I. Bối cảnh hình thành quan niệm của John Locke về nhà nước
Bối cảnh hình thành quan niệm của John Locke về nhà nước trong tác phẩm "Khảo luận thứ hai về chính quyền" được đặt trong bối cảnh kinh tế - xã hội của Tây Âu thế kỷ XVII. Thế kỷ này chứng kiến sự tan rã của chế độ phong kiến và sự xuất hiện của các giai cấp mới, đặc biệt là giai cấp tư sản. Sự phát triển của thương mại và công nghiệp đã tạo ra những điều kiện thuận lợi cho sự hình thành các tư tưởng chính trị mới. John Locke đã phản ánh những biến đổi này trong quan niệm của mình về chính quyền. Ông cho rằng quyền lực nhà nước không phải là một quyền lực tuyệt đối mà phải được giới hạn và phân chia. Điều này thể hiện rõ trong tác phẩm của ông, nơi ông nhấn mạnh rằng quyền tự nhiên của con người phải được bảo vệ bởi nhà nước. Locke đã chỉ ra rằng nhà nước được hình thành từ sự đồng thuận của nhân dân thông qua một hợp đồng xã hội. Điều này không chỉ là một lý thuyết chính trị mà còn là một yêu cầu thực tiễn trong bối cảnh xã hội đang thay đổi nhanh chóng.
1.1. Bối cảnh kinh tế xã hội các nước Tây Âu thế kỷ XVII
Thế kỷ XVII là thời kỳ chuyển mình mạnh mẽ của nền kinh tế Tây Âu, với sự phát triển của chủ nghĩa tư bản. Sự xuất hiện của các công trường thủ công và các trung tâm thương mại lớn đã tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự phát triển của tư tưởng tự do. John Locke đã ghi nhận sự cần thiết phải có một nhà nước hợp pháp để bảo vệ quyền lợi của các cá nhân trong xã hội. Ông cho rằng nhà nước phải được xây dựng trên nền tảng của quyền tự nhiên và tự do cá nhân. Điều này không chỉ phản ánh thực tiễn xã hội mà còn là một bước tiến trong tư tưởng chính trị, khi mà quyền lực không còn được xem là một đặc quyền của một nhóm người mà là một quyền lực phục vụ cho lợi ích của toàn thể nhân dân.
II. Nội dung quan niệm của John Locke về nhà nước trong tác phẩm Khảo luận thứ hai về chính quyền
Trong tác phẩm "Khảo luận thứ hai về chính quyền", John Locke đã trình bày quan niệm của mình về nhà nước một cách rõ ràng và có hệ thống. Ông cho rằng nhà nước được hình thành từ sự đồng thuận của nhân dân, và quyền lực nhà nước phải được giới hạn để bảo vệ quyền tự nhiên của con người. Locke nhấn mạnh rằng quyền lực chính trị không thể tách rời khỏi quyền lực dân chủ, và nhà nước phải hoạt động vì lợi ích của nhân dân. Ông cũng đề cập đến sự phân chia quyền lực giữa các cơ quan nhà nước, nhằm ngăn chặn sự lạm dụng quyền lực. Điều này đã tạo ra một nền tảng vững chắc cho các lý thuyết về nhà nước pháp quyền sau này.
2.1. Quan niệm của John Locke về nguồn gốc và bản chất của quyền lực nhà nước
Locke cho rằng quyền lực nhà nước có nguồn gốc từ sự đồng thuận của nhân dân thông qua một hợp đồng xã hội. Ông khẳng định rằng nhà nước không phải là một thực thể tự nhiên mà là một sản phẩm của sự thỏa thuận giữa các cá nhân. Điều này có nghĩa là quyền lực nhà nước phải được xây dựng trên nền tảng của quyền tự nhiên và tự do cá nhân. Locke nhấn mạnh rằng mục đích chính của nhà nước là bảo vệ quyền lợi của công dân, và nếu nhà nước không thực hiện được điều này, nhân dân có quyền lật đổ chính quyền. Quan niệm này đã có ảnh hưởng sâu sắc đến các tư tưởng chính trị sau này, đặc biệt là trong việc xây dựng các mô hình nhà nước dân chủ.
