I. Khái niệm về họ hụi biêu phường
Họ, hụi, biêu, phường là các tên gọi khác nhau của một loại giao dịch về tài sản theo tập quán, tồn tại từ lâu và khá phổ biến ở nước ta. Ở miền Bắc thường gọi là họ, ở miền Nam gọi là hụi, còn miền Trung thì hay gọi là biêu, phường. Bộ luật Dân sự năm 2015 không phân biệt các loại giao dịch này, họ, hụi, biêu, phường đều được gọi chung là họ và có cùng định nghĩa. Tuy nhiên, có nhiều ý kiến cho rằng bốn loại giao dịch này trong nhân dân có bản chất không giống nhau. Họ mang tính chất tương trợ là chủ yếu, không tính lãi. Còn hụi là cho vay với lãi suất cao, dễ phát sinh tiêu cực, ảnh hưởng lớn tới xã hội, nhất là khi đường dây hụi đổ bể. Điều 471, BLDS năm 2015 quy định: “Việc tổ chức họ nhằm mục đích tương trợ trong nhân dân được thực hiện theo quy định của pháp luật.” Tuy nhiên, điều này đặt ra câu hỏi về tính hợp pháp của giao dịch họ khi không nhằm mục đích tương trợ. Pháp luật cần làm rõ điểm khác biệt này thay vì gộp hai loại giao dịch lại với nhau, bởi mục đích xác lập của hai loại giao dịch là khác nhau, phản ánh vai trò mới là huy động vốn, tín dụng của giao dịch họ, hụi.
II. Phân loại họ hụi biêu phường
Cả Bộ luật Dân sự năm 2005 và 2015 đều không có quy định về cách phân loại họ, hụi, biêu, phường. Nghị định 19/2019/NĐ-CP cũng không quy định cụ thể cách phân loại loại giao dịch này. Tuy nhiên, căn cứ theo Điều 4 Giải thích từ ngữ của Nghị định, họ có thể chia thành ba loại: họ có lãi, họ không có lãi và họ hưởng hoa hồng. Cụ thể, họ có lãi là họ mà thành viên được lĩnh họ nhận các phần họ khi đến kỳ mở họ và phải trả lãi cho các thành viên khác. Ngược lại, họ không có lãi là họ mà thành viên không phải trả lãi cho các thành viên khác. Họ hưởng hoa hồng là họ mà thành viên được lĩnh họ phải trả một khoản hoa hồng cho chủ họ. Điều này cho thấy sự đa dạng trong các loại hình giao dịch họ, hụi, biêu, phường, từ đó cần có những quy định cụ thể hơn để bảo vệ quyền lợi của các thành viên.
III. Thực hiện giao dịch họ hụi biêu phường theo pháp luật Việt Nam
Việc thực hiện giao dịch họ, hụi, biêu, phường theo pháp luật Việt Nam hiện nay gặp nhiều khó khăn. Các thành viên thường không có giấy tờ bảo đảm, dẫn đến việc khi xảy ra tranh chấp, việc chứng minh quyền lợi trở nên phức tạp. Bộ luật Dân sự đã ghi nhận họ, hụi, biêu, phường là một loại giao dịch về tài sản, nhưng thực tế cho thấy việc áp dụng các quy định này trong thực tiễn còn nhiều bất cập. Các cơ quan thực thi pháp luật thường gặp khó khăn trong việc giải quyết các án họ, hụi do thiếu thông tin và tài liệu cần thiết. Điều này làm cho quyền và lợi ích hợp pháp của các thành viên tham gia giao dịch bị xâm phạm. Cần thiết phải có những quy định cụ thể và chặt chẽ hơn để bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia giao dịch họ, hụi, biêu, phường.
IV. Một số vướng mắc khi giải quyết tranh chấp họ
Giải quyết tranh chấp liên quan đến họ, hụi, biêu, phường thường gặp nhiều vướng mắc. Một trong những vấn đề lớn là sự thiếu thống nhất trong việc áp dụng quy định về thời hiệu ở các Tòa án, Viện kiểm sát và cơ quan Công an. Ngoài ra, còn có vướng mắc về việc xác định lãi suất trong tranh chấp hụi, họ, cũng như các dấu hiệu của “tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” và “tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Những vướng mắc này không chỉ gây khó khăn cho việc giải quyết tranh chấp mà còn ảnh hưởng đến sự tin tưởng của người dân vào hệ thống pháp luật. Do đó, việc hoàn thiện quy định pháp luật về họ, hụi, biêu, phường là rất cần thiết để đảm bảo quyền lợi của các bên tham gia.
V. Kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật về họ
Để hoàn thiện quy định của pháp luật về họ, hụi, biêu, phường, cần có những kiến nghị cụ thể. Đầu tiên, cần phân định rõ ràng giữa các loại hình giao dịch họ, hụi, biêu, phường để có các quy định pháp lý tương ứng. Thứ hai, cần quy định rõ về quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia giao dịch, đặc biệt là trong việc chứng minh quyền lợi khi xảy ra tranh chấp. Cuối cùng, cần có các biện pháp chế tài nghiêm khắc đối với các hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản trong giao dịch họ, hụi. Những kiến nghị này không chỉ nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên tham gia mà còn góp phần tạo dựng một môi trường pháp lý an toàn và minh bạch cho các giao dịch này.
