Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tại Việt Nam, vốn đầu tư XDCB từ ngân sách nhà nước (NSNN) chiếm tỷ trọng quan trọng, góp phần xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững. Công ty TNHH một thành viên Khai thác Thủy lợi Tây Ninh là doanh nghiệp 100% vốn nhà nước, chịu trách nhiệm quản lý và khai thác công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh Tây Ninh. Công ty quản lý 1.650 tuyến kênh với tổng chiều dài 1.546,738 km, phục vụ diện tích tưới tiêu bình quân 49.005 ha/vụ, đạt 73,17% diện tích thiết kế. Mục tiêu đến năm 2020 là nâng tỷ lệ diện tích tưới lên trên 80% diện tích thiết kế, đồng thời mở rộng diện tích tưới và tăng tỷ lệ kênh mương kiên cố hóa.

Tuy nhiên, nguồn vốn từ NSNN và kinh phí hỗ trợ còn hạn chế, đòi hỏi công tác quản lý và sử dụng vốn đầu tư XDCB phải được nâng cao hiệu quả. Nghiên cứu tập trung phân tích hoạt động quản lý sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại Công ty giai đoạn 2015 – 2019 nhằm đánh giá thực trạng, chỉ ra những tồn tại, hạn chế và đề xuất giải pháp hoàn thiện. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN và nguồn kinh phí hỗ trợ sử dụng sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi tại Công ty TNHH một thành viên Khai thác Thủy lợi Tây Ninh. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, góp phần phát triển nông nghiệp và kinh tế - xã hội tỉnh Tây Ninh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản: Quản lý vốn đầu tư XDCB là quá trình phân phối, sử dụng vốn từ NSNN nhằm xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn và phát triển bền vững.

  • Mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng: Quá trình quản lý dự án gồm ba giai đoạn chính: chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án và kết thúc dự án. Mỗi giai đoạn bao gồm các hoạt động cụ thể như lập kế hoạch, thẩm định, lựa chọn nhà thầu, thi công, nghiệm thu và quyết toán.

  • Khái niệm về vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN và nguồn kinh phí hỗ trợ: Vốn đầu tư XDCB bao gồm vốn xây lắp, vốn thiết bị và các chi phí quản lý dự án, tư vấn đầu tư xây dựng. Nguồn kinh phí hỗ trợ từ sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi đóng vai trò quan trọng trong duy tu, sửa chữa công trình thủy lợi.

  • Khái niệm và vai trò của kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội: Kết cấu hạ tầng kinh tế gồm các công trình kỹ thuật như giao thông, thủy lợi, năng lượng; kết cấu hạ tầng xã hội gồm nhà ở, trường học, bệnh viện. Phát triển kết cấu hạ tầng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, cải thiện đời sống dân cư.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo tổng hợp dự án đầu tư giai đoạn 2015 – 2019 của Công ty TNHH một thành viên Khai thác Thủy lợi Tây Ninh, các văn bản pháp luật, chính sách liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phiếu điều tra và phỏng vấn trực tiếp 11 cán bộ lãnh đạo, gồm Ban lãnh đạo, Kiểm soát viên, các phòng ban chuyên môn.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu nghiên cứu là các cán bộ lãnh đạo và chuyên viên có liên quan trực tiếp đến công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại Công ty, được chọn theo phương pháp phi xác suất, nhằm đảm bảo thu thập thông tin chuyên sâu.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng tổng hợp, thống kê mô tả, phân tích so sánh số liệu thực trạng quản lý vốn đầu tư XDCB, đánh giá các chỉ tiêu về kế hoạch vốn, giải ngân, thanh toán, quyết toán và hiệu quả sử dụng vốn. Kết quả được trình bày qua bảng biểu, biểu đồ minh họa.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu giai đoạn 2015 – 2019, tiến hành phỏng vấn và xử lý dữ liệu trong năm 2020, hoàn thiện luận văn vào cuối năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kế hoạch và phân bổ vốn đầu tư: Giai đoạn 2015 – 2019, tổng dự toán vốn sự nghiệp thủy lợi được bố trí khoảng 100 tỷ đồng, trong đó vốn sự nghiệp thủy lợi chiếm khoảng 70%, nguồn kinh phí hỗ trợ chiếm 30%. Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư đạt trung bình 85% kế hoạch hàng năm, tuy nhiên vẫn còn chậm so với tiến độ đề ra.

  2. Hoạt động lựa chọn nhà thầu và đấu thầu: Công ty áp dụng đa dạng các hình thức lựa chọn nhà thầu, trong đó chỉ định thầu chiếm khoảng 60% số gói thầu do giá trị nhỏ dưới 1 tỷ đồng. Hình thức chào hàng cạnh tranh chiếm 30%, đấu thầu rộng rãi chiếm 10%. Việc lựa chọn nhà thầu còn tồn tại hạn chế về tính cạnh tranh và minh bạch.

  3. Quản lý thanh toán và quyết toán vốn đầu tư: Tình hình thanh toán vốn đầu tư XDCB đạt khoảng 80% khối lượng hoàn thành, công tác thẩm tra, phê duyệt quyết toán dự án hoàn thành còn chậm, tỷ lệ dự án quyết toán đúng hạn chỉ đạt khoảng 65%. Việc điều chỉnh tăng, giảm sau thẩm tra quyết toán chiếm khoảng 5% tổng vốn đầu tư.

  4. Đánh giá ý kiến cán bộ lãnh đạo: Khoảng 70% cán bộ đồng ý rằng công tác quản lý sử dụng vốn đầu tư XDCB tại Công ty còn nhiều hạn chế do quy trình lập kế hoạch, lựa chọn nhà thầu, giải ngân và quyết toán chưa đồng bộ, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do hệ thống văn bản pháp luật và quy định về quản lý vốn đầu tư XDCB còn phức tạp, chưa đồng bộ, dẫn đến khó khăn trong việc triển khai thực hiện. Việc áp dụng hình thức chỉ định thầu nhiều làm giảm tính cạnh tranh, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với các hạn chế về quản lý vốn đầu tư công tại các địa phương khác như Đà Nẵng, Yên Bái, Trung Quốc và Hàn Quốc.

Việc giải ngân vốn chậm và quyết toán chưa kịp thời làm giảm hiệu quả đầu tư, gây lãng phí nguồn lực. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ giải ngân theo năm và tỷ lệ quyết toán dự án hoàn thành sẽ minh họa rõ nét xu hướng này. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện quy trình quản lý, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình lập kế hoạch và phân bổ vốn đầu tư: Đề nghị Công ty xây dựng kế hoạch đầu tư chi tiết, sát với nhu cầu thực tế, ưu tiên bố trí vốn cho các dự án chuyển tiếp và thanh toán khối lượng hoàn thành. Thời gian thực hiện: hàng năm, chủ thể thực hiện là Ban lãnh đạo Công ty phối hợp phòng Kế hoạch Kỹ thuật.

  2. Tăng cường công tác lựa chọn nhà thầu minh bạch, cạnh tranh: Hạn chế sử dụng hình thức chỉ định thầu, ưu tiên đấu thầu rộng rãi và chào hàng cạnh tranh để nâng cao chất lượng và hiệu quả đầu tư. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và liên tục, chủ thể là phòng Tài vụ và phòng Quản lý nước và Công trình.

  3. Nâng cao chất lượng công tác giải ngân và quyết toán vốn đầu tư: Rút ngắn thời gian giải ngân, tăng cường phối hợp giữa các phòng ban để hoàn thiện hồ sơ quyết toán đúng hạn, giảm thiểu sai sót và điều chỉnh vốn sau thẩm tra. Thời gian thực hiện: giai đoạn 2021 – 2023, chủ thể là phòng Tài vụ và Ban kiểm soát.

  4. Tăng cường thanh tra, kiểm tra và giám sát cộng đồng: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ, công khai minh bạch thông tin về dự án đầu tư, huy động sự tham gia của cộng đồng nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Thời gian thực hiện: liên tục, chủ thể là Ban lãnh đạo Công ty phối hợp với các cơ quan chức năng.

  5. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cán bộ quản lý vốn đầu tư: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, cập nhật chính sách pháp luật mới, nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý dự án cho đội ngũ cán bộ. Thời gian thực hiện: hàng năm, chủ thể là phòng Tổ chức Hành chính và Ban lãnh đạo Công ty.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và cán bộ quản lý Công ty TNHH một thành viên Khai thác Thủy lợi Tây Ninh: Giúp nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, cải thiện quy trình và nâng cao năng lực quản lý dự án.

  2. Các cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư và thủy lợi: Cung cấp cơ sở dữ liệu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý vốn đầu tư công hiệu quả, phục vụ công tác hoạch định chính sách.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý đầu tư công: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản trong lĩnh vực thủy lợi, góp phần nâng cao kiến thức chuyên môn.

  4. Các đơn vị thi công, tư vấn và Ban quản lý dự án: Hỗ trợ hiểu rõ quy trình quản lý vốn đầu tư, nâng cao chất lượng thi công, giám sát và nghiệm thu công trình xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước gồm những khoản chi nào?
    Vốn đầu tư XDCB từ NSNN bao gồm vốn xây lắp (chi phí xây dựng công trình), vốn thiết bị (mua sắm thiết bị, lắp đặt), và các chi phí quản lý dự án, tư vấn đầu tư xây dựng. Ví dụ, chi phí quản lý dự án bao gồm tổ chức thực hiện quản lý từ khi lập dự án đến nghiệm thu.

  2. Tại sao việc lựa chọn nhà thầu có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả sử dụng vốn đầu tư?
    Lựa chọn nhà thầu minh bạch, cạnh tranh giúp chọn được nhà thầu có năng lực, giá hợp lý, đảm bảo chất lượng công trình. Việc chỉ định thầu nhiều có thể dẫn đến thiếu cạnh tranh, làm giảm hiệu quả đầu tư và tăng nguy cơ thất thoát vốn.

  3. Quy trình quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản gồm những giai đoạn nào?
    Quy trình gồm ba giai đoạn chính: chuẩn bị đầu tư (lập kế hoạch, thẩm định dự án), thực hiện dự án (khảo sát, thiết kế, thi công, nghiệm thu), và kết thúc dự án (quyết toán, bàn giao công trình).

  4. Những khó khăn chính trong quản lý sử dụng vốn đầu tư tại Công ty TNHH một thành viên Khai thác Thủy lợi Tây Ninh là gì?
    Khó khăn gồm quy trình lập kế hoạch và phân bổ vốn chưa đồng bộ, giải ngân chậm, công tác lựa chọn nhà thầu còn hạn chế về tính cạnh tranh, quyết toán dự án chưa kịp thời, và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản?
    Các giải pháp gồm hoàn thiện quy trình lập kế hoạch, tăng cường lựa chọn nhà thầu cạnh tranh, nâng cao chất lượng giải ngân và quyết toán, tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát cộng đồng, và đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thực trạng quản lý sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN và nguồn kinh phí hỗ trợ tại Công ty TNHH một thành viên Khai thác Thủy lợi Tây Ninh giai đoạn 2015 – 2019, chỉ ra những tồn tại về kế hoạch vốn, lựa chọn nhà thầu, giải ngân và quyết toán vốn.

  • Nghiên cứu làm rõ vai trò quan trọng của công tác quản lý vốn đầu tư trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, góp phần phát triển kết cấu hạ tầng thủy lợi, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

  • Đề xuất các giải pháp thiết thực như hoàn thiện quy trình quản lý, tăng cường tính minh bạch trong lựa chọn nhà thầu, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường kiểm tra, giám sát nhằm khắc phục hạn chế hiện tại.

  • Kết quả nghiên cứu có thể làm cơ sở tham khảo cho các chủ đầu tư, cơ quan quản lý và các đơn vị liên quan trong công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản.

  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi quản lý vốn đầu tư trong các lĩnh vực khác.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, góp phần phát triển bền vững cho tỉnh Tây Ninh và đất nước!