Luận văn thạc sĩ về pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch tại tỉnh Quảng Ninh

• Tác giả: Nguyễn Hồng Hạnh
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Văn Phương
• Trường học: Trường Đại Học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Kinh Tế
• Đề tài: Nghiên Cứu Pháp Luật Bảo Vệ Môi Trường Trong Du Lịch Tại Quảng Ninh
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ Luật Học
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG TRONG HOẠT ĐỘNG DU LỊCH VÀ THỰC TIỄN TẠI TỈNH QUẢNG NINH
• 1.1. Một số khái niệm về môi trường và bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch
• 1.2. Pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch
• 1.3. Kết luận chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VÀ NÂNG CAO VIỆC THỰC THI PHÁP LUẬT BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG TRONG HOẠT ĐỘNG DU LỊCH QUA THỰC TIỄN TẠI TỈNH QUẢNG NINH
• 2.1. Hoàn thiện pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch qua thực tiễn tại tỉnh Quảng Ninh
• 2.2. Thực tiễn thi hành pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch tại tỉnh Quảng Ninh
• 2.3. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THI HÀNH PHÁP LUẬT BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG TRONG HOẠT ĐỘNG DU LỊCH TẠI TỈNH QUẢNG NINH
• 3.1. Hoàn thiện pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch qua thực tiễn tại tỉnh Quảng Ninh
• 3.2. Các tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thiện pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch
• 3.3. Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch qua thực tiễn tỉnh Quảng Ninh
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tính cấp thiết của đề tài

Việt Nam, với nền văn hóa phong phú và tiềm năng du lịch lớn, đang chuyển mình mạnh mẽ trong ngành du lịch. Quảng Ninh, với Vịnh Hạ Long - Di sản thiên nhiên thế giới, là một trong những điểm du lịch nổi bật. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng kéo theo nhiều thách thức về bảo vệ môi trường. Luận văn này nhằm đánh giá thực trạng pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch tại Quảng Ninh, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi. Theo tác giả, "Phát triển du lịch cần đi đôi với bảo vệ môi trường để đảm bảo sự phát triển bền vững". Điều này không chỉ phản ánh tầm quan trọng của du lịch trong phát triển kinh tế mà còn nhấn mạnh trách nhiệm của các cơ quan quản lý và cộng đồng trong việc bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Thực trạng hiện nay cho thấy, nhiều quy định pháp luật chưa được thực thi hiệu quả, dẫn đến tình trạng ô nhiễm và suy giảm chất lượng môi trường. Do đó, việc nghiên cứu và hoàn thiện khung pháp lý là cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành du lịch tại địa phương này.

II. Tình hình nghiên cứu đề tài

Nghiên cứu về pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch đã được nhiều nhà khoa học quan tâm. Tuy nhiên, ở Quảng Ninh, các nghiên cứu còn hạn chế. Luận văn này không chỉ tổng hợp các công trình trước đây mà còn đưa ra cái nhìn sâu sắc về thực trạng và các vấn đề pháp lý hiện tại. Theo tác giả, "Việc nghiên cứu này sẽ góp phần làm rõ vai trò của pháp luật trong việc bảo vệ môi trường tại các khu du lịch". Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng, việc thực thi pháp luật về môi trường còn nhiều bất cập, đặc biệt là trong việc quản lý chất thải và ô nhiễm. Do đó, luận văn sẽ tập trung vào việc phân tích các quy định hiện hành và đánh giá hiệu quả thực thi của chúng tại Quảng Ninh. Từ đó, đề xuất các giải pháp khả thi nhằm cải thiện tình hình thực tiễn, nâng cao nhận thức của cộng đồng và các doanh nghiệp trong việc bảo vệ môi trường.

III. Mục đích nghiên cứu nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu

Mục đích chính của luận văn là đánh giá thực trạng pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch tại Quảng Ninh, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện. Nhiệm vụ nghiên cứu bao gồm việc phân tích các quy định pháp luật hiện hành, đánh giá hiệu quả thực thi và xác định những hạn chế trong công tác quản lý môi trường. Phạm vi nghiên cứu sẽ tập trung vào các quy định pháp luật liên quan đến bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch, không chỉ ở Quảng Ninh mà còn tham khảo các mô hình và bài học từ các địa phương khác. Tác giả nhấn mạnh rằng "Việc hoàn thiện pháp luật không chỉ dừng lại ở việc ban hành văn bản mà còn cần đến sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng". Điều này sẽ giúp tăng cường hiệu quả thực thi và bảo vệ môi trường một cách đồng bộ và hiệu quả hơn.

IV. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

Luận văn được xây dựng trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lenin và tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng với các quan điểm hiện hành của Đảng và Nhà nước về bảo vệ môi trường. Phương pháp nghiên cứu chủ yếu bao gồm phân tích, tổng hợp và so sánh các quy định pháp luật hiện hành về bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch. Tác giả sử dụng phương pháp thống kê để đánh giá thực trạng và hiệu quả thực thi pháp luật tại Quảng Ninh. Theo tác giả, "Pháp luật bảo vệ môi trường cần được xem xét một cách toàn diện để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong thực tiễn". Việc áp dụng các phương pháp nghiên cứu này không chỉ giúp làm rõ các khái niệm liên quan mà còn đưa ra những đề xuất cụ thể nhằm cải thiện công tác quản lý môi trường trong lĩnh vực du lịch.

V. Ý nghĩa của Luận văn

Luận văn không chỉ đóng góp vào cơ sở lý luận về pháp luật bảo vệ môi trường mà còn phản ánh thực trạng và trách nhiệm thực hiện pháp luật tại Quảng Ninh. Tác giả kỳ vọng rằng, những đề xuất trong luận văn sẽ giúp nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững ngành du lịch. Theo tác giả, "Sự hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường là điều kiện tiên quyết để đảm bảo chất lượng cuộc sống của người dân". Luận văn sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và các tổ chức xã hội trong công tác bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch.

Tổng quan nghiên cứu

Ngành du lịch Việt Nam đã và đang trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn với tốc độ phát triển nhanh chóng, đóng góp quan trọng vào GDP và tạo việc làm cho hàng triệu lao động. Năm 2019, Việt Nam thu hút khoảng 12 triệu lượt khách du lịch đến Quảng Ninh, con số cao nhất từ trước đến nay, thể hiện tiềm năng phát triển mạnh mẽ của địa phương này. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của du lịch cũng kéo theo những tác động tiêu cực đến môi trường tự nhiên, như ô nhiễm nguồn nước, suy giảm đa dạng sinh học và suy thoái cảnh quan thiên nhiên.

Luận văn tập trung nghiên cứu pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch tại tỉnh Quảng Ninh, nhằm đánh giá thực trạng thi hành pháp luật, nhận diện những hạn chế và đề xuất giải pháp hoàn thiện. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các khu du lịch biển, điểm du lịch nổi bật của Quảng Ninh trong giai đoạn những năm gần đây, với mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý môi trường trong bối cảnh phát triển du lịch bền vững.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo đảm sự hài hòa giữa phát triển kinh tế du lịch và bảo vệ môi trường sinh thái, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống người dân địa phương và giữ gìn giá trị tài nguyên thiên nhiên cho các thế hệ tương lai. Các chỉ số về chất lượng nước, mức độ ô nhiễm và đa dạng sinh học được sử dụng làm thước đo đánh giá hiệu quả thực thi pháp luật bảo vệ môi trường trong lĩnh vực du lịch.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường và lý thuyết phát triển bền vững trong du lịch. Lý thuyết quản lý nhà nước nhấn mạnh vai trò của pháp luật như công cụ điều chỉnh các quan hệ xã hội nhằm bảo vệ môi trường, trong đó có các quy định về trách nhiệm của các chủ thể tham gia hoạt động du lịch. Lý thuyết phát triển bền vững tập trung vào sự cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và phát triển xã hội, đặc biệt trong ngành du lịch vốn khai thác tài nguyên thiên nhiên và văn hóa.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: môi trường tự nhiên, môi trường du lịch, pháp luật bảo vệ môi trường, hoạt động du lịch bền vững, và trách nhiệm pháp lý của các chủ thể trong hoạt động du lịch. Luật Bảo vệ môi trường năm 2014 và Luật Du lịch năm 2017 là cơ sở pháp lý quan trọng được phân tích trong nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, thống kê và so sánh để đánh giá thực trạng thi hành pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch tại Quảng Ninh. Nguồn dữ liệu chính bao gồm các văn bản pháp luật, báo cáo đánh giá tác động môi trường, số liệu thống kê về lượng khách du lịch và chất lượng môi trường tại các điểm du lịch trong tỉnh.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch, cộng đồng dân cư và khách du lịch tại Quảng Ninh. Phương pháp chọn mẫu kết hợp ngẫu nhiên và phi ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2019, phản ánh tình hình thực tiễn gần nhất.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, trong đó có việc so sánh các chỉ số môi trường trước và sau khi áp dụng các quy định pháp luật, cũng như đánh giá mức độ tuân thủ của các chủ thể liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hiện trạng pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch tại Quảng Ninh: Hệ thống văn bản pháp luật về bảo vệ môi trường trong du lịch đã được xây dựng tương đối đầy đủ, bao gồm Luật Bảo vệ môi trường 2014, Luật Du lịch 2017, các nghị định và thông tư hướng dẫn. Tuy nhiên, các quy định còn chồng chéo, thiếu tính cụ thể và chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc thực thi. Khoảng 70% các cơ quan quản lý và doanh nghiệp đánh giá pháp luật hiện hành chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực tiễn.

2. Thực tiễn thi hành pháp luật: Trong 10 tháng năm 2019, Quảng Ninh thu hút khoảng 12 triệu lượt khách, kéo theo lượng chất thải sinh hoạt và nước thải tăng cao. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% cơ sở lưu trú và dịch vụ du lịch có hệ thống xử lý chất thải đạt chuẩn. Việc thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật về môi trường trong du lịch còn hạn chế, dẫn đến tình trạng ô nhiễm nước biển và suy giảm đa dạng sinh học tại một số khu vực như Vịnh Hạ Long.

3. Trách nhiệm của các chủ thể trong hoạt động du lịch: Các cơ quan quản lý nhà nước cấp tỉnh, huyện và xã đều có quy định rõ ràng về trách nhiệm bảo vệ môi trường, nhưng việc phối hợp giữa các đơn vị còn yếu kém. Doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ lưu trú, lữ hành và vận chuyển khách du lịch chưa thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ về bảo vệ môi trường, với tỷ lệ vi phạm khoảng 30%. Khách du lịch và cộng đồng dân cư xung quanh điểm du lịch cũng chưa có ý thức cao về bảo vệ môi trường, dẫn đến tình trạng xả rác bừa bãi và làm tổn hại cảnh quan.

4. Nguyên nhân hạn chế trong thi hành pháp luật: Bao gồm sự thiếu đồng bộ trong hệ thống văn bản pháp luật, năng lực quản lý và giám sát của các cơ quan nhà nước còn yếu, thiếu nguồn lực tài chính và nhân lực chuyên môn, cũng như nhận thức chưa đầy đủ của các chủ thể tham gia hoạt động du lịch.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch tại Quảng Ninh đã tạo khung pháp lý cơ bản, nhưng hiệu quả thực thi còn nhiều hạn chế. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng chồng chéo văn bản và thiếu sự phối hợp liên ngành là vấn đề phổ biến, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý môi trường du lịch.

Việc thiếu hệ thống xử lý chất thải đạt chuẩn tại các cơ sở lưu trú và dịch vụ du lịch làm gia tăng ô nhiễm nguồn nước và suy giảm đa dạng sinh học, điều này có thể được minh họa qua biểu đồ so sánh chất lượng nước biển tại các điểm du lịch trước và sau khi áp dụng các quy định pháp luật. Ngoài ra, bảng thống kê tỷ lệ vi phạm pháp luật bảo vệ môi trường của các chủ thể trong ngành du lịch cũng phản ánh rõ những điểm yếu trong công tác quản lý.

Những hạn chế này không chỉ ảnh hưởng đến môi trường mà còn tác động ngược trở lại ngành du lịch, làm giảm sức hấp dẫn của điểm đến và ảnh hưởng đến phát triển bền vững. Do đó, việc hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thi hành là yêu cầu cấp thiết.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch: Cần rà soát, điều chỉnh các văn bản pháp luật để loại bỏ chồng chéo, mâu thuẫn, đồng thời bổ sung các quy định cụ thể, rõ ràng về trách nhiệm và chế tài xử phạt vi phạm. Thời gian thực hiện trong vòng 1-2 năm, do Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì.

2. Tăng cường năng lực quản lý và giám sát của các cơ quan nhà nước: Đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý môi trường du lịch, nâng cao năng lực thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm. Xây dựng hệ thống quan trắc môi trường tự động tại các điểm du lịch trọng điểm. Thời gian triển khai trong 3 năm, do UBND tỉnh Quảng Ninh phối hợp với các sở ngành thực hiện.

3. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các chủ thể tham gia hoạt động du lịch: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, đào tạo về bảo vệ môi trường cho doanh nghiệp, cộng đồng dân cư và khách du lịch. Khuyến khích áp dụng các mô hình du lịch sinh thái, thân thiện môi trường. Thời gian thực hiện liên tục, do các tổ chức xã hội, doanh nghiệp và chính quyền địa phương phối hợp thực hiện.

4. Phát triển cơ chế tài chính hỗ trợ bảo vệ môi trường trong du lịch: Xây dựng quỹ bảo vệ môi trường du lịch, huy động nguồn lực từ phí bảo vệ môi trường, đóng góp của doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế. Sử dụng nguồn vốn này để đầu tư hệ thống xử lý chất thải, cải tạo cảnh quan và hỗ trợ cộng đồng địa phương. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do UBND tỉnh và các cơ quan liên quan quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và môi trường: Giúp xây dựng chính sách, hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý môi trường trong hoạt động du lịch.

2. Doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch: Cung cấp cơ sở pháp lý và thực tiễn để doanh nghiệp nâng cao trách nhiệm bảo vệ môi trường, phát triển du lịch bền vững.

3. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành Luật, Quản lý môi trường và Du lịch: Là tài liệu tham khảo quan trọng để nghiên cứu sâu về pháp luật bảo vệ môi trường trong lĩnh vực du lịch.

4. Cộng đồng dân cư và tổ chức xã hội tại các điểm du lịch: Nâng cao nhận thức, tham gia tích cực vào công tác bảo vệ môi trường và phát triển du lịch bền vững tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

1. Pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch bao gồm những văn bản nào?
   Pháp luật bao gồm Luật Bảo vệ môi trường 2014, Luật Du lịch 2017, các nghị định hướng dẫn như Nghị định 19/2015/NĐ-CP, Nghị định 38/2015/NĐ-CP, cùng các thông tư liên ngành và quyết định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

2. Những chủ thể nào chịu trách nhiệm bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch?
   Bao gồm cơ quan quản lý nhà nước các cấp, doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch (lữ hành, lưu trú, vận chuyển), khách du lịch và cộng đồng dân cư xung quanh điểm du lịch.

3. Tình trạng thực thi pháp luật bảo vệ môi trường trong du lịch tại Quảng Ninh hiện nay ra sao?
   Mặc dù có hệ thống pháp luật tương đối đầy đủ, việc thực thi còn nhiều hạn chế như thiếu đồng bộ, năng lực quản lý yếu, tỷ lệ cơ sở vi phạm khoảng 30%, và ô nhiễm môi trường vẫn diễn ra tại một số khu vực.

4. Các biện pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả bảo vệ môi trường trong du lịch?
   Hoàn thiện pháp luật, tăng cường năng lực quản lý, nâng cao nhận thức các chủ thể, phát triển cơ chế tài chính hỗ trợ và áp dụng các mô hình du lịch sinh thái thân thiện môi trường.

5. Khách du lịch có vai trò như thế nào trong bảo vệ môi trường du lịch?
   Khách du lịch cần tuân thủ nội quy, không xả rác bừa bãi, không sử dụng sản phẩm từ động vật hoang dã, và tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường do địa phương tổ chức, góp phần duy trì cảnh quan và đa dạng sinh học.

Kết luận

• Pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch tại Quảng Ninh đã được xây dựng tương đối đầy đủ nhưng còn nhiều hạn chế trong thực thi.
• Tình trạng ô nhiễm môi trường và vi phạm pháp luật vẫn diễn ra, ảnh hưởng đến phát triển bền vững ngành du lịch.
• Các chủ thể tham gia hoạt động du lịch chưa nhận thức đầy đủ trách nhiệm bảo vệ môi trường.
• Cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao năng lực quản lý và tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch tại Quảng Ninh trong giai đoạn tới.

Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà quản lý, doanh nghiệp và nghiên cứu viên trong lĩnh vực luật kinh tế và quản lý môi trường du lịch. Việc triển khai các giải pháp đề xuất sẽ góp phần phát triển ngành du lịch Quảng Ninh bền vững, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và nâng cao chất lượng cuộc sống cộng đồng. Đề nghị các cơ quan chức năng và doanh nghiệp sớm áp dụng các kiến nghị để đạt được mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội hài hòa với bảo vệ môi trường.