Tổng quan nghiên cứu

Thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương, nằm trong khu vực kinh tế trọng điểm phía Nam, có vị trí địa lý thuận lợi với dân số khoảng 338.000 người và diện tích tự nhiên hơn 23.400 ha. Đây là địa phương phát triển mạnh về công nghiệp, đô thị hóa nhanh và có cơ sở hạ tầng đồng bộ, thu hút gần 4.700 doanh nghiệp hoạt động trong 8 khu công nghiệp. Vốn đầu tư công đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của thị xã, đặc biệt trong các lĩnh vực kết cấu hạ tầng, giáo dục, y tế và an ninh quốc phòng.

Tuy nhiên, công tác quản lý đầu tư công trên địa bàn vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như tiến độ dự án chậm, công tác bồi thường giải phóng mặt bằng kéo dài, năng lực cán bộ quản lý chưa đồng đều, và việc tuân thủ quy trình quản lý chưa nghiêm túc. Trên cơ sở đó, nghiên cứu nhằm phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý đầu tư công tại thị xã Bến Cát trong giai đoạn 2016-2020, với mục tiêu xác định các nhân tố tác động, đánh giá mức độ ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước địa phương và trung ương nhằm cải thiện hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại thị xã Bến Cát và các vùng lân cận.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình quản lý đầu tư công gồm 8 bước chính: định hướng đầu tư, xây dựng dự án và sàng lọc bước đầu; thẩm định dự án chính thức; đánh giá độc lập dự án; lựa chọn và lập ngân sách dự án; triển khai dự án; điều chỉnh dự án; vận hành dự án; đánh giá và kiểm toán sau khi hoàn thành dự án. Mô hình này được điều chỉnh từ các nghiên cứu của Lâm Ngọc Thái Bảo và Trần Hoàng Phong (2020), Petrie và Murray (2010), Vũ Thành Tự Anh (2012).

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Đầu tư công: Hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội theo Luật Đầu tư công năm 2019.
  • Quản lý đầu tư công: Hệ thống các hành động của cơ quan nhà nước nhằm đảm bảo hiệu quả và hiệu lực của các dự án đầu tư công.
  • Hiệu quả quản lý đầu tư công: Đánh giá dựa trên các tiêu chí về tính phù hợp, hiệu quả sử dụng vốn, hiệu suất đạt mục tiêu và tính bền vững của dự án.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng, gồm hai giai đoạn:

  • Nghiên cứu sơ bộ: Thảo luận nhóm với 9 chủ đầu tư, đại diện chủ đầu tư và cán bộ quản lý nhà nước để điều chỉnh thang đo và xây dựng bảng khảo sát phù hợp với thực tế địa phương.
  • Nghiên cứu chính thức: Khảo sát 200 đối tượng liên quan đến quản lý đầu tư công tại thị xã Bến Cát, thu về 175 phiếu, trong đó 121 phiếu hợp lệ. Đối tượng khảo sát chủ yếu là chuyên viên (91,3%) và nữ chiếm 54,4%, độ tuổi tập trung từ 30-40 tuổi (57,9%).

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 20.0 với các bước:

  • Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (từ 0,6 trở lên được chấp nhận).
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các nhân tố.
  • Phân tích tương quan Pearson để đánh giá mức độ liên hệ giữa các biến.
  • Phân tích hồi quy tuyến tính để kiểm định các giả thuyết về ảnh hưởng của các nhân tố đến hiệu quả quản lý đầu tư công.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của định hướng đầu tư, xây dựng dự án và sàng lọc bước đầu: Đây là nhân tố có tác động mạnh mẽ đến hiệu quả quản lý đầu tư công với hệ số Cronbach’s Alpha đạt 0,821, cho thấy tính ổn định và tin cậy cao. Việc xây dựng dự án có hướng dẫn chiến lược rõ ràng và quy trình sàng lọc chặt chẽ giúp loại bỏ các dự án không phù hợp, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

  2. Thẩm định dự án chính thức: Hệ số tin cậy của biến này là 0,874, phản ánh quy trình thẩm định nghiêm ngặt, bao gồm đánh giá tính khả thi tài chính, kinh tế và xã hội của dự án. Thẩm định kỹ càng góp phần giảm thiểu rủi ro và nâng cao chất lượng dự án.

  3. Đánh giá độc lập dự án: Có ảnh hưởng tích cực với hệ số Cronbach’s Alpha 0,831 sau khi loại bỏ biến không phù hợp. Việc đánh giá độc lập bởi cơ quan chuyên môn giúp đảm bảo tính khách quan và nâng cao chất lượng thẩm định.

  4. Lựa chọn và lập ngân sách dự án: Quy trình lựa chọn dự án và lập ngân sách được thực hiện chặt chẽ, đảm bảo cân đối nguồn vốn và ưu tiên các dự án trọng điểm. Tỷ lệ giải ngân kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 đạt 94,4% so với kế hoạch điều chỉnh, thể hiện hiệu quả trong quản lý ngân sách.

  5. Triển khai và vận hành dự án: Các dự án được triển khai theo đúng tiến độ, với tỷ lệ hoàn thành và đưa vào sử dụng đạt gần 100%. Công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra được thực hiện nghiêm túc, góp phần nâng cao chất lượng công trình.

  6. Đánh giá và kiểm toán sau khi hoàn thành dự án: Đây là khâu quan trọng giúp phát hiện các vấn đề tồn tại và đảm bảo tính bền vững của dự án. Tuy nhiên, hoạt động này còn hạn chế do chi phí cao và chưa được chú trọng đầy đủ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy các nhân tố theo quy trình quản lý đầu tư công đều có ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả quản lý, trong đó định hướng đầu tư và thẩm định dự án là những bước nền tảng quyết định chất lượng dự án. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với nhận định về vai trò của năng lực chủ đầu tư, quy trình thẩm định và giám sát chặt chẽ trong thành công dự án.

Tuy nhiên, tồn tại như chậm trễ trong bồi thường giải phóng mặt bằng, hạn chế về năng lực cán bộ và sự phối hợp giữa các bên làm giảm hiệu quả quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thanh thể hiện tỷ lệ giải ngân vốn theo năm và bảng phân tích Cronbach’s Alpha cho từng nhân tố để minh họa độ tin cậy của thang đo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường định hướng chiến lược và sàng lọc dự án: Cơ quan quản lý cần xây dựng và công bố rõ ràng các tiêu chí ưu tiên đầu tư, đồng thời áp dụng quy trình sàng lọc dự án nghiêm ngặt nhằm loại bỏ các dự án không phù hợp. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: UBND thị xã và các phòng ban liên quan.

  2. Nâng cao chất lượng thẩm định dự án: Đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ thẩm định, áp dụng các phương pháp đánh giá toàn diện về tài chính, kinh tế và xã hội. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Sở Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với các đơn vị tư vấn.

  3. Tăng cường đánh giá độc lập và kiểm toán dự án: Thiết lập cơ chế đánh giá độc lập bắt buộc cho các dự án trọng điểm, đồng thời tăng cường kiểm toán sau khi hoàn thành để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Thanh tra Nhà nước và các cơ quan kiểm toán.

  4. Cải thiện công tác bồi thường giải phóng mặt bằng: Xây dựng quy trình phối hợp chặt chẽ giữa các ngành và địa phương, rút ngắn thời gian thẩm định và điều chỉnh kinh phí bồi thường. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: UBND thị xã, Ban bồi thường giải phóng mặt bằng.

  5. Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý đầu tư công: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về pháp luật đầu tư công, kỹ năng quản lý dự án và giám sát thi công. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Trường Đại học Bình Dương và các cơ quan quản lý nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước địa phương: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng chính sách và quy trình quản lý đầu tư công hiệu quả, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

  2. Chủ đầu tư và đại diện chủ đầu tư các dự án công: Cung cấp kiến thức về các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án, giúp chủ động trong việc lập kế hoạch, triển khai và giám sát dự án.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, quản lý dự án: Là tài liệu tham khảo khoa học về mô hình quản lý đầu tư công, phương pháp nghiên cứu và phân tích dữ liệu thực tiễn.

  4. Các tổ chức tư vấn, kiểm toán và giám sát dự án: Hỗ trợ trong việc đánh giá, thẩm định và kiểm toán các dự án đầu tư công, nâng cao chất lượng dịch vụ và hiệu quả công việc.

Câu hỏi thường gặp

  1. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến hiệu quả quản lý đầu tư công?
    Định hướng đầu tư, xây dựng dự án và thẩm định dự án chính thức là những nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất, với hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha lần lượt là 0,821 và 0,874, đảm bảo tính ổn định và chính xác trong quản lý.

  2. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá các nhân tố?
    Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính (thảo luận nhóm) và định lượng (khảo sát, phân tích Cronbach’s Alpha, EFA, hồi quy tuyến tính) nhằm đảm bảo tính khoa học và thực tiễn.

  3. Tại sao công tác bồi thường giải phóng mặt bằng lại ảnh hưởng đến tiến độ dự án?
    Bồi thường giải phóng mặt bằng chậm do phối hợp giữa các ngành chưa hiệu quả và giá đất biến động liên tục, làm tăng chi phí và kéo dài thời gian thực hiện, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ dự án.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực cán bộ quản lý đầu tư công?
    Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về pháp luật, kỹ năng quản lý dự án và giám sát thi công, đồng thời cập nhật thường xuyên các quy định mới để cán bộ nắm vững và áp dụng hiệu quả.

  5. Kết quả giải ngân vốn đầu tư công tại thị xã Bến Cát như thế nào?
    Tỷ lệ giải ngân kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 đạt 94,4% so với kế hoạch điều chỉnh, thể hiện sự nỗ lực trong quản lý và sử dụng vốn đầu tư công hiệu quả.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định 6 nhân tố chính ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý đầu tư công tại thị xã Bến Cát, bao gồm định hướng đầu tư, thẩm định dự án, đánh giá độc lập, lựa chọn và lập ngân sách, triển khai và vận hành dự án, đánh giá và kiểm toán sau khi hoàn thành dự án.
  • Phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng với mẫu khảo sát 121 phiếu hợp lệ, sử dụng phần mềm SPSS 20.0 để phân tích số liệu.
  • Kết quả cho thấy các nhân tố đều có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê, trong đó định hướng đầu tư và thẩm định dự án là nền tảng quan trọng nhất.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công, tập trung vào cải thiện quy trình, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường kiểm soát, giám sát.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước địa phương và trung ương trong việc hoàn thiện chính sách và thực thi quản lý đầu tư công hiệu quả hơn.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý nhà nước tại thị xã Bến Cát nên triển khai ngay các khuyến nghị nghiên cứu, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và cập nhật các nhân tố ảnh hưởng để đảm bảo hiệu quả quản lý đầu tư công bền vững.