Các yếu tố ảnh hưởng đến sự thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Lào: Nghiên cứu thực nghiệm

FDI đóng vai trò then chốt đối với kinh tế Lào, đặc biệt trong bối cảnh quốc gia này chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường vào năm 1986. Việc mở rộng hợp tác với nhiều quốc gia và tạo dựng các điều kiện cần thiết để thu hút FDI từ khắp nơi trên thế giới đã mang lại những thành công nhất định. Luật Đầu tư nước ngoài năm 1994 (sửa đổi năm 2016) là một minh chứng. Số liệu từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, từ năm 2000 đến cuối năm 2017, tổng dòng vốn FDI vào Lào đạt khoảng 6 tỷ USD.

Trong hai thập kỷ qua, Chính phủ Lào đã nỗ lực cải thiện Luật Đầu tư để thu hút lượng lớn vốn FDI. Điều này thể hiện qua việc cho phép 100% vốn sở hữu nước ngoài vào năm 1988, kéo dài thời gian nhượng quyền đầu tư từ 20 năm (1999) lên 99 năm (2009), thành lập các khu kinh tế đặc biệt, miễn thuế nhập khẩu và thuế thu nhập tùy thuộc vào khu vực và lĩnh vực đầu tư. Nhờ đó, dòng vốn FDI vào Lào đã tăng nhanh chóng, từ 58,54 triệu USD năm 1991 lên đỉnh điểm 1,421 tỷ USD năm 2015.

Bắt đầu từ năm 2019, dòng vốn FDI vào Lào tăng dần do chính phủ Lào cải thiện môi trường đầu tư. Với hơn 1 tỷ USD cam kết đầu tư vào Lào, môi trường cho các doanh nghiệp FDI đã vượt qua những khó khăn đáng kể. Tuy nhiên, điều quan trọng vẫn là phải lưu ý rằng vào năm 2021, năm cao nhất kể từ năm 2019, số lượng dòng vốn FDI vào Lào chỉ xấp xỉ năm 2015 và 63% năm 2017. Vì vậy, cần nghiên cứu các vấn đề tiếp nhận đầu tư ở Lào.

Các chính sách ưu đãi đầu tư, bao gồm miễn thuế, giảm thuế, và thủ tục hành chính đơn giản, có tác động đáng kể đến quyết định đầu tư của các tập đoàn đa quốc gia (MNCs). Việc Lào tiếp tục cải thiện môi trường pháp lý và giảm thiểu các rào cản gia nhập thị trường sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh so với các quốc gia khác trong khu vực.

Hạ tầng cơ sở (giao thông, năng lượng, viễn thông) đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút FDI. Nguồn nhân lực chất lượng cao với chi phí cạnh tranh cũng là yếu tố then chốt. Lào cần đầu tư mạnh mẽ vào giáo dục và đào tạo nghề để nâng cao kỹ năng cho người lao động, đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp FDI.

Vị trí địa lý chiến lược của Lào, nằm giữa các nền kinh tế lớn như Trung Quốc, Thái Lan và Việt Nam, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thương mại và đầu tư. Tài nguyên thiên nhiên phong phú (khoáng sản, thủy điện, lâm sản) cũng là yếu tố hấp dẫn các nhà đầu tư. Tuy nhiên, việc khai thác và sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên này cần được quản lý chặt chẽ để đảm bảo phát triển bền vững.

Khi đầu tư vào Lào, các nhà đầu tư nước ngoài cần phải hiểu và lường trước được những rủi ro tiềm ẩn, bao gồm: Rủi ro chính trị và pháp lý: Mặc dù Lào có sự ổn định chính trị tương đối, nhưng hệ thống pháp luật vẫn đang trong quá trình phát triển và có thể thay đổi, gây khó khăn cho việc tuân thủ và thực thi hợp đồng. Rủi ro kinh tế: Lào có nền kinh tế đang phát triển, dễ bị ảnh hưởng bởi các biến động kinh tế toàn cầu và khu vực. Tỷ giá hối đoái, lạm phát và nợ công là những yếu tố cần được theo dõi sát sao. Rủi ro hoạt động: Cơ sở hạ tầng còn hạn chế, thủ tục hành chính phức tạp, thiếu hụt lao động có kỹ năng và rào cản ngôn ngữ là những thách thức đối với hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp FDI.

Bên cạnh những rủi ro, đầu tư vào Lào cũng mang lại nhiều lợi ích tiềm năng: Thị trường mới nổi đầy tiềm năng: Lào có thị trường nội địa đang tăng trưởng, với tầng lớp trung lưu ngày càng mở rộng và nhu cầu tiêu dùng ngày càng tăng. Lợi thế chi phí: Chi phí lao động và chi phí đất đai ở Lào tương đối thấp so với các nước khác trong khu vực. Ưu đãi đầu tư: Chính phủ Lào cung cấp nhiều ưu đãi đầu tư hấp dẫn cho các doanh nghiệp FDI, bao gồm miễn thuế, giảm thuế và thủ tục hành chính đơn giản. Tiếp cận thị trường ASEAN: Lào là thành viên của ASEAN, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận thị trường khu vực với hơn 650 triệu dân.

Để giảm thiểu rủi ro và tối đa hóa lợi ích khi đầu tư vào Lào, các nhà đầu tư cần thực hiện các bước sau: Nghiên cứu thị trường kỹ lưỡng: Tìm hiểu kỹ về thị trường Lào, bao gồm các quy định pháp luật, môi trường kinh doanh, đối thủ cạnh tranh và khách hàng tiềm năng. Lập kế hoạch kinh doanh chi tiết: Xây dựng một kế hoạch kinh doanh chi tiết, bao gồm các mục tiêu, chiến lược, nguồn lực và các biện pháp phòng ngừa rủi ro. Tìm kiếm đối tác địa phương tin cậy: Hợp tác với một đối tác địa phương có kinh nghiệm và am hiểu thị trường Lào. Quản lý rủi ro chủ động: Theo dõi sát sao các rủi ro tiềm ẩn và thực hiện các biện pháp phòng ngừa kịp thời.

Hệ thống pháp luật về FDI cần được hoàn thiện hơn nữa để đảm bảo tính minh bạch, công bằng và nhất quán. Các quy định cần được đơn giản hóa và dễ hiểu, giảm thiểu các thủ tục hành chính phức tạp và tạo điều kiện thuận lợi cho việc giải quyết tranh chấp. Điều này bao gồm việc cập nhật và sửa đổi các luật liên quan đến đầu tư, thương mại, lao động, đất đai và bảo vệ môi trường.

Cần nâng cao hiệu quả quản lý vốn FDI bằng cách tăng cường giám sát và kiểm tra việc sử dụng vốn, đảm bảo rằng vốn FDI được sử dụng đúng mục đích và mang lại lợi ích kinh tế - xã hội cho đất nước. Việc này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức tài chính và các doanh nghiệp FDI.

Cần khuyến khích sự liên kết giữa các doanh nghiệp FDI và các doanh nghiệp địa phương thông qua các chương trình hỗ trợ phát triển nhà cung cấp, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp địa phương tham gia vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp FDI. Điều này sẽ giúp chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh và tạo ra nhiều việc làm cho người lao động địa phương.

Do trình độ công nghiệp hóa và năng lực công nghệ của Lào thấp hơn, việc tối đa hóa những tác động lan tỏa này sẽ rất quan trọng đối với các doanh nghiệp trong nước về kiến thức, công nghệ, liên kết, cơ sở hạ tầng, quản trị và năng lực xuất khẩu. Thật vậy, các công ty nước ngoài có thể mang lại các quy trình sản xuất tiên tiến, chuyên môn quản lý và kỹ năng kỹ thuật 'lan tỏa' cho người lao động địa phương thông qua đào tạo tại chỗ và luân chuyển nhân viên sang các công ty trong nước.

Tuy nhiên, Lào cần mở rộng đáng kể FDI sản xuất 'tìm kiếm hiệu quả' để đẩy nhanh tác động này. Bên cạnh đó, các dự án FDI tìm nguồn cung cấp đầu vào trung gian, nguyên vật liệu và các dịch vụ khác tại địa phương có thể thúc đẩy tăng trưởng cho khu vực SME của Lào thông qua các liên kết này. Tuy nhiên, hầu hết FDI hiện tại trong các hoạt động khai thác có liên kết yếu. Thu hút FDI vào sản xuất có thể thúc đẩy nhu cầu tìm nguồn cung ứng tại địa phương.

Hơn nữa, sự hiện diện của các công ty nước ngoài có công nghệ tiên tiến có thể khuyến khích các công ty địa phương áp dụng các phương pháp sản xuất được nâng cấp và cải thiện tiêu chuẩn chất lượng để duy trì khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước. Tuy nhiên, khu vực tư nhân địa phương của Lào vẫn đang ở giai đoạn đầu. Ngoài ra, FDI trong sản xuất hướng đến xuất khẩu cung cấp cho các công ty địa phương quyền tiếp cận với người mua quốc tế, mạng lưới phân phối nước ngoài và chuỗi cung ứng toàn cầu. Điều này cho phép Lào mở rộng xuất khẩu các sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn ngoài hàng hóa.

Cần một cách tiếp cận chính sách toàn diện bao gồm các sáng kiến đào tạo lực lượng lao động, các nền tảng đối thoại công tư, các chương trình nuôi dưỡng các nhà cung cấp SME địa phương và các khoản đầu tư cơ sở hạ tầng phức tạp xung quanh các dự án FDI. Đánh giá và giám sát các tác động lan tỏa có thể giúp các công ty địa phương hưởng lợi từ các hiệu ứng trình diễn khi những người tham gia nước ngoài mang đến các công nghệ tiên tiến, kỹ thuật quản lý và cơ hội thị trường mới. Tiếp xúc với các hoạt động đẳng cấp thế giới thúc đẩy các công ty địa phương cải thiện hiệu quả và khả năng cạnh tranh.

Với tương đối ít dự án FDI sản xuất, Lào phải ưu tiên thu hút các nhà đầu tư tìm kiếm hiệu quả có thể mang lại những tác động lan tỏa kinh tế này. Cơ sở FDI hiện có hạn chế các hiệu ứng trình diễn và liên kết. Do đó, việc mở rộng đáng kể dòng vốn FDI sản xuất là một nhu cầu cấp thiết đối với sự phát triển công nghệ của Lào.

Chính phủ Lào nên tập trung nỗ lực thu hút FDI vào các lĩnh vực có thể tạo ra nhiều tác động lan tỏa nhất cho nền kinh tế trong nước. Điều này bao gồm ngành sản xuất, dịch vụ công nghệ thông tin và du lịch. Việc này cũng đòi hỏi xây dựng mối quan hệ với các công ty hàng đầu trong ngành và điều chỉnh các ưu đãi để khuyến khích chuyển giao công nghệ và xây dựng năng lực cho các công ty Lào. Việc tạo ra một môi trường chính sách hỗ trợ, tập trung vào các liên kết và phát triển công nghệ có thể giúp tối đa hóa những lợi ích của FDI cho Lào.