Luận văn thạc sĩ: Nghiên cứu tư tưởng Donghak và ảnh hưởng của nó ở Triều Tiên nửa cuối thế kỷ 19

• Tác giả: Đào Vũ Vũ
• Người hướng dẫn: TS. Lê Đình Chỉnh
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Châu Á học
• Đề tài: Nghiên Cứu Tư Tưởng Donghak Và Ảnh Hưởng Ở Triều Tiên Thế Kỷ 19
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2009
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• MỤC LỤC
• 1. CHƯƠNG 1: BỐI CẢNH LỊCH SỬ BÁN ĐẢO KOREA CUỐI THẾ KỶ XIX
• 1.1. Vài nét về tình chính trị, xã hội trước khi xuất hiện tư tưởngg Donghak
• 1.2. Vài nét về tư tưởng học thuật. tôn giáo
• 1.3. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: SUUN CHOI JAE U VÀ NỘI DUNG CỦA TƯ TƯỞNGG DONGHAK
• 2.1. Cuộc đời và sự nghiệp của SuUn Choi Jae U
• 2.2. Hai tác phẩm chính của tư tưởng Donghak
• 2.3. Nội dungcơ bản của tư tưởng Donghak
• 2.4. Tư tưởng Donghak mang đậm tính chất văn hóa Korea
• 2.5. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: ẢNH HƯỞNG CỦA TƯ TƯỞNG DONGHAK TỚI XÃ HỘI JOSEON NỬA CUỐI THẾ KỶ XIX
• 3.1. Phong trào cách mạng nông dân Donghak
• 3.2. Các tôn giáo bắt nguồn từ tư tưởng Donghak
• 3.3. Khơi nguồn ý tưởng về ‘KOREA HỌC’
• 3.4. Tiểu kết chương 3
• PHẦN MỞ ĐẦU
• PHẦN KẾT LUẬN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Bối cảnh lịch sử bán đảo Korea cuối thế kỷ XIX

Bối cảnh lịch sử của bán đảo Korea vào nửa cuối thế kỷ XIX là một giai đoạn đầy biến động. Chính quyền phong kiến Joseon đang trong tình trạng suy yếu, với nhiều mâu thuẫn nội bộ. Các dòng họ hoàng tộc như Kim và Jo đã thao túng quyền lực, dẫn đến sự rối ren trong chính trị. Tầng lớp yangban, từng là tầng lớp quyền lực, giờ đây không còn ảnh hưởng lớn. Tình trạng tham nhũng và mua quan bán tước diễn ra phổ biến, khiến nông dân phải gánh chịu hậu quả nặng nề. Trong bối cảnh này, tư tưởng Donghak xuất hiện như một phản ứng mạnh mẽ từ phía quần chúng, đặc biệt là nông dân. Tư tưởng này không chỉ mang tính tôn giáo mà còn là một phong trào xã hội, kêu gọi cải cách và bảo vệ quyền lợi cho người dân. Sự phát triển của Donghak đã tạo ra một làn sóng mới trong xã hội, khơi dậy tinh thần dân tộc và ý thức về quyền sống của người dân.

1.1. Tình hình chính trị xã hội trước khi xuất hiện tư tưởng Donghak

Trước khi tư tưởng Donghak ra đời, xã hội Korea đang trải qua nhiều biến động. Chính quyền Joseon bị suy yếu do sự thao túng của các dòng họ hoàng tộc. Tầng lớp yangban không còn giữ được vị thế của mình, dẫn đến sự bất mãn trong quần chúng. Nông dân, vốn là tầng lớp chịu nhiều áp lực từ chính quyền, đã bắt đầu nổi dậy. Các cuộc nổi loạn như của Hong Kyong Rae và Jinju Min Ran đã diễn ra, thể hiện sự phản kháng mạnh mẽ của người dân. Tình hình này đã tạo điều kiện cho tư tưởng Donghak phát triển, với mục tiêu cải cách xã hội và bảo vệ quyền lợi cho nông dân.

1.2. Vài nét về tư tưởng học thuật tôn giáo

Tư tưởng Donghak không chỉ đơn thuần là một tôn giáo mà còn là một hệ tư tưởng triết học mang đậm bản sắc văn hóa Korea. Được sáng lập bởi Choi Jae U, tư tưởng này nhấn mạnh vào sự bình đẳng và quyền sống của con người. Donghak kêu gọi mọi người phải tự nhận thức về giá trị bản thân và đấu tranh cho quyền lợi của mình. Tư tưởng này đã thu hút đông đảo quần chúng, đặc biệt là nông dân, nhờ vào thông điệp mạnh mẽ về sự công bằng và cải cách xã hội. Sự kết hợp giữa tôn giáo và triết học trong Donghak đã tạo ra một phong trào mạnh mẽ, góp phần vào cuộc cách mạng nông dân sau này.

II. Nội dung tư tưởng Donghak

Tư tưởng Donghak được xây dựng trên nền tảng của triết lý nhân văn và tôn giáo. Choi Jae U đã phát triển hai tác phẩm chính là DongKyongDaeJeon và YongDamYuSa, trong đó nêu rõ các nguyên tắc cơ bản của tư tưởng này. Donghak nhấn mạnh vào sự kết nối giữa con người với thiên nhiên và vũ trụ, đồng thời khẳng định giá trị của mỗi cá nhân. Tư tưởng này cũng kêu gọi sự đoàn kết giữa các tầng lớp xã hội, đặc biệt là giữa nông dân và các tầng lớp khác. Sự phát triển của Donghak không chỉ dừng lại ở tôn giáo mà còn mở rộng ra các lĩnh vực xã hội, chính trị, và văn hóa, tạo ra một phong trào cách mạng mạnh mẽ trong xã hội Korea.

2.1. Cuộc đời và sự nghiệp của SuUn Choi Jae U

SuUn Choi Jae U, người sáng lập tư tưởng Donghak, đã có một cuộc đời đầy thăng trầm. Ông sinh ra trong một gia đình nông dân và sớm nhận thức được những bất công trong xã hội. Qua quá trình học tập và trải nghiệm, Choi Jae U đã phát triển tư tưởng của mình, nhấn mạnh vào sự bình đẳng và quyền sống của con người. Ông đã thiết lập nhiều cơ sở giáo đoàn, thu hút đông đảo quần chúng tham gia. Sự nghiệp của ông không chỉ dừng lại ở việc truyền bá tôn giáo mà còn mở rộng ra các hoạt động xã hội, góp phần vào cuộc cách mạng nông dân sau này.

2.2. Hai tác phẩm chính của tư tưởng Donghak

Hai tác phẩm chính của Donghak là DongKyongDaeJeon và YongDamYuSa. Trong đó, DongKyongDaeJeon được coi là kinh điển, nêu rõ các nguyên tắc triết học và tôn giáo của Donghak. Tác phẩm này không chỉ mang tính chất tôn giáo mà còn chứa đựng nhiều giá trị triết học sâu sắc. YongDamYuSa là tác phẩm thứ hai, thể hiện những suy tư của Choi Jae U về cuộc sống và con người. Cả hai tác phẩm này đã trở thành nền tảng cho sự phát triển của Donghak và ảnh hưởng sâu rộng đến xã hội Korea.

III. Ảnh hưởng của tư tưởng Donghak tới xã hội Joseon nửa cuối thế kỷ XIX

Tư tưởng Donghak đã có ảnh hưởng sâu rộng đến xã hội Joseon trong nửa cuối thế kỷ XIX. Phong trào cách mạng nông dân Donghak đã thu hút hàng vạn người tham gia, thể hiện sự phản kháng mạnh mẽ đối với chính quyền phong kiến. Tư tưởng này không chỉ dừng lại ở việc kêu gọi cải cách xã hội mà còn khơi dậy tinh thần dân tộc, tạo ra một làn sóng mới trong ý thức của người dân. Sự phát triển của Donghak đã góp phần vào việc hình thành các tôn giáo mới, đồng thời mở ra một hướng đi mới cho văn hóa và xã hội Korea.

3.1. Phong trào cách mạng nông dân Donghak

Phong trào cách mạng nông dân Donghak là một trong những sự kiện lịch sử quan trọng nhất trong xã hội Korea nửa cuối thế kỷ XIX. Phong trào này không chỉ là một cuộc nổi dậy chống lại chính quyền phong kiến mà còn là một cuộc cách mạng xã hội, kêu gọi sự bình đẳng và cải cách. Hàng vạn nông dân đã tham gia vào phong trào, thể hiện sự phản kháng mạnh mẽ đối với áp bức và bất công. Phong trào Donghak đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử Korea, mở ra một trang mới cho cuộc đấu tranh giành quyền lợi của người dân.

3.2. Các tôn giáo bắt nguồn từ tư tưởng Donghak

Tư tưởng Donghak đã trở thành nền tảng cho sự hình thành của nhiều tôn giáo mới tại Korea. Sau khi Choi Jae U qua đời, các học trò của ông đã tiếp tục phát triển tư tưởng này, dẫn đến sự ra đời của Chondogyo (Thiên đạo giáo) và SuUn giáo. Những tôn giáo này không chỉ kế thừa các giá trị của Donghak mà còn mở rộng ra nhiều lĩnh vực khác trong xã hội. Sự phát triển của các tôn giáo này đã góp phần vào việc hình thành một nền văn hóa đa dạng và phong phú tại Korea.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh lịch sử bán đảo Korea nửa cuối thế kỷ XIX, triều đại Joseon đang trải qua giai đoạn suy yếu nghiêm trọng với nhiều mâu thuẫn nội bộ, sự lũng đoạn quyền lực của các dòng họ thông gia hoàng tộc và sự khủng hoảng xã hội sâu sắc. Tình trạng tham nhũng, mua quan bán tước và áp bức nông dân diễn ra phổ biến, dẫn đến nhiều cuộc nổi dậy nông dân và sự phiêu tán của tầng lớp này. Trong bối cảnh đó, tư tưởng Donghak do SuUn Choi Jae U sáng lập đã xuất hiện như một luồng gió mới, dung hợp các yếu tố Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo và tín ngưỡng dân gian, đồng thời phản ánh khát vọng cải cách xã hội và tinh thần dân tộc của người dân Korea.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích hệ thống tư tưởng Donghak, làm rõ nội dung cơ bản của học thuyết này và đánh giá ảnh hưởng của nó đối với xã hội Joseon, đặc biệt là phong trào cách mạng nông dân Donghak cuối thế kỷ XIX. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hai tác phẩm chính của SuUn Choi Jae U là “Đông Kinh Đại Toàn” và “Long Đàm Di Từ”, đồng thời khảo sát bối cảnh lịch sử, xã hội và các tác động của tư tưởng này trên bán đảo Korea trong giai đoạn từ khoảng 1850 đến đầu thế kỷ XX.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc làm sáng tỏ một học thuyết tôn giáo - triết học bản địa, góp phần bổ sung vào kho tàng triết học và lịch sử tư tưởng châu Á, đồng thời cung cấp góc nhìn mới về các phong trào xã hội và cách mạng nông dân tại Korea. Qua đó, luận văn cũng góp phần nâng cao nhận thức về sự đa dạng văn hóa và lịch sử tư tưởng của khu vực Đông Á.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết lịch sử xã hội và lý thuyết tôn giáo so sánh. Lý thuyết lịch sử xã hội giúp phân tích bối cảnh chính trị, xã hội của triều đại Joseon, đặc biệt là các mâu thuẫn giai cấp, sự suy yếu của chế độ phong kiến và các phong trào nông dân. Lý thuyết tôn giáo so sánh được sử dụng để đánh giá các yếu tố tư tưởng trong Donghak, so sánh với các hệ tư tưởng truyền thống như Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo và các tôn giáo ngoại lai như Công giáo.

Ba khái niệm chuyên ngành được tập trung nghiên cứu gồm: “Thiên chủ” (đấng tối cao trong tư tưởng Donghak), “bất nhiên kỳ nhiên” (phương pháp tư duy logic trong Donghak) và “thị Thiên chủ” (niềm tin về sự hiện diện của thần linh trong con người). Ngoài ra, mô hình phân tích ảnh hưởng xã hội của tư tưởng được áp dụng để đánh giá tác động của Donghak tới phong trào cách mạng nông dân và sự hình thành các tôn giáo bản địa mới.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp mô tả lịch sử kết hợp phương pháp liên ngành và tổng hợp. Phương pháp mô tả lịch sử giúp hệ thống hóa các sự kiện, diễn biến chính trị xã hội và quá trình hình thành tư tưởng Donghak. Phương pháp liên ngành kết hợp các góc nhìn lịch sử, triết học, xã hội học và tôn giáo học để phân tích sâu sắc nội dung tư tưởng và ảnh hưởng của nó.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm hai tác phẩm của SuUn Choi Jae U: “Đông Kinh Đại Toàn” (bằng chữ Hán) và “Long Đàm Di Từ” (bằng chữ Hangul), cùng các tài liệu nghiên cứu tiếng Hàn và tiếng Việt liên quan. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ các tài liệu chính và phụ trợ liên quan đến tư tưởng Donghak và bối cảnh xã hội Joseon cuối thế kỷ XIX. Phương pháp phân tích chủ yếu là phân tích nội dung, so sánh và đối chiếu các quan điểm tư tưởng, đồng thời sử dụng phương pháp tổng hợp để kết nối các dữ liệu lịch sử và triết học.

Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 1824 (năm sinh SuUn Choi Jae U) đến đầu thế kỷ XX, với trọng tâm là các sự kiện từ 1850 đến 1905, giai đoạn Donghak phát triển và ảnh hưởng sâu rộng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tư tưởng Donghak là sự dung hợp độc đáo giữa các hệ tư tưởng truyền thống và yếu tố mới: Donghak kết hợp Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo và tín ngưỡng dân gian, đồng thời phản ánh sự tiếp nhận có chọn lọc các yếu tố văn hóa phương Tây. Ví dụ, khái niệm “Thiên chủ” trong Donghak vừa mang tính truyền thống vừa có nét tương đồng với khái niệm thần linh phổ quát trong triết học phương Tây.

2. Donghak phản ánh sâu sắc mâu thuẫn xã hội và khát vọng cải cách của nông dân Joseon: Tư tưởng này kêu gọi bình đẳng xã hội, chống lại sự áp bức của tầng lớp quan lại và các dòng họ thông gia. Theo ước tính, chỉ trong vòng 3 năm sau khi thành lập, Donghak đã lan rộng trên phạm vi toàn quốc, thu hút hàng vạn nông dân tham gia.

3. Phong trào cách mạng nông dân Donghak là biểu hiện thực tiễn của tư tưởng này: Cuộc khởi nghĩa nông dân Donghak cuối thế kỷ XIX thu hút đông đảo quần chúng, phản ánh sự bất mãn sâu sắc với chính quyền phong kiến và sự xâm lược của các thế lực ngoại bang. So với các cuộc nổi dậy trước đó, phong trào này có tổ chức và mục tiêu rõ ràng hơn, với sự cổ vũ mạnh mẽ từ tư tưởng Donghak.

4. Donghak là cội nguồn của các tôn giáo bản địa mới và góp phần hình thành “Korea học”: Sau khi Donghak trở thành tôn giáo Thiên đạo giáo, nó đã tạo nền tảng cho sự phát triển các tôn giáo bản địa và thúc đẩy sự quan tâm nghiên cứu văn hóa, lịch sử Korea. Điều này góp phần nâng cao nhận thức về bản sắc dân tộc và giá trị văn hóa truyền thống.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân thành công của Donghak nằm ở khả năng dung hợp các yếu tố truyền thống với nhu cầu đổi mới xã hội, tạo nên một hệ tư tưởng vừa gần gũi với người dân vừa có tính cách mạng. So với các nghiên cứu trước đây, luận văn làm rõ hơn các khái niệm triết học trong Donghak như “bất nhiên kỳ nhiên” – một phương pháp tư duy logic độc đáo, giúp hiểu sâu sắc về cách thức nhận thức và tồn tại trong tư tưởng này.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện sự lan rộng của Donghak theo thời gian và bản đồ phân bố các cuộc khởi nghĩa nông dân, giúp minh họa rõ ràng ảnh hưởng xã hội của tư tưởng này. Bảng so sánh các khái niệm trong Donghak với các hệ tư tưởng truyền thống và phương Tây cũng sẽ làm nổi bật tính độc đáo và sự giao thoa văn hóa trong tư tưởng.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của Donghak trong lịch sử tư tưởng Korea và phong trào cách mạng nông dân, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu mới về sự phát triển các tôn giáo bản địa và văn hóa dân tộc trong bối cảnh hiện đại.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường nghiên cứu chuyên sâu về tư tưởng Donghak: Khuyến khích các viện nghiên cứu và trường đại học tại Hàn Quốc và quốc tế mở rộng các dự án nghiên cứu đa ngành về Donghak, tập trung vào phân tích triết học và ảnh hưởng xã hội. Thời gian thực hiện: 3-5 năm.

2. Phát triển chương trình đào tạo và giáo dục về Donghak trong hệ thống giáo dục đại học: Đưa nội dung tư tưởng Donghak vào chương trình học chuyên ngành Châu Á học, Triết học và Lịch sử nhằm nâng cao nhận thức sinh viên về giá trị văn hóa và lịch sử Korea. Chủ thể thực hiện: Bộ Giáo dục và các trường đại học. Timeline: 1-2 năm.

3. Xây dựng các bảo tàng, trung tâm nghiên cứu và triển lãm về Donghak và phong trào cách mạng nông dân: Tạo không gian trưng bày, giáo dục công chúng về lịch sử và tư tưởng Donghak, góp phần bảo tồn di sản văn hóa. Chủ thể thực hiện: Chính quyền địa phương và các tổ chức văn hóa. Thời gian: 2-3 năm.

4. Khuyến khích hợp tác quốc tế trong nghiên cứu và trao đổi học thuật về Donghak: Thiết lập các chương trình hợp tác giữa các viện nghiên cứu Việt Nam, Hàn Quốc và các nước Đông Á khác để chia sẻ tài liệu, tổ chức hội thảo quốc tế. Chủ thể: Các trường đại học và viện nghiên cứu. Timeline: liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Sinh viên và học giả chuyên ngành Châu Á học, Triết học và Lịch sử: Luận văn cung cấp kiến thức hệ thống về tư tưởng Donghak và bối cảnh lịch sử xã hội Korea, hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu và luận văn học thuật.

2. Nhà nghiên cứu tôn giáo và văn hóa Đông Á: Tài liệu giúp hiểu rõ sự phát triển các tôn giáo bản địa và ảnh hưởng của tư tưởng truyền thống trong xã hội hiện đại.

3. Chuyên gia chính sách và phát triển văn hóa: Thông tin trong luận văn hỗ trợ xây dựng các chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc, đồng thời thúc đẩy giao lưu văn hóa quốc tế.

4. Cộng đồng người Korea và người Việt quan tâm đến lịch sử và văn hóa: Luận văn giúp nâng cao nhận thức về lịch sử dân tộc, góp phần củng cố bản sắc văn hóa và sự hiểu biết lẫn nhau giữa các dân tộc.

Câu hỏi thường gặp

1. Tư tưởng Donghak là gì và có điểm gì đặc biệt?
   Donghak là một học thuyết tôn giáo - triết học do SuUn Choi Jae U sáng lập, dung hợp Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo và tín ngưỡng dân gian. Điểm đặc biệt là khái niệm “Thiên chủ” và phương pháp tư duy “bất nhiên kỳ nhiên” giúp nhận thức về sự tồn tại và bình đẳng xã hội.

2. Tại sao Donghak lại thu hút đông đảo nông dân Joseon?
   Donghak kêu gọi bình đẳng xã hội, chống lại sự áp bức của tầng lớp quan lại và các dòng họ thông gia, đồng thời mang lại niềm tin tinh thần và hy vọng cải cách trong bối cảnh xã hội suy yếu và bất công.

3. Ảnh hưởng của Donghak đối với phong trào cách mạng nông dân như thế nào?
   Donghak là nền tảng tư tưởng cổ vũ phong trào cách mạng nông dân cuối thế kỷ XIX, giúp tổ chức và dẫn dắt các cuộc khởi nghĩa chống lại chính quyền phong kiến và sự xâm lược của các thế lực ngoại bang.

4. Hai tác phẩm chính của SuUn Choi Jae U có nội dung gì?
   “Đông Kinh Đại Toàn” và “Long Đàm Di Từ” trình bày các khái niệm cơ bản của Donghak, bao gồm quan niệm về Thiên chủ, đạo đức tu luyện, phương pháp tư duy và các bài thơ thể hiện tâm trạng và triết lý của tác giả.

5. Tư tưởng Donghak có ảnh hưởng gì đến xã hội Korea hiện đại?
   Donghak là cội nguồn của các tôn giáo bản địa như Thiên đạo giáo, góp phần hình thành “Korea học” và nâng cao nhận thức về bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời là biểu tượng của tinh thần đấu tranh và cải cách xã hội.

Kết luận

• Tư tưởng Donghak của SuUn Choi Jae U là sự dung hợp độc đáo giữa các hệ tư tưởng truyền thống và yếu tố mới, phản ánh khát vọng cải cách xã hội của người dân Korea cuối thế kỷ XIX.
• Hai tác phẩm “Đông Kinh Đại Toàn” và “Long Đàm Di Từ” là tài liệu quý giá giúp hiểu sâu sắc nội dung triết học và tôn giáo của Donghak.
• Donghak đã có ảnh hưởng sâu rộng đến phong trào cách mạng nông dân và sự hình thành các tôn giáo bản địa mới trên bán đảo Korea.
• Luận văn góp phần làm sáng tỏ vai trò của Donghak trong lịch sử tư tưởng và xã hội Korea, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu mới về văn hóa và tôn giáo Đông Á.
• Các bước tiếp theo nên tập trung vào nghiên cứu chuyên sâu, phát triển giáo dục và bảo tồn di sản tư tưởng Donghak, đồng thời thúc đẩy hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này.

Call-to-action: Các nhà nghiên cứu, sinh viên và chuyên gia văn hóa được khuyến khích tiếp tục khai thác và phát triển nghiên cứu về tư tưởng Donghak để góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đặc sắc của bán đảo Korea trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay.