Nghiên cứu đa dạng sinh học động vật không xương sống cỡ lớn ở Vườn Quốc gia Xuân Sơn, tỉnh Phú Thọ

• Tác giả: Nghiên Than H Sơn
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Văn Vĩnh
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Thủy sinh vật học
• Đề tài: Nghiên cứu đa dạng sinh học động vật không xương sống lớn tại Vườn Quốc gia Xuân Sơn, Phú Thọ
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ sinh học
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỘNG VẬT KHÔNG XƯƠNG SỐNG CỠ LỚN NƯỚC NGỌT TRÊN THẾ GIỚI
• 1.1.1. Nghiên cứu về đa dạng sinh học ĐVKXS cỡ lớn
• 1.1.2. Nghiên cứu về phân bố của ĐVKXS cỡ lớn
• 1.1.3. Nghiên cứu sử dụng ĐVKXS cỡ lớn làm SVCT đánh giá chất lượng nước
• 1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỘNG VẬT KHÔNG XƯƠNG SỐNG CỠ LỚN Ở VIỆT NAM
• 1.2.1. Nghiên cứu về đa dạng sinh học ĐVKXS cỡ lớn
• 1.2.2. Nghiên cứu về phân bố của ĐVKXS cỡ lớn
• 1.2.3. Nghiên cứu sử dụng ĐVKXS cỡ lớn nước ngọt làm SVCT đánh giá chất lượng nước
• 1.3. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ, XÃ HỘI VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐA DẠNG SINH HỌC Ở VQG XUÂN SƠN
• 1.3.1. Điều kiện tự nhiên
• 1.3.2. Vị trí địa lý
• 1.3.3. Địa hình, địa chất
• 1.3.4. Điều kiện kinh tế, xã hội
• 1.3.5. Dân số, dân tộc
• 1.3.6. Tình hình phát triển kinh tế, xã hội
• 1.3.7. Tình hình nghiên cứu đa dạng sinh học
• 1.4. THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.4.1. THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU
• 1.4.1.1. Thời gian nghiên cứu
• 1.4.1.2. Địa điểm nghiên cứu
• 1.4.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.4.2.1. Phương pháp kế thừa
• 1.4.2.2. Phương pháp nghiên cứu ngoài tự nhiên
• 1.4.2.3. Phương pháp xác định một số chỉ tiêu thủy lý, hóa học của nước
• 1.4.2.4. Phương pháp quan sát, mô tả đặc điểm sinh cảnh các điểm thu mẫu
• 1.4.2.5. Phương pháp thu thập vật mẫu
• 1.4.2.6. Phương pháp phân tích trong phòng thí nghiệm
• 1.4.2.7. Phương pháp đánh giá chất lượng nước bằng sinh vật chỉ thị là ĐVKXS cỡ lớn
• 1.4.2.8. Phương pháp phân tích số liệu
• 1.4.2.8.1. Tính và so sánh các giá trị trung bình
• 1.4.2.8.2. Tính chỉ số đa dạng sinh học Shannon-Wiener (H’)
• 1.4.2.8.3. Phân tích tính tương đồng Bray-Curtis
• 1.4.2.8.4. Phân tích BEST (Biota and/or Environment matching)
• 1.4.2.8.5. Phân tích ANOSIM (Analysis Of Similarity)
• 2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 2.1. ĐẶC ĐIỂM SINH CẢNH VÀ MỘT SỐ CHỈ TIÊU THỦY LÝ, HÓA HỌC CỦA NƯỚC TẠI CÁC ĐIỂM THU MẪU
• 2.1.1. Đặc điểm sinh cảnh các điểm thu mẫu
• 2.1.2. Một số chỉ tiêu thủy lý, hóa học của nước
• 2.2. ĐA DẠNG SINH HỌC ĐVKXS CỠ LỚN Ở KHU VỰC NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Thành phần loài
• 2.2.2. Cấu trúc thành phần loài
• 2.2.3. Đa dạng loài các nhóm ĐVKXS cỡ lớn
• 2.2.3.1. Đa dạng loài ngành Thân mềm (Mollusca)
• 2.2.3.2. Đa dạng loài ngành Chân khớp (Arthropoda)
• 2.2.3.3. Đa dạng loài ngành Giun đốt (Annelida)
• 2.3. ĐẶC ĐIỂM PHÂN BỐ CỦA ĐVKXS CỠ LỚN Ở KHU VỰC NGHIÊN CỨU
• 2.3.1. Đặc điểm phân bố theo mùa
• 2.3.2. Đặc điểm phân bố theo sinh cảnh
• 2.3.3. Chỉ số đa dạng sinh học Shannon - Wiener (H’) của ĐVKXS cỡ lớn ở khu vực nghiên cứu
• 2.3.4. Mức độ tương đồng về thành phần loài của ĐVKXS cỡ lớn giữa các điểm thu mẫu
• 2.3.5. Phân tích mối tương quan giữa ĐVKXS cỡ lớn với các yếu tố môi trường
• 2.3.6. Phân tích BEST (Biota and/or Environment matching)
• 2.3.7. Phân tích ANOSIM (Analysis Of Similarity)
• 2.4. ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG NƯỚC Ở KHU VỰC NGHIÊN CỨU BẰNG SVCT LÀ ĐVKXS CỠ LỚN
• 2.5. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC ĐVKXS CỠ LỚN Ở NƯỚC TẠI KHU VỰC NGHIÊN CỨU
• 2.5.1. Một số nguyên nhân ảnh hưởng đến môi trường, sinh thái các thủy vực
• 2.5.2. Ảnh hưởng do hoạt động sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt của người dân địa phương
• 2.5.3. Ảnh hưởng do xây dựng cơ sở hạ tầng
• 2.5.4. Ảnh hưởng do hoạt động du lịch
• 2.5.5. Đề xuất một số giải pháp nhằm bảo vệ tài nguyên và môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học ĐVKXS cỡ lớn ở nước
• 2.5.6. Tăng cường công tác tuyên truyền giáo dục, nâng cao nhận thức về bảo vệ tài nguyên và môi trường
• 2.5.7. Tăng cường công tác quản lý bảo vệ rừng, bảo vệ đa dạng sinh học ĐVKXS cỡ lớn ở nước
• 2.5.8. Phát triển du lịch sinh thái theo định hướng phát triển bền vững
• 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về nghiên cứu đa dạng sinh học động vật không xương sống lớn tại Vườn Quốc gia Xuân Sơn

Nghiên cứu đa dạng sinh học động vật không xương sống lớn tại Vườn Quốc gia Xuân Sơn, Phú Thọ, là một trong những nghiên cứu quan trọng nhằm đánh giá tình trạng và sự phong phú của các loài động vật trong hệ sinh thái nước ngọt. Vườn Quốc gia Xuân Sơn không chỉ nổi bật với cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ mà còn là nơi cư trú của nhiều loài động vật quý hiếm. Việc nghiên cứu này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về hệ sinh thái mà còn góp phần bảo tồn đa dạng sinh học.

1.1. Đặc điểm sinh thái và vị trí địa lý của Vườn Quốc gia Xuân Sơn

Vườn Quốc gia Xuân Sơn nằm ở tỉnh Phú Thọ, có địa hình đa dạng với núi đá vôi và rừng nguyên sinh. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của nhiều loài động vật không xương sống lớn. Hệ sinh thái tại đây rất phong phú, với nhiều loại môi trường sống khác nhau, từ suối, hồ đến rừng.

1.2. Tầm quan trọng của nghiên cứu đa dạng sinh học

Nghiên cứu đa dạng sinh học không chỉ giúp xác định số lượng và thành phần loài mà còn đánh giá sức khỏe của hệ sinh thái. Đặc biệt, động vật không xương sống lớn đóng vai trò quan trọng trong chuỗi thức ăn và cân bằng sinh thái. Việc bảo tồn chúng là cần thiết để duy trì sự ổn định của môi trường sống.

II. Những thách thức trong nghiên cứu đa dạng sinh học động vật không xương sống lớn

Mặc dù Vườn Quốc gia Xuân Sơn có nhiều tiềm năng, nhưng việc nghiên cứu đa dạng sinh học động vật không xương sống lớn cũng gặp phải nhiều thách thức. Các yếu tố như ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu và hoạt động khai thác tài nguyên tự nhiên đang đe dọa đến sự tồn tại của nhiều loài. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc bảo tồn và quản lý bền vững.

2.1. Ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường đến đa dạng sinh học

Ô nhiễm nguồn nước từ hoạt động nông nghiệp và công nghiệp đã làm giảm chất lượng môi trường sống của động vật không xương sống. Nhiều loài đã bị suy giảm số lượng hoặc thậm chí tuyệt chủng do không thể thích nghi với điều kiện sống mới.

2.2. Biến đổi khí hậu và tác động đến hệ sinh thái

Biến đổi khí hậu gây ra những thay đổi lớn trong điều kiện khí hậu và môi trường sống. Nhiệt độ tăng cao và lượng mưa không ổn định ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của động vật không xương sống lớn, làm thay đổi cấu trúc quần xã sinh vật.

III. Phương pháp nghiên cứu đa dạng sinh học động vật không xương sống lớn

Để thực hiện nghiên cứu đa dạng sinh học động vật không xương sống lớn tại Vườn Quốc gia Xuân Sơn, nhiều phương pháp đã được áp dụng. Các phương pháp này bao gồm khảo sát thực địa, thu thập mẫu và phân tích số liệu. Việc sử dụng các công nghệ hiện đại cũng giúp nâng cao độ chính xác trong nghiên cứu.

3.1. Khảo sát thực địa và thu thập mẫu

Khảo sát thực địa được thực hiện tại nhiều điểm khác nhau trong Vườn Quốc gia. Mẫu vật được thu thập từ các môi trường sống khác nhau như suối, hồ và rừng. Điều này giúp đảm bảo tính đại diện cho toàn bộ hệ sinh thái.

3.2. Phân tích số liệu và đánh giá chất lượng nước

Sau khi thu thập mẫu, các chỉ tiêu thủy lý và hóa học của nước được phân tích để đánh giá chất lượng môi trường sống. Số liệu thu được sẽ được sử dụng để đánh giá mức độ đa dạng sinh học và mối liên hệ giữa động vật không xương sống lớn với các yếu tố môi trường.

IV. Kết quả nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn

Kết quả nghiên cứu đa dạng sinh học động vật không xương sống lớn tại Vườn Quốc gia Xuân Sơn đã chỉ ra sự phong phú của các loài và cấu trúc quần xã sinh vật. Những phát hiện này không chỉ có giá trị khoa học mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong việc bảo tồn và quản lý tài nguyên thiên nhiên.

4.1. Đánh giá mức độ đa dạng sinh học

Nghiên cứu đã xác định được 261 loài động vật không xương sống lớn, thuộc 194 giống và 94 họ. Điều này cho thấy sự phong phú và đa dạng của hệ sinh thái tại Vườn Quốc gia Xuân Sơn.

4.2. Ứng dụng trong quản lý và bảo tồn

Kết quả nghiên cứu sẽ được sử dụng làm cơ sở cho các chính sách bảo tồn và quản lý tài nguyên thiên nhiên. Việc bảo tồn động vật không xương sống lớn không chỉ giúp duy trì đa dạng sinh học mà còn góp phần vào phát triển bền vững của khu vực.

V. Kết luận và triển vọng tương lai của nghiên cứu

Nghiên cứu đa dạng sinh học động vật không xương sống lớn tại Vườn Quốc gia Xuân Sơn đã mở ra nhiều hướng đi mới cho các nghiên cứu tiếp theo. Việc bảo tồn và phát triển bền vững là cần thiết để duy trì sự phong phú của hệ sinh thái. Các nghiên cứu trong tương lai cần tiếp tục được thực hiện để theo dõi tình trạng đa dạng sinh học và tác động của các yếu tố môi trường.

5.1. Tầm quan trọng của việc tiếp tục nghiên cứu

Việc tiếp tục nghiên cứu sẽ giúp cập nhật thông tin về tình trạng đa dạng sinh học và các yếu tố ảnh hưởng đến nó. Điều này rất quan trọng trong bối cảnh biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường ngày càng gia tăng.

5.2. Đề xuất các giải pháp bảo tồn hiệu quả

Các giải pháp bảo tồn cần được đề xuất dựa trên kết quả nghiên cứu. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng và tăng cường quản lý tài nguyên thiên nhiên là những yếu tố quan trọng để bảo tồn đa dạng sinh học động vật không xương sống lớn.