Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu đặc điểm địa hóa môi trường phục vụ sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên khu vực vịnh Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh

• Tác giả: Trần Đăng Quy
• Người hướng dẫn: GS. Mai Trọng Nhuận
• Trường học: Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Địa chất
• Đề tài: Nghiên cứu đặc điểm địa hóa môi trường phục vụ sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên khu vực vịnh Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2012
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU ĐỊA HÓA MÔI TRƯỜNG VŨNG VỊNH
• 1.1.1.1. Trên thế giới
• 1.1.1.2. Ở Việt Nam và trong khu vực vịnh Tiên Yên
• 1.1.2. KHU VỰC NGHIÊN CỨU
• 1.1.3. PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.1.3.1. Cách tiếp cận
• 1.1.3.2. Các phương pháp nghiên cứu
• 1.2. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN ĐẶC TRƯNG ĐỊA HÓA MÔI TRƯỜNG NƯỚC VÀ TRẦM TÍCH KHU VỰC VỊNH TIÊN YÊN
• 1.2.1. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN
• 1.2.1.1. Đặc điểm địa hình, địa mạo
• 1.2.1.2. Đặc điểm khí hậu
• 1.2.1.3. Đặc điểm thủy văn - hải văn
• 1.2.1.4. Đặc điểm địa chất
• 1.2.1.5. Đặc điểm trầm tích tầng mặt
• 1.2.1.6. Đặc điểm các tập trầm tích bãi triều
• 1.2.2. ĐẶC ĐIỂM TÀI NGUYÊN
• 1.2.2.1. Tài nguyên khoáng sản
• 1.2.2.2. Tài nguyên đất ngập nước
• 1.2.2.3. Tài nguyên sinh vật
• 1.2.3. ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ - XÃ HỘI
• 1.2.3.1. Dân cư và lao động
• 1.2.3.2. Khai thác, nuôi trồng thủy sản
• 1.2.3.3. Hoạt động cảng biển và giao thông thủy
• 1.3. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA HÓA MÔI TRƯỜNG CÁC NGUYÊN TỐ VI LƯỢNG TRONG NƯỚC VÀ TRẦM TÍCH KHU VỰC VỊNH TIÊN YÊN
• 1.3.1. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA HÓA MÔI TRƯỜNG CÁC NGUYÊN TỐ VI LƯỢNG TRONG NƯỚC BIỂN
• 1.3.1.1. Nguyên tố Cu
• 1.3.1.2. Nguyên tố Sb
• 1.3.1.3. Nguyên tố Mn
• 1.3.1.4. Nguyên tố As
• 1.3.1.5. Nguyên tố Zn
• 1.3.1.6. Nguyên tố Cd
• 1.3.1.7. Nguyên tố Hg
• 1.3.1.8. Nguyên tố Pb
• 1.3.1.9. Nhận xét chung
• 1.3.2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA HÓA MÔI TRƯỜNG CÁC NGUYÊN TỐ VI LƯỢNG TRONG TRẦM TÍCH TẦNG MẶT
• 1.3.2.1. Nguyên tố Ni
• 1.3.2.2. Nguyên tố Co
• 1.3.2.3. Nguyên tố Cu
• 1.3.2.4. Nguyên tố Cd
• 1.3.2.5. Nguyên tố Mn
• 1.3.2.6. Nguyên tố Mo
• 1.3.2.7. Nguyên tố Cr
• 1.3.2.8. Nguyên tố Pb
• 1.3.2.9. Nguyên tố Zn
• 1.3.2.10. Nguyên tố As
• 1.3.2.11. Nguyên tố Hg
• 1.3.2.12. Nguyên tố Sb
• 1.3.2.13. Nhận xét chung
• 1.3.3. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA HÓA MÔI TRƯỜNG CÁC NGUYÊN TỐ VI LƯỢNG TRONG CÁC TẬP TRẦM TÍCH BÃI TRIỀU
• 1.3.3.1. Bãi triều Đồng Rui
• 1.3.3.2. Bãi triều cửa sông Đầm Hà
• 1.3.3.3. Bãi triều cửa sông Đường Hoa
• 1.4. ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ Ô NHIỄM CÁC NGUYÊN TỐ VI LƯỢNG
• 1.4.1. Đánh giá mức độ ô nhiễm các nguyên tố vi lượng trong nước biển
• 1.4.2. Đánh giá mức độ ô nhiễm các nguyên tố vi lượng trong trầm tích
• 1.5. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA HÓA HỮU CƠ TRẦM TÍCH KHU VỰC VỊNH TIÊN YÊN
• 1.5.1. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA HÓA HỮU CƠ TRẦM TÍCH TẦNG MẶT
• 1.5.1.1. Phân bố tổng carbon hữu cơ và tổng nitơ
• 1.5.1.2. Nguồn gốc vật chất hữu cơ và vai trò cung cấp của rừng ngập mặn
• 1.5.2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA HÓA HỮU CƠ CÁC TẬP TRẦM TÍCH BÃI TRIỀU
• 1.5.2.1. Phân bố tổng carbon hữu cơ và tổng nitơ
• 1.5.2.2. Biến đổi vật chất hữu cơ trong mối liên hệ với sự dao động mực nước biển tương đối
• 1.6. ĐỊNH HƯỚNG SỬ DỤNG BỀN VỮNG TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN KHU VỰC VỊNH TIÊN YÊN TRÊN CƠ SỞ NGHIÊN CỨU ĐỊA HÓA MÔI TRƯỜNG
• 1.6.1. BỐI CẢNH VẤN ĐỀ
• 1.6.2. ĐỊNH HƯỚNG PHÂN VÙNG CHỨC NĂNG MÔI TRƯỜNG
• 1.6.3. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN ĐỊNH HƯỚNG SỬ DỤNG BỀN VỮNG TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
• 1.6.3.1. Tăng cường luật pháp, chính sách
• 1.6.3.2. Quản lý tài nguyên môi trường dựa vào cộng đồng
• 1.6.3.3. Quản lý tổng hợp đới bờ
• 1.6.3.4. Giải pháp khoa học và công nghệ
• 1.6.3.5. Giải pháp tuyên truyền, giáo dục và nâng cao năng lực của cộng đồng
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC: CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ MINH HỌA

I. Tổng quan về nghiên cứu địa hóa môi trường vịnh Tiên Yên

Nghiên cứu địa hóa môi trường tại vịnh Tiên Yên đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu rõ các đặc điểm địa chất và tài nguyên thiên nhiên của khu vực này. Vịnh Tiên Yên không chỉ nổi bật với cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp mà còn là nơi có nhiều tài nguyên phong phú. Việc nghiên cứu địa hóa môi trường giúp xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng môi trường và tài nguyên thiên nhiên, từ đó đưa ra các giải pháp sử dụng bền vững.

1.1. Đặc điểm địa chất và tài nguyên thiên nhiên vịnh Tiên Yên

Vịnh Tiên Yên có cấu trúc địa chất đa dạng với nhiều loại hình địa mạo khác nhau. Khu vực này có sự hiện diện của các tài nguyên như đất ngập nước, khoáng sản và hệ sinh thái phong phú. Nghiên cứu địa hóa môi trường giúp xác định sự phân bố và chất lượng của các tài nguyên này.

1.2. Vai trò của địa hóa môi trường trong phát triển bền vững

Địa hóa môi trường cung cấp thông tin quan trọng về sự tương tác giữa các yếu tố tự nhiên và hoạt động của con người. Việc hiểu rõ các yếu tố này giúp xây dựng các chính sách quản lý tài nguyên hiệu quả, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

II. Vấn đề ô nhiễm và thách thức môi trường tại vịnh Tiên Yên

Ô nhiễm môi trường tại vịnh Tiên Yên đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái. Các hoạt động khai thác tài nguyên, nuôi trồng thủy sản và giao thông thủy đã dẫn đến sự gia tăng ô nhiễm các nguyên tố vi lượng trong nước và trầm tích. Việc đánh giá mức độ ô nhiễm là cần thiết để đưa ra các biện pháp khắc phục.

2.1. Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường vịnh Tiên Yên

Các hoạt động khai thác tài nguyên, xả thải từ các khu công nghiệp và nông nghiệp là những nguyên nhân chính gây ô nhiễm. Sự gia tăng dân số và nhu cầu phát triển kinh tế cũng góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm.

2.2. Hệ quả của ô nhiễm đối với sức khỏe và sinh thái

Ô nhiễm môi trường không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe con người mà còn tác động tiêu cực đến hệ sinh thái. Các nguyên tố vi lượng như Cu, As, và Hg có thể tích tụ trong chuỗi thức ăn, gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng cho cộng đồng.

III. Phương pháp nghiên cứu địa hóa môi trường tại vịnh Tiên Yên

Nghiên cứu địa hóa môi trường tại vịnh Tiên Yên được thực hiện thông qua các phương pháp phân tích hiện đại. Các mẫu nước và trầm tích được thu thập và phân tích để xác định hàm lượng các nguyên tố vi lượng. Phương pháp này giúp đánh giá chính xác tình trạng ô nhiễm và chất lượng môi trường.

3.1. Các phương pháp thu thập mẫu và phân tích

Mẫu nước và trầm tích được thu thập từ nhiều vị trí khác nhau trong vịnh Tiên Yên. Các phương pháp phân tích như ICP-MS và phân tích đồng vị bền được sử dụng để xác định hàm lượng các nguyên tố vi lượng trong mẫu.

3.2. Đánh giá chất lượng môi trường dựa trên kết quả phân tích

Kết quả phân tích giúp đánh giá mức độ ô nhiễm và chất lượng môi trường. Các chỉ số như hệ số địa tích lũy (Igeo) và hệ số nhiễm bẩn (CF) được sử dụng để xác định mức độ ô nhiễm trong nước và trầm tích.

IV. Ứng dụng kết quả nghiên cứu vào quản lý tài nguyên bền vững

Kết quả nghiên cứu địa hóa môi trường tại vịnh Tiên Yên có thể được ứng dụng vào việc quản lý tài nguyên thiên nhiên một cách bền vững. Các chính sách quản lý tài nguyên cần dựa trên các dữ liệu khoa học để đảm bảo sự phát triển kinh tế mà không làm tổn hại đến môi trường.

4.1. Đề xuất các giải pháp quản lý tài nguyên hiệu quả

Các giải pháp quản lý tài nguyên cần bao gồm việc tăng cường luật pháp, chính sách bảo vệ môi trường và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong quản lý tài nguyên.

4.2. Tăng cường giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng

Giáo dục cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên là rất cần thiết. Các chương trình tuyên truyền có thể giúp nâng cao nhận thức và khuyến khích hành động bảo vệ môi trường.

V. Kết luận và triển vọng nghiên cứu địa hóa môi trường

Nghiên cứu địa hóa môi trường tại vịnh Tiên Yên không chỉ cung cấp thông tin quan trọng về chất lượng môi trường mà còn mở ra hướng đi mới cho việc sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên. Việc tiếp tục nghiên cứu và theo dõi tình trạng ô nhiễm là cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái.

5.1. Tầm quan trọng của nghiên cứu địa hóa môi trường

Nghiên cứu địa hóa môi trường đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe con người và tài nguyên thiên nhiên. Các kết quả nghiên cứu giúp định hướng các chính sách quản lý tài nguyên hiệu quả.

5.2. Hướng nghiên cứu trong tương lai

Các nghiên cứu trong tương lai cần tập trung vào việc phát triển các phương pháp phân tích mới và nâng cao khả năng dự đoán tình trạng ô nhiễm. Điều này sẽ giúp cải thiện chất lượng môi trường và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên tại vịnh Tiên Yên.