Tổng quan nghiên cứu
Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (Corporate Social Responsibility - CSR) đã trở thành một yếu tố quan trọng trong hoạt động kinh doanh toàn cầu, đặc biệt trong ngành ngân hàng, nơi mà sự tin tưởng và uy tín đóng vai trò then chốt. Tại Việt Nam, CSR đang dần được quan tâm hơn khi các doanh nghiệp nhận thức rõ vai trò của mình trong phát triển bền vững xã hội và môi trường. Nghiên cứu này tập trung vào nhận thức về trách nhiệm xã hội của nhân viên tại Ngân hàng TMCP Hàng Hải Việt Nam (MSB) trong giai đoạn 2017-2018, với mục tiêu đánh giá mức độ nhận thức của nhân viên về các hoạt động CSR đối với các bên liên quan như khách hàng, nhân viên, cổ đông, môi trường và cộng đồng.
Phạm vi nghiên cứu bao gồm nhân viên MSB tại hai thành phố lớn là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, với tổng số mẫu khảo sát hợp lệ là 202 người. Nghiên cứu nhằm cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn để các nhà quản trị ngân hàng xây dựng chính sách CSR hiệu quả, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm xã hội trong nội bộ tổ chức. Qua đó, nghiên cứu không chỉ có ý nghĩa đối với MSB mà còn là tài liệu tham khảo cho các ngân hàng và doanh nghiệp khác trong việc phát triển bền vững và gia tăng giá trị thương hiệu.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình CSR đa chiều, trong đó nhấn mạnh trách nhiệm của doanh nghiệp đối với các bên liên quan chính: khách hàng, nhân viên, cổ đông, môi trường và cộng đồng. Các khái niệm chính bao gồm:
- Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR): Được định nghĩa là cam kết tự nguyện của doanh nghiệp trong việc đóng góp vào sự phát triển kinh tế bền vững, nâng cao chất lượng đời sống người lao động và cộng đồng (Carroll, 1979; Mohr và cộng sự, 2001).
- Quan điểm đa chiều về CSR: CSR không chỉ là trách nhiệm pháp lý hay từ thiện mà còn bao gồm các trách nhiệm kinh tế, đạo đức và xã hội đối với các bên liên quan (Maignan, 2001; Decker, 2004).
- Lý thuyết các bên liên quan (Stakeholder Theory): Doanh nghiệp phải đáp ứng lợi ích và kỳ vọng của các nhóm bên liên quan có ảnh hưởng hoặc bị ảnh hưởng bởi hoạt động của doanh nghiệp (Freeman, 1984).
- Các khía cạnh CSR trong ngành ngân hàng: Bao gồm bảo mật thông tin khách hàng, phát triển nguồn nhân lực, minh bạch tài chính, bảo vệ môi trường và đóng góp cho cộng đồng (Scholtens, 2009; Marin và cộng sự, 2009).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện theo hai giai đoạn chính:
- Nghiên cứu sơ bộ (định tính): Thảo luận nhóm và phỏng vấn sâu nhằm khám phá các yếu tố CSR phù hợp với thực tiễn MSB, điều chỉnh và bổ sung các biến số nghiên cứu.
- Nghiên cứu chính thức (định lượng): Khảo sát bằng bảng câu hỏi với 210 mẫu phát ra, thu về 202 mẫu hợp lệ. Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện tại các chi nhánh và phòng ban của MSB tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh trong năm 2017-2018.
Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần mềm Microsoft Excel, sử dụng thống kê mô tả để đánh giá mức độ nhận thức của nhân viên về các khía cạnh CSR. Cỡ mẫu 202 người đảm bảo độ tin cậy và tính đại diện cho nhóm nhân viên MSB trong hai thành phố lớn.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Mức độ nhận thức về CSR đối với nhân viên là cao nhất với điểm trung bình 3,68 trên thang 5, cho thấy nhân viên MSB cảm nhận rõ ràng các chính sách an toàn lao động, đào tạo và cơ hội thăng tiến. Ví dụ, 70% nhân viên đánh giá mức độ an toàn công việc trên trung bình, 56% hài lòng với các chương trình đào tạo nội bộ.
Nhận thức về trách nhiệm đối với khách hàng cũng ở mức cao (3,57), thể hiện qua các chính sách bảo mật thông tin, giải quyết khiếu nại và nỗ lực đáp ứng nhu cầu khách hàng. Cụ thể, 45% nhân viên đánh giá cao chính sách bảo mật và 50% nhận thức tích cực về quy trình giải quyết khiếu nại.
Nhận thức về trách nhiệm đối với cổ đông ở mức trung bình thấp (2,76), do thông tin về chiến lược phát triển và minh bạch tài chính chưa được phổ biến rộng rãi trong nội bộ. Chỉ 51,5% nhân viên nhận thức rõ chiến lược phát triển lâu dài, trong khi 44% không biết về tính minh bạch tài chính.
Nhận thức về trách nhiệm đối với môi trường là thấp nhất (2,36), phản ánh sự hạn chế trong các hoạt động bảo vệ môi trường và truyền thông nội bộ về các chính sách xanh. Khoảng 47,5% nhân viên cho rằng ngân hàng chưa có các biện pháp giảm tiêu thụ tài nguyên hiệu quả.
Nhận thức về trách nhiệm đối với cộng đồng ở mức trung bình (2,87), với các hoạt động từ thiện, hỗ trợ giáo dục và y tế được nhân viên biết đến nhưng chưa thường xuyên và đồng bộ. Ví dụ, MSB đã dành gần 9 tỷ đồng cho các hoạt động an sinh xã hội năm 2016, tuy nhiên thông tin này chưa được truyền tải rộng rãi đến toàn bộ nhân viên.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy nhân viên MSB có nhận thức tích cực về trách nhiệm xã hội đối với khách hàng và nhân viên, điều này phù hợp với chiến lược phát triển nguồn nhân lực và dịch vụ khách hàng của ngân hàng. Mức độ nhận thức cao về an toàn lao động và đào tạo phản ánh sự đầu tư của MSB vào phát triển nhân sự, góp phần nâng cao hiệu suất và sự gắn bó của cán bộ nhân viên.
Tuy nhiên, nhận thức thấp về trách nhiệm đối với cổ đông và môi trường cho thấy sự thiếu minh bạch và truyền thông nội bộ chưa hiệu quả. So với các nghiên cứu trong ngành ngân hàng tại các nước đang phát triển, tình trạng này không phải là hiếm, do đặc thù ngành tài chính ít tác động trực tiếp đến môi trường và các thông tin tài chính thường được giữ kín trong nội bộ.
Việc nhận thức về cộng đồng ở mức trung bình phản ánh các hoạt động CSR của MSB đã có nhưng chưa được tổ chức thường xuyên và đồng bộ, dẫn đến hiệu quả lan tỏa chưa cao. Các biểu đồ so sánh mức độ nhận thức theo từng bên liên quan sẽ minh họa rõ nét sự chênh lệch này, giúp nhà quản trị tập trung cải thiện các lĩnh vực còn yếu.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường truyền thông nội bộ về CSR, đặc biệt là các chính sách liên quan đến cổ đông và môi trường, nhằm nâng cao nhận thức toàn diện của nhân viên. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban truyền thông và phòng nhân sự MSB.
Phát triển các chương trình đào tạo chuyên sâu về CSR, bao gồm các buổi workshop, e-learning về trách nhiệm xã hội, bảo vệ môi trường và minh bạch tài chính. Mục tiêu tăng tỷ lệ nhân viên hiểu biết CSR lên 80% trong 1 năm; Chủ thể: Phòng đào tạo MSB.
Xây dựng và triển khai các dự án CSR đồng bộ, tập trung vào bảo vệ môi trường và phát triển cộng đồng, như tiết kiệm năng lượng, giảm thiểu rác thải, hỗ trợ giáo dục và y tế tại các địa phương. Thời gian: 1-2 năm; Chủ thể: Ban CSR phối hợp với các phòng ban liên quan.
Cải thiện cơ chế minh bạch thông tin tài chính và chiến lược phát triển đối với nhân viên và cổ đông, qua báo cáo định kỳ, hội thảo nội bộ và kênh thông tin trực tuyến. Mục tiêu nâng cao sự tin tưởng và gắn kết của cổ đông; Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Ban lãnh đạo và phòng tài chính MSB.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà quản trị ngân hàng và doanh nghiệp tài chính: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và giải pháp nâng cao nhận thức CSR, giúp xây dựng chiến lược phát triển bền vững.
Chuyên gia nghiên cứu về CSR và phát triển bền vững: Tài liệu tham khảo về mô hình đo lường CSR đa chiều trong ngành ngân hàng tại Việt Nam, bổ sung cho các nghiên cứu trong bối cảnh kinh tế đang phát triển.
Nhân viên và cán bộ quản lý MSB: Hiểu rõ hơn về vai trò và trách nhiệm xã hội của mình, từ đó nâng cao ý thức và tham gia tích cực vào các hoạt động CSR.
Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức phi chính phủ: Tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ và thúc đẩy CSR trong ngành ngân hàng, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững.
Câu hỏi thường gặp
CSR là gì và tại sao quan trọng trong ngành ngân hàng?
CSR là cam kết tự nguyện của doanh nghiệp trong việc đóng góp vào phát triển bền vững xã hội và môi trường. Trong ngành ngân hàng, CSR giúp xây dựng niềm tin khách hàng, nâng cao uy tín và tạo lợi thế cạnh tranh.Nhân viên MSB nhận thức thế nào về trách nhiệm xã hội?
Nhân viên có nhận thức cao về trách nhiệm đối với khách hàng và đồng nghiệp, nhưng còn hạn chế về trách nhiệm với cổ đông và môi trường, do thiếu thông tin và truyền thông nội bộ.Các hoạt động CSR của MSB tập trung vào những lĩnh vực nào?
MSB chú trọng phát triển sản phẩm dịch vụ khách hàng, đào tạo nhân viên, hỗ trợ cộng đồng qua các chương trình từ thiện, giáo dục và y tế, nhưng hoạt động bảo vệ môi trường còn hạn chế.Làm thế nào để nâng cao nhận thức CSR trong ngân hàng?
Tăng cường truyền thông nội bộ, đào tạo chuyên sâu, xây dựng dự án CSR đồng bộ và minh bạch thông tin tài chính là các giải pháp hiệu quả để nâng cao nhận thức và thực thi CSR.CSR có ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng?
CSR góp phần tăng sự hài lòng và gắn bó của nhân viên, tạo niềm tin khách hàng, cải thiện hình ảnh và uy tín ngân hàng, từ đó thúc đẩy tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận bền vững.
Kết luận
- Nhân viên MSB nhận thức tích cực về trách nhiệm xã hội đối với khách hàng và nhân viên, thể hiện qua các chính sách an toàn lao động và dịch vụ khách hàng chất lượng.
- Nhận thức về trách nhiệm đối với cổ đông và môi trường còn thấp, cần cải thiện truyền thông và minh bạch thông tin nội bộ.
- Các hoạt động CSR đối với cộng đồng đã được triển khai nhưng chưa đồng bộ và cần tăng cường hiệu quả lan tỏa.
- Đề xuất các giải pháp truyền thông, đào tạo, xây dựng dự án CSR và minh bạch tài chính nhằm nâng cao nhận thức và thực thi CSR hiệu quả hơn.
- Nghiên cứu cung cấp cơ sở thực tiễn quan trọng cho MSB và các tổ chức tài chính khác trong việc phát triển chiến lược CSR bền vững.
Hành động tiếp theo: MSB cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới để nâng cao nhận thức và hiệu quả CSR, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng khảo sát nhằm hoàn thiện mô hình CSR phù hợp với bối cảnh phát triển của ngành ngân hàng Việt Nam.