Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những chương trình trọng điểm của Việt Nam nhằm phát triển kinh tế - xã hội vùng nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Tỉnh Bắc Giang, với diện tích tự nhiên gần 390.000 ha và dân số khoảng 1,81 triệu người, trong đó 88,55% sống ở nông thôn, đã triển khai chương trình xây dựng NTM từ năm 2011 đến 2019 với nhiều kết quả tích cực. Tính đến cuối năm 2019, tỉnh có 114/203 xã đạt chuẩn NTM, chiếm 56,2%, dự kiến đến năm 2020 sẽ có 137 xã đạt chuẩn và 3 huyện đạt chuẩn NTM. Tuy nhiên, việc huy động và quản lý vốn cho xây dựng NTM vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt trong bối cảnh các xã, huyện khó khăn hơn được triển khai xây dựng NTM ở giai đoạn sau.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng quản lý huy động vốn cho xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2011-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý huy động vốn trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các cấp chính quyền từ tỉnh đến cơ sở, các nguồn vốn ngân sách nhà nước, vốn nhân dân và các nguồn vốn xã hội hóa khác. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2011-2019 với khảo sát sơ cấp từ tháng 1 đến tháng 4 năm 2020.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý huy động vốn xây dựng NTM, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại Bắc Giang, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các địa phương có điều kiện tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý huy động vốn trong phát triển nông thôn mới, bao gồm:

  • Lý thuyết về vốn và quản lý vốn: Vốn được hiểu là các tài sản vật chất và tài chính được tích lũy để đầu tư sản xuất kinh doanh. Quản lý huy động vốn là quá trình tổ chức, điều hành việc thu hút và sử dụng vốn hiệu quả nhằm đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội (David Begg và cộng sự, 2007).

  • Lý thuyết xây dựng nông thôn mới: Nông thôn mới là vùng nông thôn có hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, sản xuất phát triển theo hướng kinh tế hàng hóa, đời sống người dân được nâng cao, đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống (Bộ Nông nghiệp và PTNT, 2013).

  • Mô hình quản lý huy động vốn cho xây dựng NTM: Bao gồm các nội dung chính như thiết lập khuôn khổ pháp lý, tổ chức bộ máy quản lý, xây dựng kế hoạch huy động vốn, tổ chức huy động và kiểm tra giám sát sử dụng vốn.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: vốn (vốn ngân sách, vốn nhân dân, vốn xã hội hóa), quản lý huy động vốn, xây dựng nông thôn mới, bộ máy quản lý, kế hoạch huy động vốn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa phân tích tài liệu thứ cấp và điều tra xã hội học sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập số liệu từ các báo cáo chính thức của Ban Chỉ đạo Trung ương, UBND tỉnh Bắc Giang, các sở ngành liên quan, niên giám thống kê tỉnh, các văn bản pháp luật và tài liệu nghiên cứu liên quan đến xây dựng NTM và quản lý huy động vốn.

  • Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát 188 phiếu điều tra gồm 120 phiếu khảo sát hộ gia đình, 40 phiếu cán bộ cấp xã, 20 phiếu cán bộ cấp huyện và 8 phiếu cán bộ cấp tỉnh. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích tại các xã xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh Bắc Giang.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm Excel để tổng hợp, phân tích số liệu thống kê mô tả, xây dựng bảng biểu và biểu đồ minh họa. Phương pháp phân tích bao gồm so sánh tỷ lệ huy động vốn thực tế so với kế hoạch, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và hiệu quả quản lý huy động vốn.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu thứ cấp từ năm 2011 đến 2019; khảo sát sơ cấp từ tháng 1 đến tháng 4 năm 2020; phân tích và hoàn thiện luận văn trong năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng huy động vốn xây dựng NTM tại Bắc Giang: Tính đến năm 2019, tỉnh Bắc Giang đã huy động được nguồn vốn đa dạng với tỷ lệ vốn đối ứng từ ngân sách địa phương khoảng 24%, vốn tín dụng chiếm khoảng 45%, vốn doanh nghiệp và hợp tác xã chiếm 15%, vốn đóng góp của cộng đồng dân cư chiếm 10%. Tỷ lệ huy động vốn thực hiện so với kế hoạch đạt khoảng 95%, tốc độ tăng vốn bình quân năm đạt khoảng 12%.

  2. Chất lượng quản lý huy động vốn còn hạn chế: Qua khảo sát, 39,5% cán bộ đánh giá chất lượng đề án xây dựng NTM thấp do nhu cầu kinh phí lớn, thiếu giải pháp huy động vốn khả thi và ít sự tham gia của người dân trong quá trình lập đề án. Việc phân bổ vốn chưa kịp thời, chính sách chưa đồng bộ và chưa phù hợp với đặc thù từng địa phương.

  3. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội khác biệt giữa các huyện (ví dụ huyện Sơn Động có 70,18% đất lâm nghiệp, trong khi huyện Tân Yên có 63,32% đất nông nghiệp) ảnh hưởng đến khả năng huy động vốn. Năng lực cán bộ quản lý và sự đồng thuận của người dân cũng là yếu tố quyết định hiệu quả huy động vốn.

  4. Kinh nghiệm từ các tỉnh khác: Hà Tĩnh và Nam Định đã áp dụng các chính sách hỗ trợ kịp thời, phát huy vai trò người dân và cán bộ cơ sở, huy động được nguồn lực lớn từ cộng đồng, góp phần nâng cao hiệu quả xây dựng NTM.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc huy động vốn xây dựng NTM tại Bắc Giang đã đạt được những thành tựu nhất định, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Việc phân bổ vốn chưa linh hoạt, chưa phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương dẫn đến khó khăn trong huy động vốn đối ứng từ nhân dân. Sự thiếu đồng thuận và hạn chế trong công tác tuyên truyền, vận động cũng làm giảm hiệu quả huy động vốn.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc huy động vốn cho xây dựng NTM cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính sách nhà nước, vai trò của cộng đồng và năng lực quản lý của cán bộ địa phương. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ huy động vốn theo nguồn và tiến độ thực hiện kế hoạch sẽ minh họa rõ nét hơn về hiệu quả huy động vốn qua các năm.

Việc nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường công khai minh bạch, phát huy vai trò chủ thể của người dân là những yếu tố then chốt để cải thiện quản lý huy động vốn. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ phù hợp với đặc thù từng vùng miền, tạo điều kiện thuận lợi cho huy động vốn từ các nguồn lực xã hội.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Rà soát, điều chỉnh chính sách huy động vốn phù hợp với đặc thù địa phương

    • Động từ hành động: Rà soát, điều chỉnh
    • Target metric: Tăng tỷ lệ huy động vốn đối ứng từ nhân dân lên ít nhất 15% trong 3 năm tới
    • Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh phối hợp với các sở ngành liên quan

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực cán bộ quản lý xây dựng NTM

    • Động từ hành động: Đào tạo, bồi dưỡng
    • Target metric: 100% cán bộ cấp xã, huyện được tập huấn về quản lý huy động vốn trong vòng 2 năm
    • Chủ thể thực hiện: Sở Nông nghiệp và PTNT, Sở Nội vụ

  3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức và sự đồng thuận của người dân

    • Động từ hành động: Tuyên truyền, vận động
    • Target metric: Tăng tỷ lệ người dân tham gia đóng góp vốn xây dựng NTM lên 20% so với hiện tại trong 2 năm
    • Chủ thể thực hiện: Mặt trận Tổ quốc tỉnh, các tổ chức chính trị - xã hội

  4. Xây dựng hệ thống kiểm tra, giám sát minh bạch và hiệu quả trong quản lý sử dụng vốn

    • Động từ hành động: Xây dựng, kiểm tra, giám sát
    • Target metric: Giảm tỷ lệ thất thoát, lãng phí vốn xuống dưới 2% trong 3 năm tới
    • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM các cấp, Thanh tra tỉnh

  5. Khuyến khích huy động vốn từ các doanh nghiệp, hợp tác xã và các nguồn xã hội hóa khác

    • Động từ hành động: Khuyến khích, thu hút
    • Target metric: Tăng tỷ trọng vốn xã hội hóa lên 20% tổng vốn huy động trong 5 năm
    • Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư, UBND các huyện, thành phố

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và giải pháp quản lý huy động vốn xây dựng NTM, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý và điều hành.
    • Use case: Xây dựng chính sách, kế hoạch huy động vốn phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Các nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực kinh tế nông thôn và phát triển nông thôn

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý huy động vốn xây dựng NTM.
    • Use case: Phát triển các nghiên cứu tiếp theo hoặc so sánh với các địa phương khác.

  3. Các tổ chức tài chính, ngân hàng và doanh nghiệp đầu tư vào nông thôn

    • Lợi ích: Hiểu rõ cơ chế huy động vốn, các nguồn lực tài chính và tiềm năng đầu tư tại Bắc Giang.
    • Use case: Lập kế hoạch đầu tư, hỗ trợ tài chính cho các dự án xây dựng NTM.

  4. Cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội tại địa phương

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về vai trò của người dân trong huy động và quản lý vốn xây dựng NTM.
    • Use case: Tham gia đóng góp, giám sát và hưởng lợi từ các công trình xây dựng NTM.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý huy động vốn xây dựng nông thôn mới là gì?
    Quản lý huy động vốn là quá trình tổ chức, điều hành việc thu hút và sử dụng các nguồn vốn như ngân sách nhà nước, vốn tín dụng, vốn cộng đồng để thực hiện các mục tiêu phát triển nông thôn mới một cách hiệu quả và minh bạch.

  2. Nguồn vốn chính để xây dựng nông thôn mới tại Bắc Giang gồm những gì?
    Các nguồn vốn chính bao gồm vốn ngân sách nhà nước (khoảng 24%), vốn tín dụng (45%), vốn doanh nghiệp và hợp tác xã (15%) và vốn đóng góp của cộng đồng dân cư (10%). Sự kết hợp đa dạng này giúp đảm bảo nguồn lực cho xây dựng NTM.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả huy động vốn xây dựng nông thôn mới?
    Bao gồm điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội của địa phương, năng lực cán bộ quản lý, sự đồng thuận và tham gia của người dân, chính sách và cơ chế huy động vốn, cũng như công tác tuyên truyền vận động.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý huy động vốn?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ, xây dựng chính sách phù hợp, đẩy mạnh công khai minh bạch, phát huy vai trò người dân trong giám sát, đồng thời kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc sử dụng vốn.

  5. Tại sao vai trò của người dân lại quan trọng trong huy động vốn xây dựng nông thôn mới?
    Người dân vừa là chủ thể vừa là đối tượng hưởng lợi trực tiếp từ các công trình xây dựng NTM. Sự đồng thuận và tham gia tích cực của người dân giúp huy động vốn hiệu quả, nâng cao chất lượng công trình và đảm bảo tính bền vững của chương trình.

Kết luận

  • Quản lý huy động vốn xây dựng nông thôn mới tại tỉnh Bắc Giang đã đạt được nhiều kết quả tích cực với tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM tăng lên 56,2% năm 2019 và dự kiến tiếp tục tăng trong các năm tới.
  • Việc huy động vốn đa dạng từ ngân sách nhà nước, tín dụng, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư là yếu tố then chốt đảm bảo nguồn lực cho xây dựng NTM.
  • Các hạn chế về chất lượng đề án, chính sách chưa đồng bộ, năng lực cán bộ và sự đồng thuận của người dân cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả huy động vốn.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm điều chỉnh chính sách, đào tạo cán bộ, tăng cường tuyên truyền, minh bạch quản lý và khuyến khích huy động vốn xã hội hóa.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý huy động vốn xây dựng NTM tại Bắc Giang, đồng thời là tài liệu tham khảo hữu ích cho các địa phương và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực phát triển nông thôn.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2021-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả quản lý huy động vốn trong các giai đoạn tiếp theo.

Call-to-action: Các cấp chính quyền và tổ chức liên quan cần phối hợp chặt chẽ, tăng cường năng lực và đổi mới phương pháp quản lý huy động vốn để thúc đẩy xây dựng nông thôn mới bền vững tại Bắc Giang.