Tác Dụng Của Cao Chiết Lá Chè Đắng (Ilex Kudingcha C. Tseng) Đối Với Sự Tổn Thương Tế Bào Purkinje, Ảnh Hưởng Lên Biểu Hiện Protein Và Chống Oxy Hóa Trên Mô Hình Chuột Tự Kỷ Thực Nghiệm Gây Bởi Natri Valproat

Rối loạn phổ tự kỷ (ASD) là một chứng rối loạn thần kinh và phát triển ảnh hưởng đến cách mọi người tương tác với người khác, giao tiếp, học hỏi và cư xử. Các triệu chứng thường xuất hiện trong 2 năm đầu đời và ảnh hưởng đến khả năng hoạt động ở trường học, nơi làm việc và các lĩnh vực khác của cuộc sống. ASD được ước tính xảy ra với tần suất 1% trong dân số nói chung [10]. Theo một nghiên cứu, tỷ lệ trẻ em từ 3 – 17 tuổi được chẩn đoán mắc ASD tăng từ 1,1 – 2,5% trong năm 2009 – 2017 [11]. Theo Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5), những người mắc ASD thường có khó khăn trong giao tiếp và tương tác với người khác, sở thích hạn chế và hành vi lặp đi lặp lại.

Chè đắng (Ilex kudingcha C.) từ lâu đã được sử dụng trong y học cổ truyền với nhiều công dụng. Trong y học cổ truyền Việt Nam, Chè đắng đã được sử dụng để thải độc tố kháng khuẩn và đặc biệt là cải thiện trí nhớ. Một số nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh Chè đắng có tác dụng cải thiện suy giảm trí nhớ và bảo vệ tế bào thần kinh khỏi tổn thương do thiếu máu não cục bộ thoáng qua [6]. Bên cạnh đó tiểu não được cho là một vùng quan trọng cho việc học tập và phối hợp vận động. Đây cũng là một trong những vị trí bất thường nhất của rối loạn phổ tự kỷ và tổn thương tiểu não có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc các triệu chứng ASD.

Tế bào Purkinje là một loại tế bào thần kinh lớn, phức tạp nằm trong tiểu não. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc điều phối vận động, học tập vận động và một số chức năng nhận thức. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng có sự giảm số lượng và kích thước của tế bào Purkinje ở những người mắc ASD. Điều này cho thấy tế bào Purkinje có thể đóng vai trò quan trọng trong sinh bệnh học của ASD [8]. Ngoài ra, những nghiên cứu cho thấy ASD đã làm giảm số lượng tế bào Purkinje ở vỏ tiểu não. Từ đó là tiền đề để nhóm nghiên cứu thực hiện đề tài “Tác dụng của cao chiết lá Chè đắng (Ilex kudingcha C. Tseng) đối với sự tổn thương tế bào Purkinje, ảnh hưởng lên biểu hiện protein và chống oxy hóa trên mô hình chuột tự kỷ thực nghiệm gây bởi natri valproat.

Natri valproat (VPA) là một loại thuốc chống động kinh thường được sử dụng để tạo ra mô hình chuột tự kỷ. Khi chuột mẹ mang thai tiếp xúc với VPA, con của chúng có thể phát triển các hành vi và đặc điểm tương tự như ASD ở người, bao gồm suy giảm tương tác xã hội, hành vi lặp đi lặp lại và khiếm khuyết trong giao tiếp. Mô hình chuột tự kỷ gây ra bởi VPA được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu ASD để tìm hiểu về cơ chế bệnh sinh và đánh giá các phương pháp điều trị tiềm năng. Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá tác dụng của cao chiết lá Chè đắng đối với sự tổn thương tế bào Purkinje ở vùng tiểu não chuột rối loạn hành vi trên mô hình tự kỷ gây bởi natri valproat.

Stress oxy hóa là tình trạng mất cân bằng giữa sản xuất các gốc tự do và khả năng chống oxy hóa của cơ thể. Các gốc tự do có thể gây tổn thương cho tế bào Purkinje, dẫn đến suy giảm chức năng và chết tế bào. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng stress oxy hóa có thể đóng một vai trò quan trọng trong sinh bệnh học của ASD [5]. Tế bào Purkinje rất nhạy cảm với stress oxy hóa do có mức độ chuyển hóa cao và chứa nhiều lipid dễ bị oxy hóa.

Lá chè đắng chứa nhiều hợp chất có khả năng chống oxy hóa, bao gồm flavonoid, polyphenol và saponin. Các hợp chất này có thể giúp bảo vệ tế bào Purkinje khỏi tổn thương do các gốc tự do. Một số nghiên cứu đã chứng minh rằng cao chiết lá chè đắng có tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ trong các mô hình tế bào và động vật. Phạm Thị Nguyệt Hằng và cộng sự đã chứng minh cao chiết lá Chè đắng có tác dụng cải thiện một số hành vi của bệnh tự kỷ bao gồm hành vi tương tác xã hội, trí nhớ và rối loạn giấc ngủ trên ruồi giấm đột biến gen rugose mang bệnh tự kỷ [7].

Thử nghiệm ba buồng là một phương pháp hiệu quả để đánh giá khả năng tương tác xã hội của chuột. Trong thử nghiệm này, chuột được đặt trong một môi trường có ba buồng, một buồng chứa một con chuột lạ, một buồng trống, và một buồng cho chuột tự do khám phá. Thời gian chuột dành cho việc tương tác với chuột lạ so với buồng trống được sử dụng để đánh giá khả năng tương tác xã hội. Thử nghiệm này giúp các nhà khoa học đánh giá tác dụng của các phương pháp điều trị đối với hành vi xã hội của chuột tự kỷ.

Kết quả nghiên cứu cho thấy cao chiết lá chè đắng có tác dụng cải thiện khả năng tương tác xã hội của chuột tự kỷ trong thử nghiệm ba buồng. Chuột được điều trị bằng cao chiết lá chè đắng dành nhiều thời gian hơn để tương tác với chuột lạ so với chuột không được điều trị. Điều này cho thấy cao chiết lá chè đắng có thể giúp cải thiện các triệu chứng liên quan đến ASD, chẳng hạn như khó khăn trong giao tiếp và tương tác xã hội. Ngoài ra, nghiên cứu còn đánh giá tác dụng cải thiện hành vi tương tác cộng đồng cao của cao chiết lá Chè đắng trên chuột rối loạn hành vi trên mô hình tự kỷ gây bởi VPA thông qua thử nghiệm ba buồng.

Protein PTEN (phosphatase and tensin homolog) là một enzyme đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa sự phát triển và chức năng của não bộ. PTEN tham gia vào nhiều quá trình tế bào quan trọng, bao gồm tăng trưởng tế bào, phân chia tế bào và chết tế bào theo chương trình (apoptosis). Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự thay đổi biểu hiện của PTEN có liên quan đến ASD. PTEN có liên quan đến yếu tố nguy cơ và sinh lý bệnh. Ảnh hưởng của tế bào Purkinje và tế bào hạt ở tiểu não đối với ASD10 1. Vai trò của một số protein trong ASD . Vai trò của PTEN và con đường truyền tín hiệu PI3K/AKT/mTOR trong ASD 15

Kết quả nghiên cứu cho thấy cao chiết lá chè đắng có thể ảnh hưởng đến biểu hiện của protein PTEN trong não chuột tự kỷ. Điều này cho thấy cao chiết lá chè đắng có thể tác động đến các con đường tín hiệu quan trọng liên quan đến sự phát triển và chức năng của não bộ. Nghiên cứu còn đánh giá biểu hiện của protein PTEN và tác dụng chống oxy hóa từ cao chiết lá Chè đắng ở chuột rối loạn hành vi trên mô hình tự kỷ gây bởi VPA 33 2. Đánh giá biểu hiện của PTEN . Tác dụng chống oxy hóa của cao chiết lá Chè đắng bằng định lượng MDA 37

Cao chiết lá chè đắng có thể là một phương pháp hỗ trợ điều trị ASD tiềm năng. Nó có thể được sử dụng kết hợp với các phương pháp điều trị hiện có, chẳng hạn như liệu pháp hành vi và giáo dục đặc biệt. Việc sử dụng các dược liệu tự nhiên như cao chiết lá chè đắng có thể giúp giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội trong việc điều trị ASD.

Các nghiên cứu trong tương lai cần tập trung vào việc hiểu rõ hơn về cơ chế tác động của cao chiết lá chè đắng và đánh giá hiệu quả của nó trên người. Cần có các nghiên cứu lâm sàng để xác nhận tác dụng của cao chiết lá chè đắng trong điều trị ASD ở người. Ngoài ra, cần xác định liều dùng tối ưu và đánh giá tác dụng phụ của cao chiết lá chè đắng.