Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng, quản lý vốn đầu tư công trở thành một trong những yếu tố then chốt quyết định sự thành công của các dự án phát triển tại các địa phương. Thành phố Hải Phòng, với vai trò là trung tâm kinh tế trọng điểm của vùng duyên hải Bắc Bộ, đã và đang triển khai nhiều dự án đầu tư công quy mô lớn nhằm nâng cao cơ sở hạ tầng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Theo báo cáo của Sở Kế hoạch và Đầu tư, tổng vốn đầu tư công của thành phố trong giai đoạn 2019-2023 đạt khoảng 84.586 tỷ đồng, trong đó tỷ lệ giải ngân vốn ngân sách địa phương hàng năm đều đạt trên 94%, thể hiện sự cam kết mạnh mẽ trong việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn. Tuy nhiên, tình hình giải ngân vốn đầu tư công năm 2024 lại cho thấy nhiều khó khăn khi tỷ lệ giải ngân đến hết tháng 6/2024 chỉ đạt khoảng 22,53%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu đề ra là 45%.

Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn thành phố Hải Phòng trong giai đoạn 2019-2024, nhằm đánh giá hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, nhận diện các tồn tại, hạn chế và đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý. Mục tiêu cụ thể là cải thiện quy trình lập kế hoạch, thẩm định, phê duyệt và giám sát các dự án đầu tư công, đồng thời nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý vốn đầu tư công. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các dự án đầu tư công trên địa bàn thành phố Hải Phòng, với trọng tâm là các dự án trọng điểm và các chương trình phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2019-2024.

Việc nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư công không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn lực tài chính mà còn góp phần thúc đẩy phát triển bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và tạo dựng niềm tin cho các nhà đầu tư. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chính quyền thành phố Hải Phòng thực hiện thành công các nghị quyết phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời là cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách quản lý đầu tư công trong tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về đầu tư công, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước về đầu tư công: Nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc điều tiết, giám sát và sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư công nhằm phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Quản lý nhà nước về đầu tư công bao gồm các hoạt động như lập kế hoạch, thẩm định, phê duyệt, giám sát và đánh giá hiệu quả các dự án đầu tư công.

  • Mô hình quản lý dự án đầu tư công: Tập trung vào các giai đoạn của dự án từ chuẩn bị đầu tư, thẩm định, phê duyệt, triển khai đến nghiệm thu và quyết toán. Mô hình này giúp đảm bảo tính đồng bộ, minh bạch và hiệu quả trong quá trình thực hiện dự án.

  • Khái niệm về hiệu quả đầu tư công: Đánh giá dựa trên các chỉ tiêu như tác động kinh tế - xã hội, tiến độ giải ngân, chất lượng công trình, và mức độ đáp ứng nhu cầu phát triển của địa phương.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: đầu tư công, quản lý nhà nước về đầu tư công, giải ngân vốn đầu tư công, hiệu quả đầu tư công, minh bạch trong quản lý vốn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa phân tích định lượng và định tính nhằm đánh giá toàn diện thực trạng quản lý vốn đầu tư công tại Hải Phòng.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo của Sở Kế hoạch và Đầu tư thành phố Hải Phòng, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Đầu tư công 2019, Luật Ngân sách Nhà nước, các nghị quyết của Hội đồng nhân dân thành phố, cùng các báo cáo giải ngân vốn đầu tư công giai đoạn 2019-2024.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá tiến độ giải ngân, phân bổ vốn và hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công. Phân tích so sánh tỷ lệ giải ngân giữa các đơn vị, dự án và giai đoạn khác nhau nhằm nhận diện các điểm mạnh, điểm yếu. Phân tích nội dung các văn bản pháp luật và chính sách để đánh giá khung pháp lý và cơ chế quản lý hiện hành.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào 24 chủ đầu tư được giao kế hoạch vốn năm 2024, trong đó có 21 đơn vị đã thực hiện giải ngân và 3 đơn vị chưa giải ngân. Việc lựa chọn các chủ đầu tư này nhằm phản ánh đa dạng các lĩnh vực và quy mô dự án đầu tư công trên địa bàn.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu và thực trạng trong giai đoạn 2019-2024, với trọng tâm là các số liệu giải ngân và phân bổ vốn trong năm 2023 và 6 tháng đầu năm 2024.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và khả năng áp dụng thực tiễn cao, giúp đề xuất các giải pháp phù hợp với đặc thù của thành phố Hải Phòng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công thấp trong năm 2024: Tính đến hết ngày 10/6/2024, tổng vốn đầu tư công giải ngân đạt 4.180,577 tỷ đồng, chỉ bằng 24,56% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao và 20,93% kế hoạch thành phố giao. Dự kiến đến hết tháng 6/2024, tỷ lệ giải ngân chỉ đạt khoảng 22,53%, thấp hơn một nửa so với mục tiêu 45% theo chỉ đạo của UBND thành phố.

  2. Chênh lệch lớn về tỷ lệ giải ngân giữa các đơn vị: Trong số 24 chủ đầu tư, có 5 đơn vị đạt tỷ lệ giải ngân trên 50%, như Công an thành phố (61,56%), huyện Vĩnh Bảo (60,33%), huyện Tiên Lãng (58,76%), huyện Bạch Long Vĩ (57,43%) và huyện Kiến Thụy (51,83%). Ngược lại, có 3 đơn vị chưa giải ngân là Sở Thông tin và Truyền thông, Sở Y tế và Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.

  3. Phân bổ vốn đầu tư công tập trung vào các dự án đã phê duyệt chủ trương: Trong tổng số 254 dự án đầu tư công, vốn bố trí cho 119 dự án được phê duyệt chủ trương trước năm 2021 chiếm 55%, 45 dự án phê duyệt trong giai đoạn 2021-2025 chiếm 39%, còn lại là các dự án chuẩn bị đầu tư và dự án đã hoàn thành quyết toán.

  4. Hiệu quả giải ngân vốn ngân sách địa phương cao trong giai đoạn 2019-2023: Tỷ lệ giải ngân vốn ngân sách địa phương hàng năm đều đạt trên 94%, với năm 2022 đạt 101,8% kế hoạch, cho thấy sự cam kết và hiệu quả trong quản lý vốn đầu tư công trong giai đoạn trước.

Thảo luận kết quả

Tình hình giải ngân vốn đầu tư công năm 2024 tại Hải Phòng cho thấy sự chậm trễ đáng kể so với kế hoạch, ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả các dự án phát triển kinh tế - xã hội. Nguyên nhân chủ yếu bao gồm các vướng mắc về thủ tục hành chính, giải phóng mặt bằng, và sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các cơ quan quản lý. So sánh với các địa phương như Hà Nội và Quảng Ninh, nơi tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công đạt trên 85% trong các năm gần đây, Hải Phòng còn nhiều dư địa để cải thiện.

Việc phân bổ vốn tập trung vào các dự án đã được phê duyệt chủ trương cho thấy sự ưu tiên ổn định và hoàn thiện các dự án đang triển khai, tuy nhiên cũng đặt ra thách thức trong việc cân đối nguồn lực cho các dự án mới, đặc biệt là các dự án trọng điểm có tính lan tỏa kinh tế cao. Tỷ lệ giải ngân vốn ngân sách địa phương cao trong giai đoạn 2019-2023 chứng tỏ năng lực quản lý vốn tốt, nhưng sự sụt giảm trong năm 2024 cần được khắc phục kịp thời.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công theo từng đơn vị chủ đầu tư, biểu đồ đường thể hiện tiến độ giải ngân theo tháng trong năm 2024, và bảng phân bổ vốn đầu tư công theo nhóm dự án và giai đoạn phê duyệt chủ trương. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét sự phân bổ và hiệu quả sử dụng vốn, từ đó hỗ trợ việc ra quyết định quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường cải cách thủ tục hành chính và giải phóng mặt bằng

    • Động từ hành động: Rà soát, đơn giản hóa, phối hợp
    • Mục tiêu: Rút ngắn thời gian phê duyệt và giải phóng mặt bằng, tăng tỷ lệ giải ngân lên ít nhất 45% trong 6 tháng cuối năm 2024
    • Chủ thể thực hiện: UBND thành phố phối hợp với các sở, ngành liên quan
    • Timeline: Triển khai ngay trong quý III/2024

  2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đầu tư công

    • Động từ hành động: Triển khai, số hóa, giám sát
    • Mục tiêu: Nâng cao hiệu quả giám sát tiến độ và chất lượng dự án, giảm thiểu sai sót và lãng phí
    • Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư phối hợp Sở Thông tin và Truyền thông
    • Timeline: Hoàn thành hệ thống quản lý đầu tư công trực tuyến trong năm 2024

  3. Tăng cường minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý vốn

    • Động từ hành động: Công khai, báo cáo, giám sát
    • Mục tiêu: Đảm bảo thông tin về vốn đầu tư, tiến độ dự án được công khai rộng rãi, tạo điều kiện cho cộng đồng giám sát
    • Chủ thể thực hiện: Các cơ quan quản lý nhà nước, Ban giám sát đầu tư công thành phố
    • Timeline: Thực hiện liên tục, cập nhật hàng quý

  4. Khuyến khích hợp tác công - tư (PPP) trong các dự án đầu tư công trọng điểm

    • Động từ hành động: Khuyến khích, thu hút, hợp tác
    • Mục tiêu: Giảm áp lực ngân sách nhà nước, tận dụng nguồn lực tư nhân để nâng cao hiệu quả đầu tư
    • Chủ thể thực hiện: UBND thành phố, Sở Kế hoạch và Đầu tư
    • Timeline: Xây dựng chính sách và kế hoạch thu hút PPP trong năm 2024-2025

  5. Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý đầu tư công

    • Động từ hành động: Tổ chức, đào tạo, bồi dưỡng
    • Mục tiêu: Nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý dự án và sử dụng vốn đầu tư công hiệu quả
    • Chủ thể thực hiện: Trường Đại học Hải Phòng phối hợp Sở Nội vụ
    • Timeline: Triển khai các khóa đào tạo định kỳ từ năm 2024

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư công

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách, quy trình quản lý vốn đầu tư công, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn, giám sát tiến độ giải ngân.

  2. Các chủ đầu tư và đơn vị thực hiện dự án

    • Lợi ích: Hiểu rõ các quy trình, nguyên tắc quản lý đầu tư công, từ đó nâng cao năng lực triển khai dự án đúng tiến độ và chất lượng.
    • Use case: Quản lý dự án, phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý đầu tư công

    • Lợi ích: Nắm bắt kiến thức lý thuyết và thực tiễn về quản lý đầu tư công, tham khảo các mô hình và giải pháp quản lý hiệu quả.
    • Use case: Tham khảo tài liệu nghiên cứu, phát triển đề tài luận văn.

  4. Các tổ chức tài chính, nhà đầu tư tư nhân quan tâm đến hợp tác công - tư (PPP)

    • Lợi ích: Hiểu rõ cơ chế, chính sách và thực trạng quản lý đầu tư công tại Hải Phòng, từ đó đưa ra quyết định đầu tư phù hợp.
    • Use case: Đánh giá cơ hội hợp tác đầu tư, tham gia các dự án PPP.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về đầu tư công là gì?
    Quản lý nhà nước về đầu tư công là hoạt động điều chỉnh, giám sát và sử dụng vốn đầu tư công của Nhà nước nhằm đảm bảo các dự án đầu tư công được thực hiện hiệu quả, đúng quy định pháp luật và phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

  2. Tại sao tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công năm 2024 tại Hải Phòng thấp?
    Nguyên nhân chính gồm thủ tục hành chính phức tạp, khó khăn trong giải phóng mặt bằng, phối hợp giữa các cơ quan chưa hiệu quả, và một số đơn vị chưa triển khai giải ngân kịp thời.

  3. Các dự án đầu tư công được phân loại như thế nào?
    Dự án đầu tư công được phân loại theo mức độ quan trọng và quy mô vốn thành nhóm A, B, C, trong đó dự án quan trọng quốc gia có vốn đầu tư công từ 10.000 tỷ đồng trở lên hoặc có ảnh hưởng lớn đến môi trường, xã hội.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư công?
    Cần cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường minh bạch, thúc đẩy hợp tác công - tư, và nâng cao năng lực cán bộ quản lý.

  5. Vai trò của cộng đồng trong quản lý đầu tư công là gì?
    Cộng đồng tham gia giám sát giúp tăng tính minh bạch, trách nhiệm giải trình của các cơ quan quản lý, đồng thời đảm bảo các dự án đáp ứng nhu cầu thực tế của người dân.

Kết luận

  • Quản lý vốn đầu tư công tại thành phố Hải Phòng trong giai đoạn 2019-2024 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt là tỷ lệ giải ngân vốn ngân sách địa phương trên 94% trong các năm trước.
  • Năm 2024, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công còn thấp, chỉ đạt khoảng 22,53% đến hết tháng 6, gây ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả các dự án.
  • Phân bổ vốn tập trung vào các dự án đã được phê duyệt chủ trương, ưu tiên hoàn thành các dự án trọng điểm và chuẩn bị đầu tư.
  • Cần tăng cường cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin, minh bạch trong quản lý và thúc đẩy hợp tác công - tư để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong quý III và IV năm 2024, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá tiến độ giải ngân và hiệu quả đầu tư công.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và chủ đầu tư cần phối hợp chặt chẽ, đẩy mạnh thực hiện các giải pháp cải tiến quản lý vốn đầu tư công để góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của thành phố Hải Phòng trong tương lai gần.