I. Tổng Quan Nghiên Cứu Kế Toán Quản Trị Trong Du Lịch Hiện Nay
Nghiên cứu về kế toán quản trị (KTQT) trên thế giới cho thấy các nhà nghiên cứu thường tiếp cận theo từng nội dung cụ thể như: Thẻ điểm cân bằng (Balanced Scorecard - BSC), chuỗi giá trị, lăng kính thành quả. Các nghiên cứu tổng hợp thường dưới dạng sách lý thuyết về KTQT. Cuốn sách của CGMA tổng hợp kiến thức về đo lường và quản trị thành quả, kế hoạch và dự toán, cung cấp sản phẩm và dịch vụ, ghi nhận giá trị. Abdel-Kader (2011) tổng hợp các nghiên cứu về KTQT theo các nội dung: sự thay đổi vai trò của KTQT, quản trị thành quả, quản trị chi phí và ra quyết định, vận dụng KTQT trong các lĩnh vực cụ thể. Các nghiên cứu khác tập trung vào mức độ sử dụng các kỹ thuật KTQT truyền thống và hiện đại trong doanh nghiệp và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phổ biến của các kỹ thuật này. Các nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của quản lý hiệu suất và quản trị chi phí trong môi trường kinh doanh hiện đại.
1.1. Lịch Sử Phát Triển Kế Toán Quản Trị Toàn Cầu và Việt Nam
Ở Việt Nam, nhiều luận án tiến sĩ đề cập tới nội dung KTQT một cách toàn diện. Các nghiên cứu tập trung vào các vấn đề cơ bản của KTQT như phân loại chi phí, tính giá thành sản phẩm, lập dự toán, phân tích mối quan hệ CVP và KTQT phục vụ cho việc ra quyết định. Một số luận án đã đề cập đến thành lập và đánh giá thành quả của các trung tâm trách nhiệm. Đánh giá thành quả của các trung tâm trách nhiệm chính là đánh giá thành quả tác nghiệp thông qua nhóm chỉ tiêu đánh giá thành quả tài chính ngắn hạn và trung hạn như ROI, ROE, ROS, năng suất lao động, vòng quay tài sản, khả năng thanh toán. Nghiên cứu của Nguyễn Minh Thành (2018) đề cập đến đánh giá hiệu quả chiến lược thông qua việc đánh giá thành quả tài chính dài hạn và sử dụng điểm chuẩn (Benchmarking).
1.2. Các Kỹ Thuật Kế Toán Quản Trị Phổ Biến Hiện Nay
Phần lớn các nghiên cứu tập trung vào KTQT chi phí, nhằm phân loại, ước tính, phân tích biến động chi phí, phân bổ chi phí, xác định chi phí theo mức độ hoạt động, xác định chi phí mục tiêu,… để giúp nhà quản trị kiểm soát chi phí, hạ giá thành sản phẩm, tăng lợi nhuận hay tạo ra giá trị cho tổ chức. Các nghiên cứu về KTQT doanh thu, KTQT hàng tồn kho, và kế toán trách nhiệm cũng được quan tâm. Các kỹ thuật này giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quản trị chi phí và tăng cường lợi nhuận trong du lịch.
II. Thẻ Điểm Cân Bằng BSC Trong Doanh Nghiệp Du Lịch Tổng Quan
Năm 1992, Kaplan và Norton giới thiệu Thẻ điểm cân bằng (Balanced Scorecard - BSC) như một công cụ tích hợp các thước đo tài chính và phi tài chính để đánh giá thành quả hoạt động của các tổ chức trên 4 khía cạnh. BSC không phải là một phép đo mà là một hệ thống quản lý. BSC như một công cụ quản lý chiến lược phải được sửa đổi và tùy thuộc vào định hướng kinh doanh, quan điểm và mục tiêu tương ứng của họ có thể được thêm vào hoặc thay đổi các chỉ tiêu đánh giá. BSC giúp doanh nghiệp chuyển chiến lược thành hành động cụ thể, đo lường hiệu quả hoạt động trên nhiều khía cạnh, và cải thiện quản trị chiến lược.
2.1. Lịch Sử Phát Triển và Vai Trò Của BSC Trong Quản Lý
Kaplan và Norton (1996) đã trình bày những hạn chế của hệ thống chỉ tiêu đánh giá thành quả hoạt động chỉ dựa trên các thước đo tài chính và sự cần thiết phải bổ sung các chỉ tiêu phi tài chính. Nhóm tác giả cũng đã đề xuất xây dựng hệ thống chỉ tiêu đánh giá thành quả hoạt động theo BSC bao gồm các chỉ tiêu tài chính và phi tài chính liên hệ với nhau theo mối quan hệ nhân quả để chuyển chiến lược thành các mục tiêu hoạt động cụ thể trên 4 khía cạnh: Tài chính, Khách hàng, Quy trình kinh doanh nội bộ, Đào tạo và phát triển. BSC hiệu quả nhất khi nói đến những thay đổi trong các tổ chức và môi trường của họ.
2.2. Các Khía Cạnh Của BSC và Mối Liên Hệ Nhân Quả
BSC không phải là một phép đo mà là một hệ thống quản lý; công cụ này là hiệu quả nhất khi nói đến những thay đổi trong các tổ chức và môi trường của họ. BSC như một công cụ quản lý chiến lược phải được sửa đổi và tùy thuộc vào định hướng kinh doanh, quan điểm và mục tiêu tương ứng của họ có thể được thêm vào hoặc thay đổi các chỉ tiêu đánh giá. Banker và cộng sự (2000) cho thấy việc sử dụng thẻ điểm cân bằng để cải thiện thành quả của các tổ chức đã dẫn đến một mối quan hệ mạnh mẽ giữa sự hài lòng của khách hàng và thành quả hoạt động của các khách sạn.
III. Cách Vận Dụng BSC Hiệu Quả Trong Doanh Nghiệp Du Lịch Lữ Hành
BSC giúp truyền tải tầm nhìn và chiến lược hoạt động của doanh nghiệp thông qua các hành động cụ thể để nhân viên hiểu. Nó liên kết các mục tiêu và chiến lược tổng thể với các phòng ban và các mục tiêu cá nhân. Các doanh nghiệp có thể tích hợp kế hoạch kinh doanh và tài chính của họ. Phiếu ghi điểm cân bằng giúp đặt mục tiêu cung cấp cơ sở để phân bổ tài nguyên và đặt mức độ ưu tiên. Nó cũng giúp loại bỏ một số sáng kiến và lựa chọn những người khác có hiệu quả hơn để giúp tổ chức theo hướng mục tiêu chiến lược dài hạn của nó. BSC giúp tạo điều kiện học tập và cung cấp phản hồi chiến lược. Nó có thể giúp các tổ chức thay đổi chiến lược của họ để đáp ứng với hoàn cảnh thay đổi.
3.1. Thiết Kế BSC Phù Hợp Với Đặc Thù Doanh Nghiệp Du Lịch
Mỗi DN có các mục tiêu khác nhau, chẳng hạn công ty thực phẩm quan tâm nhất về khía cạnh tài chính, công ty công nghệ sinh học quan tâm đến khía cạnh của khách hàng. Điều này cho thấy rằng các nhà quản lý cần thiết kế, xác định các mục tiêu và thước đo phù hợp với nhu cầu riêng của họ và khi đó, BSC mới thực sự có hiệu quả. Các nhà quản lý cần thiết kế, xác định các mục tiêu và thước đo phù hợp với nhu cầu riêng của họ và khi đó, BSC mới thực sự có hiệu quả.
3.2. Truyền Thông và Liên Kết Mục Tiêu Trong Tổ Chức Du Lịch
Quá trình thứ hai là giao tiếp và liên kết. Nó liên kết các mục tiêu và chiến lược tổng thể với các phòng ban và các mục tiêu cá nhân. Các doanh nghiệp có thể tích hợp kế hoạch kinh doanh và tài chính của họ. Phiếu ghi điểm cân bằng giúp đặt mục tiêu cung cấp cơ sở để phân bổ tài nguyên và đặt mức độ ưu tiên. Nó cũng giúp loại bỏ một số sáng kiến và lựa chọn những người khác có hiệu quả hơn để giúp tổ chức theo hướng mục tiêu chiến lược dài hạn của nó.
3.3. Lập Kế Hoạch Kinh Doanh và Phản Hồi Chiến Lược
Quy trình thứ ba là lập kế hoạch kinh doanh. Các doanh nghiệp có thể tích hợp kế hoạch kinh doanh và tài chính của họ. Phiếu ghi điểm cân bằng giúp đặt mục tiêu cung cấp cơ sở để phân bổ tài nguyên và đặt mức độ ưu tiên. Nó cũng giúp loại bỏ một số sáng kiến và lựa chọn những người khác có hiệu quả hơn để giúp tổ chức theo hướng mục tiêu chiến lược dài hạn của nó. Cuối cùng, quá trình thứ tư là phản hồi và học tập. Nó giúp tạo điều kiện học tập và cung cấp phản hồi chiến lược. Nó có thể giúp các tổ chức thay đổi chiến lược của họ để đáp ứng với hoàn cảnh thay đổi.
IV. Nghiên Cứu Thực Tiễn Ứng Dụng BSC Trong Doanh Nghiệp Du Lịch VN
Ping (2006) nghiên cứu khả năng vận dụng BSC trong thực hiện chiến lược và quản lý kinh doanh tại các doanh nghiệp Hồng Kông. Tác giả đã tiến hành cuộc khảo sát với 50 công ty trên sàn chứng khoán Hồng Kông trong các lĩnh vực kinh doanh khác nhau. Kết quả cho thấy, những công ty có quy mô lớn sử dụng BSC nhiều hơn so với những công ty có quy mô nhỏ. Đồng thời, tác giả cũng chỉ ra những hạn chế trong việc vận dụng BSC trong các doanh nghiệp có quy mô nhỏ. Cuối cùng, tác giả khẳng định, mặc dù có những khó khăn nhất định khi triển khai áp dụng BSC tại các công ty nhỏ, nhưng BSC vẫn được cho là có vai trò quan trọng trong đánh giá thành quả hoạt động của công ty.
4.1. Phân Tích Mức Độ Ứng Dụng BSC Theo Quy Mô Doanh Nghiệp
Kết quả nghiên cứu điển hình của các tác giả trên đã cho thấy: Có sự khác biệt trong việc vận dụng BSC giữa các doanh nghiệp có quy mô khác nhau; Hầu hết các doanh nghiệp có quy mô lớn đều sử dụng BSC để đánh giá thành quả hoạt động của họ, và mức độ vận dụng BSC nhiều hơn so với các doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ. Và thông qua đó, chúng đều giúp cải thiện thành quả hoạt động của doanh nghiệp.
4.2. Các Khía Cạnh BSC Được Ưu Tiên Trong Doanh Nghiệp Du Lịch VN
Tuy nhiên, khía cạnh “Tài chính” vẫn được sử dụng nhiều nhất, các khía cạnh còn lại của mô hình BSC cơ bản cũng đã được các nhà quản trị của công ty quan tâm đến. Tiếp tục quá trình nghiên cứu của mình về BSC, Kaplan và Norton (2004) đã nhấn mạnh mối liên hệ giữa các thước đo thẻ điểm với bản đồ chiến lược của tổ chức. Họ vạch ra cách một tổ chức có thể thiết lập mối liên kết mạnh mẽ từ chiến lược đến hoạt động để các hoạt động hàng ngày của nhân viên sẽ hỗ trợ cho việc đạt được mục tiêu chiến lược của tổ chức.
V. Đề Xuất Giải Pháp Hoàn Thiện BSC Cho Doanh Nghiệp Du Lịch
Safar Fazli và cộng sự (2013) đã lập luận rằng: Tầm quan trọng của đo lường thành quả đối với tất cả các đơn vị công và khu vực tư nhân đóng một vai trò quan trọng bởi vì nó giúp cung cấp các thông tin rõ rang, minh bạch hơn. Việc đánh giá thành quả hoạt động là một trong những cách tốt nhất để có được thông tin cho việc ra quyết định trong các tổ chức. Trong quá khứ, các tổ chức chỉ sử dụng các thước đo tài chính thông qua việc tính toán các chỉ số dựa trên các chỉ tiêu của hệ thống báo cáo tài chính để đánh giá thành quả hoạt động của mình. Nhưng với sự cạnh tranh ngày càng tăng trên thị trường, cũng như các nhà quản lý tài chính cần phải nhận thức được các khía cạnh khác về thành quả hoạt động. BSC là một công cụ mà trong đó cả thước đo tài chính và phi tài chính đều được sử dụng để đánh giá thành quả hoạt động của tổ chức trên nhiều khía cạnh.
5.1. Tích Hợp Thước Đo Tài Chính và Phi Tài Chính Trong BSC
BSC là một công cụ mà trong đó cả thước đo tài chính và phi tài chính đều được sử dụng để đánh giá thành quả hoạt động của tổ chức trên nhiều khía cạnh. Kết quả nghiên cứu của đề tài cho thấy việc sử dụng BSC đã cải thiện thành quả hoạt động của tổ chức.
5.2. Điều Chỉnh BSC Phù Hợp Với Bối Cảnh Kinh Doanh Thay Đổi
Franziska Kahla (2017), đã nghiên cứu triển khai BSC trong các công ty liên kết – một ứng dụng cho các công ty năng lượng tái tạo ở Đức. Qua xem xét kết quả nghiên cứu của các công bố về BSC trước đây, tác giả kết luận rằng: BSC như một công cụ quản lý chiến lược phải được sửa đổi tùy thuộc vào định hướng kinh doanh, khía cạnh và mục tiêu tương ứng của họ mà các khía cạnh đánh giá thành quả hoạt động có thể được thêm vào hoặc thay đổi.
VI. Triển Vọng và Hướng Nghiên Cứu Kế Toán Quản Trị Du Lịch Tương Lai
Nghiên cứu về kế toán quản trị và thẻ điểm cân bằng trong doanh nghiệp du lịch vẫn còn nhiều tiềm năng phát triển. Các nghiên cứu tương lai có thể tập trung vào việc tích hợp các công nghệ mới như AI và Big Data vào hệ thống KTQT và BSC để nâng cao hiệu quả đo lường hiệu quả và quản lý hiệu suất. Ngoài ra, cần có thêm các nghiên cứu về ứng dụng BSC trong du lịch ở các thị trường mới nổi và các loại hình du lịch đặc biệt.
6.1. Ứng Dụng Công Nghệ Mới Trong Kế Toán Quản Trị Du Lịch
Việc ứng dụng các công nghệ mới như AI và Big Data có thể giúp doanh nghiệp du lịch thu thập và phân tích dữ liệu một cách nhanh chóng và chính xác hơn, từ đó đưa ra các quyết định kinh doanh hiệu quả hơn. Các công nghệ này cũng có thể giúp tự động hóa các quy trình KTQT, giảm thiểu sai sót và tiết kiệm thời gian.
6.2. Nghiên Cứu BSC Trong Các Thị Trường Du Lịch Mới Nổi
Các thị trường du lịch mới nổi có những đặc điểm riêng biệt, do đó cần có các nghiên cứu về ứng dụng BSC trong du lịch ở các thị trường này để đảm bảo rằng hệ thống BSC được thiết kế phù hợp với bối cảnh kinh doanh địa phương. Các nghiên cứu này có thể tập trung vào việc xác định các KPIs trong du lịch phù hợp với đặc điểm của từng thị trường.
