Tổng quan nghiên cứu

Thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam, đặc biệt là tại TP. Hồ Chí Minh, đang phát triển mạnh mẽ với tiềm năng bùng nổ trong tương lai gần. Theo ước tính, khoảng 53% dân số Việt Nam sử dụng internet và gần 50 triệu thuê bao smartphone, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của thị trường mua sắm trực tuyến. Tuy nhiên, người tiêu dùng trong nước vẫn còn e ngại và ưu tiên mua hàng từ các doanh nghiệp nước ngoài do sự phong phú về sản phẩm, chất lượng dịch vụ và độ tin cậy cao hơn. Tình trạng này khiến các doanh nghiệp trong nước gặp nhiều thách thức trong việc giữ chân khách hàng và thúc đẩy hành vi mua hàng lặp lại.

Mục tiêu nghiên cứu là xác định và lượng hóa các yếu tố tác động đến quyết định mua lặp lại sản phẩm trong môi trường TMĐT của người tiêu dùng tại TP. Hồ Chí Minh. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ tháng 6 đến tháng 9 năm 2018, khảo sát người tiêu dùng đã từng mua hàng trực tuyến tại khu vực này. Kết quả nghiên cứu nhằm cung cấp cơ sở khoa học để các doanh nghiệp trong nước xây dựng chiến lược nâng cao niềm tin và tăng tần suất mua hàng lặp lại, từ đó cải thiện năng lực cạnh tranh trên thị trường TMĐT.

Việc nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua lặp lại có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh kinh tế số và công nghiệp 4.0 đang phát triển, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa trải nghiệm khách hàng, giảm chi phí thu hút khách hàng mới và tăng doanh thu bền vững. Các chỉ số như mức độ tin tưởng vào website, nhận thức về giá cả cạnh tranh, chất lượng sản phẩm và giá trị cảm nhận được xem là các metrics quan trọng để đánh giá hiệu quả của các chiến lược kinh doanh trực tuyến.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết nền tảng chính: Thuyết hành động hợp lý (TRA), Thuyết hành vi dự định (TPB) và Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM). TRA giải thích hành vi tiêu dùng dựa trên thái độ và chuẩn chủ quan, trong khi TPB bổ sung yếu tố kiểm soát hành vi nhận thức, giúp dự đoán chính xác hơn ý định hành vi trong môi trường có điều kiện bên ngoài tác động. TAM tập trung vào nhận thức tính hữu dụng và tính dễ sử dụng của công nghệ, ảnh hưởng đến thái độ và ý định sử dụng dịch vụ TMĐT.

Ngoài ra, mô hình xu hướng tiêu dùng của Dodds và cộng sự (1991) được áp dụng để phân tích ảnh hưởng của giá cả, thương hiệu và thông tin cửa hàng đến nhận thức chất lượng và giá trị cảm nhận của người tiêu dùng. Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: nhận thức rủi ro, tính hữu dụng, danh tiếng website, giá cả cạnh tranh, chất lượng sản phẩm, giá trị cảm nhận và niềm tin vào website bán hàng trực tuyến.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính sơ bộ được thực hiện qua thảo luận nhóm với 15 người có kinh nghiệm mua hàng trực tuyến tại TP. Hồ Chí Minh nhằm điều chỉnh và hoàn thiện thang đo. Giai đoạn định lượng chính thức khảo sát 330 người tiêu dùng mua hàng trên các website TMĐT tại TP. Hồ Chí Minh từ tháng 7 đến tháng 9 năm 2018, sử dụng mẫu thuận tiện.

Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS 20 và AMOS 20. Các kỹ thuật phân tích bao gồm thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích nhân tố khẳng định (CFA) và mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Cỡ mẫu 330 đảm bảo độ tin cậy và phù hợp với quy tắc n ≥ 8m + 50 (với m=6 biến độc lập).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của nhận thức rủi ro: Nhận thức rủi ro có tác động ngược chiều đến quyết định mua lặp lại và niềm tin vào website bán hàng trực tuyến. Người tiêu dùng càng cảm nhận rủi ro cao thì khả năng mua lại càng giảm. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước, cho thấy nhận thức rủi ro là rào cản lớn trong TMĐT.

  2. Tính hữu dụng và niềm tin: Tính hữu dụng của website có ảnh hưởng tích cực đến niềm tin và quyết định mua lặp lại. Người tiêu dùng đánh giá cao tính tiện lợi và hiệu quả của website sẽ tăng niềm tin và khả năng mua lại sản phẩm. Tỷ lệ tác động tích cực của tính hữu dụng đến niềm tin đạt khoảng 0.45 (hệ số chuẩn hóa SEM).

  3. Danh tiếng website: Danh tiếng website tác động tích cực đến niềm tin và giá trị cảm nhận. Website có uy tín cao giúp người tiêu dùng yên tâm hơn khi giao dịch, từ đó nâng cao giá trị cảm nhận và thúc đẩy quyết định mua lặp lại. Khoảng 60% người khảo sát cho biết danh tiếng là yếu tố quan trọng khi lựa chọn mua hàng.

  4. Giá cả cạnh tranh: Giá cả cạnh tranh có tác động ngược chiều đến giá trị cảm nhận, nhưng lại là yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất đến quyết định mua lặp lại. Người tiêu dùng ưu tiên các sản phẩm có giá hợp lý, điều này được thể hiện qua mức độ tác động cao nhất trong mô hình SEM (hệ số khoảng 0.55).

  5. Chất lượng sản phẩm và giá trị cảm nhận: Chất lượng sản phẩm ảnh hưởng tích cực đến giá trị cảm nhận, từ đó gián tiếp tác động đến quyết định mua lặp lại. Người tiêu dùng đánh giá cao chất lượng sản phẩm sẽ cảm nhận được giá trị cao hơn và có xu hướng mua lại. Tỷ lệ hài lòng với chất lượng sản phẩm đạt trên 70%.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy niềm tin vào website bán hàng trực tuyến đóng vai trò trung gian quan trọng giữa các yếu tố như nhận thức rủi ro, tính hữu dụng, danh tiếng website và quyết định mua lặp lại. Điều này phù hợp với lý thuyết niềm tin trong TMĐT, nhấn mạnh vai trò của trải nghiệm và sự tin tưởng trong việc duy trì khách hàng.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, tác động của giá cả cạnh tranh tại TP. Hồ Chí Minh có phần nổi bật hơn, phản ánh đặc thù thị trường TMĐT Việt Nam với sự nhạy cảm về giá của người tiêu dùng. Việc các doanh nghiệp trong nước còn yếu thế về uy tín và chất lượng dịch vụ so với doanh nghiệp nước ngoài cũng làm tăng vai trò của danh tiếng website trong quyết định mua lặp lại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ tác động của từng yếu tố đến quyết định mua lặp lại, cùng bảng phân tích độ tin cậy và phân tích mô hình SEM minh họa các mối quan hệ nhân quả. Các kết quả này cung cấp cơ sở khoa học để doanh nghiệp điều chỉnh chiến lược kinh doanh trực tuyến, tập trung vào nâng cao niềm tin và giá trị cảm nhận của khách hàng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường xây dựng niềm tin qua cải thiện danh tiếng website: Doanh nghiệp cần đầu tư vào việc nâng cao uy tín website bằng cách đảm bảo thông tin minh bạch, dịch vụ khách hàng chuyên nghiệp và bảo mật thông tin cá nhân. Thời gian thực hiện đề xuất này nên trong vòng 6 tháng, do bộ phận marketing và IT chịu trách nhiệm.

  2. Cải thiện tính hữu dụng của website: Tối ưu giao diện, nâng cao tốc độ tải trang và đơn giản hóa quy trình mua hàng để tăng trải nghiệm người dùng. Mục tiêu là tăng điểm đánh giá tính hữu dụng trên các khảo sát khách hàng lên ít nhất 20% trong vòng 3 tháng.

  3. Chính sách giá cả cạnh tranh và minh bạch: Doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược giá hợp lý, thường xuyên cập nhật và so sánh giá với đối thủ để giữ lợi thế cạnh tranh. Thời gian triển khai trong 3 tháng, bộ phận kinh doanh và marketing phối hợp thực hiện.

  4. Nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ hậu mãi: Đảm bảo sản phẩm đúng mô tả, chất lượng ổn định và dịch vụ chăm sóc khách hàng sau bán hàng tốt để tăng giá trị cảm nhận. Đây là chiến lược dài hạn, cần thực hiện liên tục và đánh giá định kỳ hàng quý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp TMĐT trong nước: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi mua lặp lại, từ đó xây dựng chiến lược giữ chân khách hàng hiệu quả.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành kinh tế, marketing: Cung cấp cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu thực tiễn về hành vi tiêu dùng trong TMĐT tại Việt Nam.

  3. Cơ quan quản lý và hoạch định chính sách: Tham khảo để phát triển các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp TMĐT, thúc đẩy phát triển kinh tế số.

  4. Nhà phát triển công nghệ và thiết kế website: Hiểu được vai trò của tính hữu dụng và niềm tin trong việc thu hút và giữ chân người dùng, từ đó cải tiến sản phẩm công nghệ phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định mua lặp lại trong TMĐT?
    Giá cả cạnh tranh được xác định là yếu tố có tác động lớn nhất, chiếm tỷ lệ ảnh hưởng khoảng 55% trong mô hình nghiên cứu.

  2. Niềm tin vào website được xây dựng như thế nào?
    Niềm tin được xây dựng qua trải nghiệm mua hàng tích cực, danh tiếng website và cảm nhận về tính hữu dụng của trang web.

  3. Nhận thức rủi ro ảnh hưởng thế nào đến hành vi mua hàng?
    Nhận thức rủi ro có tác động tiêu cực, làm giảm khả năng mua lặp lại do người tiêu dùng lo ngại về chất lượng sản phẩm và bảo mật thông tin.

  4. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng là gì?
    Nghiên cứu kết hợp định tính qua thảo luận nhóm và định lượng qua khảo sát 330 người tiêu dùng, phân tích dữ liệu bằng SPSS và AMOS với các kỹ thuật EFA, CFA và SEM.

  5. Làm thế nào doanh nghiệp có thể tăng tần suất mua lặp lại?
    Doanh nghiệp cần tập trung nâng cao niềm tin khách hàng, cải thiện chất lượng sản phẩm, cung cấp giá cả cạnh tranh và tối ưu trải nghiệm mua sắm trực tuyến.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định 7 yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định mua lặp lại sản phẩm trong TMĐT tại TP. Hồ Chí Minh, trong đó giá cả cạnh tranh là yếu tố quan trọng nhất.
  • Niềm tin vào website bán hàng trực tuyến đóng vai trò trung gian quan trọng giữa các yếu tố tác động và hành vi mua lặp lại.
  • Phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng với cỡ mẫu 330 đảm bảo độ tin cậy và tính thực tiễn của kết quả.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho doanh nghiệp xây dựng chiến lược giữ chân khách hàng và nâng cao năng lực cạnh tranh trong môi trường TMĐT.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các khu vực khác để tăng tính tổng quát.

Hành động ngay: Doanh nghiệp TMĐT tại TP. Hồ Chí Minh nên áp dụng các giải pháp nâng cao niềm tin và giá trị cảm nhận khách hàng để thúc đẩy quyết định mua lặp lại, góp phần phát triển bền vững trong kỷ nguyên kinh tế số.