Tổng quan nghiên cứu

Nhiễm khuẩn bệnh viện (NKBV) là một trong những thách thức lớn đối với hệ thống y tế toàn cầu, đặc biệt tại các nước đang phát triển như Việt Nam. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ NKBV tại các quốc gia thu nhập thấp và trung bình dao động từ 5,7% đến 19,1%, trong khi tại Việt Nam, tỷ lệ này được ghi nhận từ 3,5% đến 10% tại các bệnh viện lớn. NKBV không chỉ làm tăng tỷ lệ tử vong mà còn kéo dài thời gian nằm viện từ 7 đến 15 ngày, đồng thời làm tăng chi phí điều trị lên từ 2 đến 4 lần so với trường hợp không bị nhiễm khuẩn. Tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bình Định – Phần mở rộng, nơi nghiên cứu được thực hiện, tỷ lệ NKBV được ghi nhận là khoảng 2,96% trên tổng số người bệnh nhập viện trong giai đoạn từ tháng 10/2019 đến tháng 8/2020.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định phân bố NKBV theo khoa điều trị và nhóm bệnh, mô tả đặc điểm sử dụng kháng sinh theo từng nhóm bệnh nhiễm khuẩn (nhiễm khuẩn huyết, tiết niệu, hô hấp, vết mổ, da và mô mềm), đồng thời phân lập vi khuẩn gây NKBV tại bệnh viện. Nghiên cứu có phạm vi thực hiện tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bình Định – Phần mở rộng trong khoảng thời gian 10 tháng, từ 01/10/2019 đến 01/08/2020. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giám sát, kiểm soát và điều chỉnh các biện pháp phòng chống NKBV, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc và điều trị người bệnh tại bệnh viện cũng như các cơ sở y tế tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về nhiễm khuẩn bệnh viện, bao gồm:

  • Định nghĩa NKBV theo CDC và WHO: NKBV là các nhiễm khuẩn xảy ra trong quá trình người bệnh được chăm sóc tại cơ sở y tế, không có mặt hoặc không trong giai đoạn ủ bệnh khi nhập viện, thường xuất hiện sau 48 giờ kể từ khi nhập viện.
  • Mô hình chu trình nhiễm khuẩn bệnh viện: Bao gồm các yếu tố tác nhân gây bệnh (vi khuẩn Gram âm, Gram dương, nấm), nguồn chứa, đường lây truyền (tiếp xúc trực tiếp, giọt bắn, không khí, dược phẩm), đường xâm nhập và độ nhạy của vật chủ.
  • Các khái niệm chính: Nhiễm khuẩn hô hấp, nhiễm khuẩn huyết, nhiễm khuẩn tiết niệu, nhiễm khuẩn vết mổ, nhiễm khuẩn da và mô mềm; kháng sinh đồ; yếu tố nguy cơ nội sinh và ngoại sinh; kiểm soát nhiễm khuẩn trong bệnh viện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp mô tả cắt ngang, thu thập dữ liệu từ hồ sơ bệnh án của người bệnh nhập viện tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bình Định – Phần mở rộng, có thời gian điều trị trên 48 giờ và có kết quả nuôi cấy vi khuẩn dương tính trong giai đoạn từ 01/10/2019 đến 01/08/2020. Cỡ mẫu gồm 171 người bệnh được chẩn đoán NKBV trên tổng số 5776 người bệnh nhập viện.

Phương pháp thu thập số liệu kết hợp dữ liệu sơ cấp và thứ cấp, ghi chép vào mẫu bệnh án nghiên cứu thống nhất. Các biến số nghiên cứu bao gồm tỷ lệ NKBV theo khoa điều trị, vị trí nhiễm khuẩn, nhóm tuổi, giới tính, loại vi khuẩn gây bệnh và tình hình sử dụng kháng sinh.

Kỹ thuật xác định NKBV dựa trên tiêu chuẩn của Bộ Y tế năm 2017, bao gồm chẩn đoán lâm sàng và xét nghiệm vi sinh như cấy máu, cấy dịch phế quản, cấy nước tiểu, và kháng sinh đồ theo phương pháp Kirby-Bauer. Số liệu được xử lý bằng phần mềm Microsoft Excel 2010 và Stata 13, sử dụng các phân tích thống kê mô tả và kiểm định ý nghĩa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ NKBV theo khoa điều trị: Tỷ lệ NKBV chung là 2,96%. Khoa Hồi sức cấp cứu có tỷ lệ cao nhất với 16,67% (95% CI: 6,12-27,21), tiếp theo là Khoa Ngoại (3,11%) và Khoa Sản (3,27%). Tỷ lệ tại Khoa Hồi sức cấp cứu có ý nghĩa thống kê so với các khoa khác (p < 0,05).

  2. Phân bố theo vị trí nhiễm khuẩn: Nhiễm khuẩn hô hấp chiếm tỷ lệ cao nhất với 38,6%, tiếp theo là nhiễm khuẩn vết mổ (25,73%) và nhiễm khuẩn tiết niệu (14,62%). Các loại nhiễm khuẩn khác như da mô mềm và nhiễm khuẩn huyết chiếm tỷ lệ thấp hơn.

  3. Phân bố theo nhóm tuổi và giới tính: Người bệnh trên 60 tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất (46,34% nam, 33,33% nữ). Tỷ lệ NKBV ở nam giới cao hơn nữ giới (46,34% so với 33,33%). Tuổi cao và giới tính nam được xác định là các yếu tố nguy cơ quan trọng.

  4. Tỷ lệ nhiễm khuẩn trên một người bệnh: 87,36% người bệnh chỉ nhiễm một loại vi khuẩn, 1,4% nhiễm ba loại. Vi khuẩn Gram âm chiếm ưu thế với 66,67%, gấp ba lần vi khuẩn Gram dương (22,81%) và nấm (10,53%). Các chủng phổ biến gồm Escherichia coli (29,24%), Staphylococcus aureus (11,70%), Klebsiella pneumoniae (12,28%) và Pseudomonas aeruginosa (10,53%).

Thảo luận kết quả

Tỷ lệ NKBV tại Khoa Hồi sức cấp cứu cao do đây là nơi tập trung bệnh nhân nặng, thực hiện nhiều thủ thuật xâm lấn và người bệnh thường có sức đề kháng giảm. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, cho thấy sự cần thiết của việc tăng cường kiểm soát nhiễm khuẩn tại các khoa điều trị tích cực.

Phân bố vị trí nhiễm khuẩn cho thấy nhiễm khuẩn hô hấp là phổ biến nhất, do khó kiểm soát lây nhiễm qua đường hô hấp và các thủ thuật như thở máy. Tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ và tiết niệu cũng cao, phản ánh các yếu tố nguy cơ liên quan đến phẫu thuật và đặt ống thông.

Tỷ lệ vi khuẩn Gram âm chiếm ưu thế phù hợp với xu hướng toàn cầu, đặc biệt các chủng như E. coli, Klebsiella pneumoniae và Pseudomonas aeruginosa có khả năng kháng thuốc cao, gây khó khăn trong điều trị. Vi khuẩn Gram dương như S. aureus, đặc biệt chủng MRSA, cũng là tác nhân quan trọng trong NKBV.

Dữ liệu cho thấy nhóm tuổi cao và giới tính nam là các yếu tố nguy cơ, phù hợp với các nghiên cứu trước đây. Người bệnh lớn tuổi thường có bệnh nền mãn tính, suy giảm miễn dịch, làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn.

Kết quả nghiên cứu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ NKBV theo khoa điều trị, biểu đồ tròn tỷ lệ các loại nhiễm khuẩn, bảng phân bố vi khuẩn gây bệnh và biểu đồ so sánh tỷ lệ nhiễm khuẩn theo nhóm tuổi và giới tính để minh họa rõ ràng các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường kiểm soát nhiễm khuẩn tại Khoa Hồi sức cấp cứu: Áp dụng nghiêm ngặt các quy trình vô khuẩn, giám sát chặt chẽ các thủ thuật xâm lấn, đặc biệt là đặt ống thông và thở máy. Mục tiêu giảm tỷ lệ NKBV tại khoa này xuống dưới 10% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc bệnh viện và Khoa Hồi sức cấp cứu.

  2. Đào tạo và nâng cao nhận thức nhân viên y tế: Tổ chức các khóa huấn luyện về vệ sinh tay, sử dụng kháng sinh hợp lý và phòng ngừa lây nhiễm. Mục tiêu tăng tỷ lệ tuân thủ vệ sinh tay lên trên 90% trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo và Kiểm soát nhiễm khuẩn.

  3. Xây dựng hệ thống giám sát và báo cáo NKBV thường xuyên: Thiết lập hệ thống thu thập, phân tích và báo cáo dữ liệu NKBV theo từng khoa, vị trí nhiễm khuẩn và tác nhân gây bệnh. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống trong 3 tháng và cập nhật báo cáo hàng quý. Chủ thể thực hiện: Phòng Quản lý chất lượng và Phòng Vi sinh.

  4. Tối ưu hóa sử dụng kháng sinh: Áp dụng chương trình quản lý kháng sinh (Antimicrobial Stewardship Program) nhằm giảm thiểu sử dụng kháng sinh không hợp lý, hạn chế sự phát triển của vi khuẩn kháng thuốc. Mục tiêu giảm 20% sử dụng kháng sinh phổ rộng trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc, Khoa Dược và Khoa Lâm sàng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên y tế và quản lý bệnh viện: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về tỷ lệ và đặc điểm NKBV, giúp cải thiện quy trình kiểm soát nhiễm khuẩn và nâng cao chất lượng chăm sóc.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, vi sinh y học: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích vi sinh và kháng sinh đồ trong bối cảnh bệnh viện Việt Nam.

  3. Chuyên gia kiểm soát nhiễm khuẩn: Cung cấp thông tin cập nhật về các tác nhân gây NKBV, đặc biệt là vi khuẩn Gram âm đa kháng, hỗ trợ xây dựng chiến lược phòng chống hiệu quả.

  4. Cơ quan quản lý y tế và hoạch định chính sách: Kết quả nghiên cứu giúp đánh giá thực trạng NKBV tại các bệnh viện công tư, từ đó đề xuất chính sách nâng cao an toàn người bệnh và sử dụng kháng sinh hợp lý.

Câu hỏi thường gặp

  1. NKBV là gì và tại sao lại quan trọng?
    NKBV là các nhiễm khuẩn xảy ra trong quá trình người bệnh được chăm sóc tại bệnh viện, không có mặt khi nhập viện. Nó làm tăng tỷ lệ tử vong, kéo dài thời gian điều trị và tăng chi phí y tế, do đó kiểm soát NKBV là ưu tiên hàng đầu trong y tế.

  2. Tỷ lệ NKBV tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bình Định – Phần mở rộng là bao nhiêu?
    Tỷ lệ NKBV được ghi nhận là khoảng 2,96% trên tổng số người bệnh nhập viện trong giai đoạn nghiên cứu, thấp hơn so với nhiều bệnh viện khác trong nước, phản ánh hiệu quả bước đầu của các biện pháp kiểm soát.

  3. Vi khuẩn nào thường gây NKBV?
    Vi khuẩn Gram âm chiếm ưu thế với các chủng như Escherichia coli (29,24%), Klebsiella pneumoniae (12,28%), Pseudomonas aeruginosa (10,53%). Vi khuẩn Gram dương như Staphylococcus aureus cũng phổ biến, đặc biệt là các chủng kháng Methicillin (MRSA).

  4. Yếu tố nguy cơ nào làm tăng khả năng mắc NKBV?
    Tuổi cao, bệnh nền mãn tính, thời gian nằm viện dài, các thủ thuật xâm lấn như đặt ống thông, thở máy, và việc sử dụng kháng sinh không hợp lý là những yếu tố nguy cơ chính.

  5. Làm thế nào để giảm tỷ lệ NKBV hiệu quả?
    Tăng cường tuân thủ quy trình vô khuẩn, nâng cao nhận thức nhân viên y tế về vệ sinh tay, giám sát chặt chẽ các thủ thuật xâm lấn, quản lý sử dụng kháng sinh hợp lý và xây dựng hệ thống giám sát NKBV là các biện pháp thiết yếu.

Kết luận

  • Tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bình Định – Phần mở rộng là 2,96%, với tỷ lệ cao nhất tại Khoa Hồi sức cấp cứu (16,67%).
  • Nhiễm khuẩn hô hấp chiếm tỷ lệ lớn nhất (38,6%), tiếp theo là nhiễm khuẩn vết mổ và tiết niệu.
  • Vi khuẩn Gram âm chiếm ưu thế (66,67%), đặc biệt là Escherichia coli và Klebsiella pneumoniae, gây khó khăn trong điều trị do đa kháng thuốc.
  • Tuổi cao và giới tính nam là các yếu tố nguy cơ quan trọng đối với NKBV.
  • Cần triển khai các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn toàn diện, bao gồm đào tạo nhân viên, giám sát chặt chẽ và quản lý sử dụng kháng sinh để giảm thiểu tỷ lệ NKBV.

Next steps: Thực hiện các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu theo dõi dài hạn để đánh giá hiệu quả kiểm soát NKBV.

Call-to-action: Các cơ sở y tế và nhân viên y tế cần phối hợp chặt chẽ trong việc áp dụng các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn nhằm bảo vệ sức khỏe người bệnh và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.