhanh chóng trong nông thôn.

3.2 Di sản và ảnh hưởng lâu dài của Donghak

Donghak để lại di sản quan trọng trong văn hóa Triều Tiên. Tư tưởng Donghak đã ảnh hưởng đến sự phát triển của các tôn giáo khác. Chondogyo (Thiên đạo giáo) là một trong những tôn giáo bắt nguồn từ Donghak. Ảnh hưởng Donghak vẫn còn được thấy trong xã hội Hàn Quốc hiện đại. Suy tư về Donghak vẫn tiếp tục đến nay. So sánh Donghak với Phật giáo và Khổng giáo giúp hiểu được sự độc đáo của nó. Donghak góp phần làm giàu văn hóa Triều Tiên.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh lịch sử bán đảo Korea nửa cuối thế kỷ XIX, triều đại Joseon đang trải qua giai đoạn suy yếu và khủng hoảng nghiêm trọng về chính trị, xã hội và kinh tế. Các dòng họ thông gia hoàng tộc thao túng quyền lực, tình trạng tham nhũng, mua quan bán tước diễn ra phổ biến, khiến đời sống nông dân trở nên bần cùng và bất mãn xã hội gia tăng. Trong bối cảnh đó, tư tưởng Donghak do SuUn Choi Jae U sáng lập đã xuất hiện như một luồng gió mới, dung hợp các yếu tố Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo và tín ngưỡng dân gian, đồng thời phản ánh khát vọng bình đẳng và cải cách xã hội của người dân. Tư tưởng này nhanh chóng lan rộng trong tầng lớp nông dân, trở thành nền tảng cho phong trào cách mạng nông dân Donghak cuối thế kỷ XIX, thu hút hàng vạn người tham gia chống lại ách thống trị phong kiến và sự xâm lược của đế quốc Nhật Bản.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích hệ thống tư tưởng Donghak của SuUn Choi Jae U, làm rõ nội dung cơ bản và những ảnh hưởng của nó đối với xã hội Joseon trong giai đoạn nửa cuối thế kỷ XIX. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hai tác phẩm chính của SuUn là “Đông Kinh Đại Toàn” và “Long Đàm Di Từ”, đồng thời khảo sát bối cảnh lịch sử, xã hội và các phong trào cách mạng nông dân liên quan. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu sâu sắc lịch sử tư tưởng và xã hội Korea, đồng thời góp phần làm sáng tỏ vai trò của tư tưởng Donghak trong quá trình phát triển văn hóa và chính trị của bán đảo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu liên ngành, kết hợp triết học, lịch sử và xã hội học để phân tích tư tưởng Donghak. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết Tính Lý học (Neo-Confucianism): Giúp hiểu bối cảnh triết học và xã hội Joseon, đặc biệt là vai trò của Nho giáo trong cấu trúc xã hội và chính trị, cũng như sự phản ứng của tư tưởng Donghak đối với hệ thống này.
• Lý thuyết về phong trào xã hội và tôn giáo: Giúp phân tích tư tưởng Donghak như một phong trào xã hội có tính chất tôn giáo, phản ánh nhu cầu cải cách xã hội và khát vọng bình đẳng của nông dân.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: “Thiên chủ” (Thần Trời), “thị Thiên chủ” (con người là hiện thân của Thiên chủ), “bất nhiên kỳ nhiên” (cách tư duy về sự tồn tại và vận hành của thế giới), cùng các yếu tố văn hóa và tôn giáo truyền thống Korea được dung hợp trong tư tưởng Donghak.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp mô tả lịch sử, liên ngành và tổng hợp nhằm hệ thống hóa nội dung tư tưởng Donghak và phân tích ảnh hưởng xã hội của nó. Cụ thể:

• Nguồn dữ liệu: Chủ yếu là hai tác phẩm của SuUn Choi Jae U – “Đông Kinh Đại Toàn” (chữ Hán) và “Long Đàm Di Từ” (chữ Hangul), cùng các tài liệu nghiên cứu tiếng Hàn và tiếng Việt liên quan đến lịch sử, triết học và xã hội học Korea cuối thế kỷ XIX.
• Phương pháp phân tích: Phân tích nội dung văn bản, so sánh các khái niệm triết học, đồng thời đối chiếu với bối cảnh lịch sử và các phong trào xã hội đương thời.
• Timeline nghiên cứu: Tập trung vào giai đoạn cuối thế kỷ XIX, đặc biệt từ năm 1860 đến đầu thế kỷ XX, khi tư tưởng Donghak phát triển và ảnh hưởng mạnh mẽ đến xã hội Joseon.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ các tài liệu chính và phụ trợ liên quan đến tư tưởng Donghak, được chọn lọc kỹ lưỡng nhằm đảm bảo tính khách quan và khoa học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tư tưởng Donghak là sự dung hợp độc đáo giữa các yếu tố truyền thống và mới: SuUn Choi Jae U đã kết hợp Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo và tín ngưỡng dân gian với các khái niệm mới như “Thiên chủ” và “bất nhiên kỳ nhiên”. Ví dụ, trong “Đông Kinh Đại Toàn”, ông nhấn mạnh “thần Trời thì là một” và con người đều bình đẳng dưới Thiên chủ, phản ánh quan điểm nhân sinh quan mới mẻ so với hệ thống đẳng cấp Joseon.

2. Tư tưởng Donghak phản ánh khát vọng cải cách xã hội và bình đẳng: Qua các tác phẩm, SuUn kêu gọi sự cải tổ triệt để xã hội phong kiến, chống lại tham nhũng và bất công. Phong trào nông dân Donghak đã thu hút hàng vạn người tham gia, thể hiện qua các cuộc khởi nghĩa nông dân cuối thế kỷ XIX với tỷ lệ tham gia tăng nhanh trong vòng 3 năm sau khi Donghak lan rộng trên toàn quốc.

3. Ảnh hưởng sâu rộng của tư tưởng Donghak đến các tôn giáo bản địa và phong trào dân tộc: Donghak là cội nguồn của Thiên đạo giáo và SuUn giáo, đồng thời khơi nguồn cho ý tưởng “Korea học” – một hệ tư tưởng mang đậm bản sắc dân tộc. Sự kiện giáo chủ thứ ba tuyên bố Donghak là Thiên đạo giáo năm 1905 đánh dấu sự chuyển hóa từ học thuyết sang tôn giáo có tổ chức.

4. Tư tưởng Donghak có tính chất phản kháng và bảo vệ bản sắc văn hóa Korea: SuUn phê phán “đạo của phương Tây” và sự xâm lược văn hóa, đồng thời khẳng định “Đạo của ta” là Thiên đạo, giữ gìn truyền thống và tinh thần dân tộc. Điều này giải thích tại sao Donghak nhanh chóng được nông dân chấp nhận trong bối cảnh xã hội Joseon suy yếu và bị đe dọa bởi các thế lực ngoại bang.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân thành công của tư tưởng Donghak nằm ở sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và đổi mới, đáp ứng nhu cầu cấp thiết của xã hội Joseon lúc bấy giờ. So với các trường phái học thuật như Silhak hay các tôn giáo du nhập như Công giáo, Donghak có sức lan tỏa mạnh mẽ trong nông dân nhờ tính bình đẳng và khả năng giải quyết các mâu thuẫn xã hội.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, luận văn bổ sung góc nhìn hệ thống và phân tích sâu sắc hơn về nội dung tư tưởng, đồng thời làm rõ ảnh hưởng xã hội của Donghak qua các phong trào cách mạng nông dân. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng tín đồ Donghak và bản đồ phân bố phong trào cách mạng trên bán đảo.

Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ nằm ở việc làm sáng tỏ một học thuyết triết học độc đáo của Korea mà còn góp phần hiểu rõ hơn về lịch sử xã hội và các phong trào dân tộc trong bối cảnh xung đột văn hóa và chính trị cuối thế kỷ XIX.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường nghiên cứu liên ngành về tư tưởng Donghak: Khuyến khích các nhà nghiên cứu lịch sử, triết học, xã hội học phối hợp để khai thác sâu hơn các khía cạnh triết học và xã hội của Donghak, nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu trong vòng 5 năm tới.

2. Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa tư tưởng Donghak trong giáo dục và văn hóa đại chúng: Các cơ quan văn hóa và giáo dục nên đưa nội dung tư tưởng Donghak vào chương trình giảng dạy và các hoạt động văn hóa nhằm nâng cao nhận thức về bản sắc dân tộc trong 3 năm tới.

3. Khuyến khích hợp tác quốc tế trong nghiên cứu tư tưởng Đông Á: Tăng cường trao đổi học thuật giữa các viện nghiên cứu Hàn Quốc, Việt Nam và các nước Đông Á khác để mở rộng hiểu biết và so sánh các hệ tư tưởng truyền thống, thực hiện trong 2 năm tới.

4. Ứng dụng tư tưởng Donghak trong phát triển cộng đồng và chính sách xã hội: Các tổ chức xã hội và chính quyền địa phương có thể khai thác các giá trị bình đẳng và đoàn kết trong tư tưởng Donghak để xây dựng các chương trình phát triển bền vững, giảm nghèo và tăng cường sự tham gia của cộng đồng trong 5 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu lịch sử và triết học Đông Á: Luận văn cung cấp phân tích hệ thống về tư tưởng Donghak, giúp các học giả hiểu sâu sắc hơn về lịch sử tư tưởng và các phong trào xã hội ở bán đảo Korea cuối thế kỷ XIX.

2. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành Châu Á học, Triết học, Xã hội học: Tài liệu là nguồn tham khảo quý giá cho việc giảng dạy và nghiên cứu về các hệ tư tưởng truyền thống và hiện đại trong khu vực Đông Á.

3. Nhà quản lý văn hóa và giáo dục: Giúp xây dựng các chương trình giáo dục và bảo tồn văn hóa dân tộc, đồng thời phát huy giá trị tư tưởng truyền thống trong xã hội hiện đại.

4. Các tổ chức xã hội và phát triển cộng đồng: Tham khảo để áp dụng các giá trị tư tưởng Donghak trong việc thúc đẩy bình đẳng xã hội, đoàn kết cộng đồng và phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

1. Tư tưởng Donghak là gì và có điểm gì đặc biệt?
   Tư tưởng Donghak là học thuyết do SuUn Choi Jae U sáng lập, dung hợp Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo và tín ngưỡng dân gian, nhấn mạnh “Thiên chủ” – thần Trời duy nhất và bình đẳng con người. Điểm đặc biệt là nó vừa giữ gìn bản sắc truyền thống vừa phản kháng sự xâm lược văn hóa phương Tây.

2. Tại sao tư tưởng Donghak lại thu hút đông đảo nông dân?
   Donghak kêu gọi bình đẳng xã hội, chống lại tham nhũng và bất công của tầng lớp quý tộc, phù hợp với nhu cầu cải cách và khát vọng tự do của nông dân trong bối cảnh Joseon suy yếu. Phong trào cách mạng nông dân Donghak đã thu hút hàng vạn người tham gia.

3. Hai tác phẩm chính của SuUn Choi Jae U là gì?
   Hai tác phẩm chính là “Đông Kinh Đại Toàn” viết bằng chữ Hán, mang tính lý luận sâu sắc, và “Long Đàm Di Từ” viết bằng chữ Hangul, mang tính bình dân, dễ thuộc, hướng tới người dân thường và tầng lớp thấp trong xã hội.

4. Ảnh hưởng của tư tưởng Donghak đến xã hội Korea như thế nào?
   Donghak đã trở thành nền tảng cho phong trào cách mạng nông dân cuối thế kỷ XIX, đồng thời là cội nguồn của các tôn giáo bản địa như Thiên đạo giáo và SuUn giáo, góp phần hình thành ý thức dân tộc và phát triển văn hóa Korea hiện đại.

5. Tư tưởng Donghak có liên quan gì đến các hệ tư tưởng khác trong khu vực?
   Donghak có sự kết hợp độc đáo giữa các yếu tố truyền thống Đông Á như Nho giáo và Phật giáo, đồng thời phản ánh sự tiếp nhận và phản kháng văn hóa phương Tây. Nó góp phần làm phong phú thêm hệ tư tưởng Đông Á và mở rộng phạm vi nghiên cứu về triết học khu vực.

Kết luận

• Tư tưởng Donghak của SuUn Choi Jae U là sự dung hợp độc đáo giữa truyền thống và đổi mới, phản ánh khát vọng bình đẳng và cải cách xã hội của người dân Korea cuối thế kỷ XIX.
• Hai tác phẩm “Đông Kinh Đại Toàn” và “Long Đàm Di Từ” là nguồn tư liệu quý giá để nghiên cứu hệ thống tư tưởng này.
• Donghak đã có ảnh hưởng sâu rộng đến phong trào cách mạng nông dân và các tôn giáo bản địa, góp phần quan trọng vào lịch sử và văn hóa Korea.
• Nghiên cứu này mở ra hướng đi mới cho việc hiểu và phát huy giá trị tư tưởng truyền thống trong bối cảnh hiện đại.
• Các bước tiếp theo cần tập trung vào nghiên cứu liên ngành, bảo tồn văn hóa và ứng dụng tư tưởng Donghak trong phát triển xã hội.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà nghiên cứu và tổ chức văn hóa hãy khai thác và phát huy giá trị tư tưởng Donghak để góp phần xây dựng xã hội công bằng, văn minh và phát triển bền vững.