I. Tổng Quan Về Kế Toán Trách Nhiệm Tại Bình Dương 55 ký tự
Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam hội nhập và cạnh tranh ngày càng cao, các doanh nghiệp thương mại (DNTM) tại Bình Dương cần phải tự thay đổi để thích nghi. Điều này đòi hỏi sự linh hoạt trong tổ chức và hoạt động, xác định rõ trách nhiệm trên từng bộ phận. Kế toán trách nhiệm (KTTN) nổi lên như một công cụ quản lý hữu hiệu. Tại Việt Nam, KTQT (Kế toán Quản Trị) nói chung và KTTN nói riêng đã được đề cập từ đầu những năm 1990 và phát triển mạnh mẽ vào đầu những năm 2000. Luật Kế toán Việt Nam 2003 và Thông tư 53/2006/TT-BTC đã chính thức ghi nhận và hướng dẫn áp dụng KTQT. Tuy nhiên, nhiều DNTM Bình Dương vẫn chưa khai thác hết tiềm năng của KTTN. Cần một nghiên cứu sâu sắc để xác định các yếu tố ảnh hưởng và đưa ra giải pháp phù hợp, từ đó nâng cao hiệu quả kinh doanh.
1.1. Khái niệm và vai trò của kế toán trách nhiệm
Kế toán trách nhiệm là một hệ thống kế toán quản trị tập trung vào việc phân bổ trách nhiệm cho từng bộ phận hoặc cá nhân trong doanh nghiệp. Mục tiêu chính là đo lường và báo cáo hiệu quả hoạt động của từng đơn vị, từ đó kiểm soát trách nhiệm và thúc đẩy hiệu quả hoạt động. Nó cung cấp thông tin chi tiết về chi phí, doanh thu và lợi nhuận của từng trung tâm trách nhiệm, giúp nhà quản lý đánh giá và đưa ra quyết định kịp thời. Theo Higgins (1952), KTTN về bản chất là một hệ thống kiểm soát hoạt động, giúp kiểm soát chi phí phát sinh tại các trung tâm hoạt động. Vai trò này đặc biệt quan trọng với các DNTM tại Bình Dương.
1.2. Đặc điểm ngành thương mại tỉnh Bình Dương
Ngành thương mại Bình Dương đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế tỉnh, với cơ cấu thương mại - dịch vụ tăng trưởng đều hàng năm. Năm 2023, lĩnh vực này chiếm hơn 23,5% GDP của tỉnh. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ 7 tháng đầu năm 2023 đạt 174.820 tỷ đồng, tăng 12,4% so với cùng kỳ (UBND tỉnh Bình Dương, 2023). Tuy nhiên, nhiều DNTM vẫn còn hạn chế trong quản lý tài chính và chưa tận dụng hiệu quả các công cụ quản lý hiện đại. Vì vậy, việc nghiên cứu và áp dụng kế toán trách nhiệm là vô cùng cần thiết để nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp này.
II. Thách Thức Vấn Đề KTTN Tại DNTM Bình Dương 58 ký tự
Mặc dù kế toán trách nhiệm mang lại nhiều lợi ích, nhưng việc triển khai tại các doanh nghiệp thương mại Bình Dương còn gặp nhiều khó khăn. Hệ thống thông tin kế toán của nhiều doanh nghiệp chưa đáp ứng được nhu cầu của kế toán trách nhiệm. Sự phân định chức năng, nhiệm vụ và trách nhiệm giữa các phòng ban, bộ phận chưa rõ ràng. Việc đánh giá hiệu quả và đo lường trách nhiệm còn nhiều hạn chế. Hơn nữa, ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 và suy thoái kinh tế toàn cầu đã gây ra nhiều khó khăn cho các DNTM, làm cho vấn đề quản lý chi phí và nâng cao hiệu quả hoạt động trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Tác giả nhận thấy cần thiết phải có một công cụ kiểm soát quản lý hữu hiệu là KTTN, để qua đó kiểm soát được các thành quả của các bộ phận/trung tâm trách nhiệm.
2.1. Hạn chế trong phân cấp và kiểm soát trách nhiệm
Nhiều DNTM tại Bình Dương chưa thực sự phân cấp trách nhiệm rõ ràng cho từng bộ phận, dẫn đến tình trạng chồng chéo, thiếu tính trách nhiệm giải trình. Điều này gây khó khăn trong việc kiểm soát chi phí, đo lường hiệu quả và ra quyết định. Theo Vogel (1962), việc xây dựng và thiết lập KTTN trong các doanh nghiệp nên tùy thuộc vào quy mô hoạt động và cơ cấu tổ chức của các doanh nghiệp, giúp kiểm soát hoạt động kinh doanh tại các bộ phận, phòng/ban và cung cấp thông tin cho nhà quản trị ra quyết định.
2.2. Thiếu hệ thống báo cáo trách nhiệm hiệu quả
Hệ thống báo cáo trách nhiệm của nhiều DNTM còn sơ sài, chưa cung cấp đủ thông tin chi tiết và kịp thời cho nhà quản lý. Các báo cáo thường chỉ tập trung vào số liệu tổng quan mà thiếu sự phân tích sâu sắc về nguyên nhân và giải pháp. Theo Garrison và Noreen (2008), có nhiều trung tâm trách nhiệm trong các tổ chức tài chính gồm có: trung tâm đầu tư, trung tâm doanh thu, trung tâm chi phí và trung tâm lợi nhuận. Tuy nhiên, khi thiếu một hệ thống báo cáo hiệu quả, nhà quản lý sẽ gặp khó khăn trong việc đánh giá hiệu quả hoạt động của từng trung tâm và đưa ra các biện pháp cải thiện phù hợp.
III. Yếu Tố Ảnh Hưởng KTTN Cơ Sở Môi Trường KD 59 ký tự
Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc triển khai kế toán trách nhiệm tại các doanh nghiệp thương mại Bình Dương. Các yếu tố này có thể chia thành hai nhóm chính: yếu tố bên trong (như cơ cấu tổ chức, văn hóa doanh nghiệp, trình độ nhân viên, hệ thống thông tin kế toán) và yếu tố bên ngoài (như môi trường kinh doanh, khung pháp lý, công nghệ thông tin). Việc hiểu rõ các yếu tố này là rất quan trọng để xây dựng một hệ thống kế toán trách nhiệm hiệu quả và phù hợp với đặc điểm của từng doanh nghiệp. Gordon (1963) nhận định rằng cơ sở của KTTN là lý thuyết kinh tế về tổ chức và KTTN chỉ phát huy hiệu quả khi doanh nghiệp có sự phân cấp quản lý và hoạt động có tổ chức.
3.1. Tác động của cơ cấu tổ chức và văn hóa doanh nghiệp
Cơ cấu tổ chức và văn hóa doanh nghiệp có ảnh hưởng lớn đến kế toán trách nhiệm. Một cơ cấu tổ chức rõ ràng, với sự phân quyền hợp lý, sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc phân cấp trách nhiệm và kiểm soát hoạt động. Văn hóa doanh nghiệp khuyến khích tính minh bạch, tính trách nhiệm giải trình cũng sẽ thúc đẩy việc áp dụng kế toán trách nhiệm hiệu quả hơn. Một số DNTM trên địa bàn tỉnh còn phát triển theo hướng tự phát, việc quản lý tài chính còn hạn chế nên làm hạn chế khả năng phát triển của các doanh nghiệp.
3.2. Vai trò của môi trường kinh doanh và khung pháp lý
Môi trường kinh doanh và khung pháp lý cũng là những yếu tố quan trọng. Sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường đòi hỏi các doanh nghiệp phải nâng cao hiệu quả hoạt động và quản lý chi phí chặt chẽ. Khung pháp lý rõ ràng, minh bạch sẽ tạo điều kiện cho việc triển khai kế toán trách nhiệm một cách hiệu quả và đáng tin cậy. Sau đại dịch Covid 19, các doanh nghiệp nói chung đã hoạt động trở lại ổn định, tuy nhiên vẫn còn nhiều khó khăn do ảnh hưởng bởi đứt gãy chuỗi cung ứng.
IV. Nâng Cao KTTN Tại DNTM Bình Dương Giải Pháp 60 ký tự
Để nâng cao hiệu quả kế toán trách nhiệm tại các doanh nghiệp thương mại Bình Dương, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Cần hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán, đảm bảo cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời và chính xác. Cần tăng cường đào tạo kế toán, nâng cao trình độ nhân viên. Cần xây dựng mô hình kế toán trách nhiệm phù hợp với đặc điểm của từng doanh nghiệp. Đồng thời, cần tạo ra văn hóa doanh nghiệp khuyến khích tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Như nhận định của Lavrova-Manzenko (2023) về phân tích toàn diện tất cả các thành phần của hệ thống KTTN, xác định đặc thù của hoạt động kinh doanh có trách nhiệm xã hội trong bối cảnh phát triển bền vững.
4.1. Xây dựng hệ thống thông tin kế toán hiệu quả
Hệ thống thông tin kế toán cần được thiết kế để thu thập, xử lý và cung cấp thông tin chi tiết về chi phí, doanh thu và lợi nhuận của từng trung tâm trách nhiệm. Cần sử dụng công nghệ thông tin hiện đại để tự động hóa các quy trình và giảm thiểu sai sót. Thông tin cần được trình bày một cách rõ ràng, dễ hiểu và có thể so sánh được giữa các kỳ. Điều này có thể giúp các hình thành trách nhiệm xã hội và doanh nghiệp mở rộng phạm vi các bên quan tâm như đối tác, khách hàng và nhà đầu tư.
4.2. Đào tạo và nâng cao trình độ nhân viên kế toán
Nhân viên kế toán cần được trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để thực hiện kế toán trách nhiệm một cách hiệu quả. Cần tổ chức các khóa đào tạo về kế toán quản trị, phân tích hiệu quả và ra quyết định. Đồng thời, cần khuyến khích nhân viên tự học hỏi và cập nhật kiến thức mới. Theo Khajehpour, Saboohi và Tsatsaroni (2017), việc xây dựng và ứng dụng một khái niệm mới trong KTTN môi trường là rất quan trọng. Từ đó trách nhiệm môi trường bắt nguồn là đại diện cho vai trò của các đơn vị trong tổng lượng phát thải và đóng góp tương ứng vào việc quản lý môi trường.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn KTTN Kết Quả Nghiên Cứu 56 ký tự
Các doanh nghiệp thương mại Bình Dương áp dụng kế toán trách nhiệm hiệu quả sẽ đạt được nhiều lợi ích. Việc quản lý chi phí sẽ trở nên chặt chẽ hơn, giúp tiết kiệm chi phí và nâng cao lợi nhuận. Việc ra quyết định sẽ chính xác và kịp thời hơn, giúp doanh nghiệp nắm bắt cơ hội và ứng phó với thách thức. Đặc biệt là sẽ giúp các nhà quản lý chú trọng nhiều hơn đến KTQT để nâng cao chất lượng quản lý, tăng cường năng lực thích ứng và cạnh tranh trong môi trường kinh doanh nhiều biến động. Nghiên cứu này sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng để xử lý và phân tích mô hình cấu trúc. Kết quả cho thấy 06 biến gồm CSKT, DDKD, DTPB, HQTT, PQQL và TNXH có ảnh hưởng trực tiếp và cùng chiều đến KTTNBD.
5.1. Cải thiện hiệu quả quản lý chi phí và ra quyết định
Áp dụng kế toán trách nhiệm giúp các doanh nghiệp xác định rõ các khoản chi phí phát sinh tại từng bộ phận, từ đó có thể quản lý chi phí một cách hiệu quả hơn. Thông tin chi tiết về chi phí cũng giúp nhà quản lý đưa ra các quyết định đầu tư, sản xuất và kinh doanh chính xác hơn. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy cả 03 biến CSKT, DDKD, HQTT đều có ảnh hưởng tích cực cùng chiều đến biến TNXH, trong đó biến HQTT có mức độ ảnh hưởng mạnh nhất đến TNXH (mức 0,567), tiếp đến là biến DDKD (mức 0,321) và cuối cùng là biến CSKT (mức 0,310).
5.2. Nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình
Kế toán trách nhiệm thúc đẩy tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong doanh nghiệp. Việc phân bổ trách nhiệm rõ ràng giúp mỗi cá nhân và bộ phận ý thức được vai trò của mình và chịu trách nhiệm về kết quả công việc. Thông tin về hiệu quả hoạt động được công khai và minh bạch, giúp tạo niềm tin cho các bên liên quan. Hay nói cách khác, biến TNXH có đóng vai trò trung gian trong mối quan hệ này, nghĩa là việc thực hiện trách nhiệm xã hội của các DNTM tại Bình Dương có đóng vai trò trung gian trong việc ảnh hưởng đến đến thành quả kế toán trách nhiệm của các DNTM tại Bình Dương.
VI. KTTN Tại Bình Dương Triển Vọng Phát Triển 51 ký tự
Việc nghiên cứu và áp dụng kế toán trách nhiệm tại các doanh nghiệp thương mại Bình Dương còn nhiều tiềm năng phát triển. Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu sâu sắc hơn về các yếu tố ảnh hưởng và các giải pháp để nâng cao hiệu quả kế toán trách nhiệm. Đồng thời, cần có sự hỗ trợ từ các cơ quan quản lý nhà nước để khuyến khích và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp áp dụng kế toán trách nhiệm một cách rộng rãi. Theo UBND tỉnh Bình Dương (2023), việc ban hành kế hoạch triển khai chiến lược phát triển thương mại nội địa tỉnh giai đoạn 2030, tầm nhìn đến năm 2045 sẽ là điều kiện thuận lợi để KTTN phát triển.
6.1. Hướng nghiên cứu tiếp theo về kế toán trách nhiệm
Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các mô hình kế toán trách nhiệm khác nhau, hoặc nghiên cứu về tác động của công nghệ thông tin đến kế toán trách nhiệm. Đồng thời, cần có thêm các nghiên cứu thực nghiệm để kiểm chứng các kết quả nghiên cứu lý thuyết. Cần có thêm một công cụ kiểm soát quản lý hữu hiệu là KTTN, để qua đó kiểm soát được các thành quả của các bộ phận/trung tâm trách nhiệm.
6.2. Vai trò của nhà nước trong thúc đẩy kế toán trách nhiệm
Nhà nước có thể đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy kế toán trách nhiệm thông qua việc ban hành các chính sách khuyến khích, cung cấp các khóa đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật cho các doanh nghiệp. Đồng thời, nhà nước cần tăng cường kiểm tra và giám sát việc thực hiện kế toán trách nhiệm để đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Cần xác định phát triển thương mại đồng bộ, đa dạng, hạ tầng thương mại được hiện đại hóa, số hóa trong quản lý, khai thác, vận hành; hạ tầng thiết yếu khu vực nông thôn được phát triển đầy đủ.
