I. Tổng Quan Nghiên Cứu Tác Động Công Bố Thông Tin Tại VN
Thế giới đang chứng kiến sự trỗi dậy của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, kéo theo những thay đổi lớn về công nghệ và khả năng tiếp cận thông tin. Nhu cầu tìm kiếm thông tin của người dùng ngày càng tăng cao, tuy nhiên, sự đa dạng của nguồn tin, cả chính thống và phi chính thống, đã tạo ra không ít thách thức, đặc biệt đối với nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán (TTCK). Thông tin là cơ sở để nhà đầu tư đưa ra quyết định. Do đó, việc công bố thông tin (CBTT) minh bạch và đầy đủ từ phía doanh nghiệp là vô cùng quan trọng, giúp hạn chế tình trạng bất cân xứng thông tin. Báo cáo thường niên (BCTN) và báo cáo tài chính (BCTC) đã kiểm toán là những nguồn thông tin quan trọng. Tuy nhiên, cần có sự kết hợp giữa BCTC đã kiểm toán và CBTT hiệu quả để giảm thiểu sự bất cân xứng thông tin. Như nghiên cứu của Healy và Palepu (2001) đã chỉ ra, BCTC kiểm toán kết hợp CBTT hiệu quả giúp giảm đáng kể thông tin bất cân xứng. Vì vậy, việc nghiên cứu tác động của mức độ công bố thông tin đến các yếu tố khác, như chi phí sử dụng nợ, là cần thiết.
1.1. Tầm Quan Trọng Của Công Bố Thông Tin Đối Với Nhà Đầu Tư
Các nhà đầu tư đưa ra quyết định dựa trên thông tin thu thập được. Sai lệch hoặc công bố thông tin có chọn lọc có thể dẫn đến sai lầm. Do đó, công ty niêm yết Việt Nam cần CBTT rõ ràng, minh bạch. CBTT là yếu tố cần thiết cho các nhà đầu tư khi đưa ra quyết định trên TTCK (Diamond, 1985; Frolov, 2004). Meek, Roberts và cộng sự (1995) chỉ ra rằng tương tác giữa lợi ích và chi phí liên quan đến CBTT có thể dẫn đến việc tiết lộ thông tin một phần hoặc không tiết lộ.
1.2. Các Quy Định Pháp Lý Về Công Bố Thông Tin Tại Việt Nam
Bộ Tài chính đã ban hành nhiều quy định liên quan đến danh mục thông tin cần công bố, bắt nguồn từ Hệ thống Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS). Thông tư 52/2012/TT-BTC, sau đó được thay thế bởi Thông tư 155/2015/TT-BTC và Thông tư 96/2020/TT-BTC, hướng dẫn việc CBTT trên TTCK, với đối tượng áp dụng rộng rãi. Các thông tư này tạo nền tảng cho việc CBTT bắt buộc và khuyến khích công bố thông tin tự nguyện.
II. Vấn Đề Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Công Bố Đến Chi Phí Vay Nợ
Mặc dù có nhiều nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin, nhưng còn ít nghiên cứu xem xét tác động của mức độ công bố thông tin đến các khía cạnh tài chính khác của công ty, đặc biệt là chi phí sử dụng nợ. Các nghiên cứu hiện tại thường tách biệt CBTT bắt buộc và công bố thông tin tự nguyện, dẫn đến việc xây dựng danh mục đo lường và xác định các yếu tố ảnh hưởng còn nhiều chủ quan. Hơn nữa, dữ liệu thường được thu thập trong thời gian ngắn do khối lượng công việc đo lường lớn. Do đó, việc nghiên cứu tác động của mức độ công bố thông tin đến chi phí sử dụng nợ là một hướng đi tiềm năng, góp phần làm rõ hơn vai trò của minh bạch thông tin trên thị trường.
2.1. Hạn Chế Của Các Nghiên Cứu Trước Đây Về Công Bố Thông Tin
Các nghiên cứu trước đây thường tách biệt CBTT bắt buộc và công bố thông tin tự nguyện khi xây dựng danh mục đo lường thông tin cần công bố. Việc này thường dựa trên kinh nghiệm và mang tính chủ quan của nhà nghiên cứu. Ngoài ra, do dữ liệu cần đo lường lớn, dữ liệu nghiên cứu thường được thu thập trong khoảng thời gian ngắn.
2.2. Thiếu Nghiên Cứu Về Tác Động Của Công Bố Thông Tin Đến Chi Phí
Chưa có nhiều nghiên cứu điều tra sự ảnh hưởng hoặc tương quan giữa mức độ công bố thông tin với các yếu tố khác của công ty, chẳng hạn như chi phí sử dụng vốn, chi phí sử dụng nợ hay biến động giá cổ phiếu. Điều này tạo ra khoảng trống để nghiên cứu sâu hơn về vai trò của CBTT trong việc tối ưu hóa hoạt động tài chính của doanh nghiệp.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Xác Định Yếu Tố Tác Động CBTT
Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định các yếu tố quyết định mức độ công bố thông tin của các công ty thuộc nhóm VN100 trên TTCK Việt Nam. Dữ liệu được thu thập từ báo cáo quản trị, báo cáo thường niên, báo cáo tài chính đã kiểm toán và các thông tin công khai khác từ năm 2019 đến 2023. Nghiên cứu xem xét các yếu tố như đặc điểm doanh nghiệp (quy mô, tuổi đời), biến động giá cổ phiếu, hiệu quả hoạt động, loại hình công ty kiểm toán, cấu trúc quản trị và các chỉ số dự báo về tài chính (Z-score). Mức độ công bố thông tin được kết hợp với các yếu tố khác để đánh giá mối tương quan với chi phí sử dụng nợ.
3.1. Nguồn Dữ Liệu Nghiên Cứu Về Công Bố Thông Tin
Dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ các nguồn chính thức như báo cáo quản trị, báo cáo thường niên, báo cáo tài chính đã kiểm toán và các thông tin công khai trên website của các công ty niêm yết Việt Nam trong danh mục VN100 từ năm 2019 đến 2023.
3.2. Các Yếu Tố Xem Xét Trong Nghiên Cứu Về Công Bố Thông Tin
Nghiên cứu xem xét nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm đặc điểm doanh nghiệp, biến động giá cổ phiếu, hiệu quả hoạt động, loại hình công ty kiểm toán (Big4), cấu trúc quản trị và các chỉ số dự báo về tài chính. Các yếu tố này được sử dụng để phân tích tác động đến mức độ công bố thông tin.
IV. Kết Quả Tác Động CBTT Đến Chi Phí Sử Dụng Nợ Thế Nào
Kết quả nghiên cứu cho thấy các yếu tố như tỷ lệ hoàn thành kế hoạch doanh thu, số lượng thành viên nữ trong HĐQT, sự quá tự tin của HĐQT, ROE, ROS và chỉ số Z-score có tác động tích cực đến mức độ công bố thông tin. Ngược lại, số năm niêm yết, tỷ lệ thành viên HĐQT độc lập và ROA có mối tương quan ngược chiều. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng mức độ công bố thông tin hiện tại có mối quan hệ tương quan thuận chiều với độ trễ bậc 1 của chính nó. Về mối quan hệ giữa chi phí sử dụng nợ và các yếu tố khác, kết quả cho thấy chi phí sử dụng nợ có tương quan ngược chiều với ROA, đòn bẩy tài chính, sự quá tự tin của HĐQT và chỉ số Z-score. Ngược lại, quy mô công ty và số năm hoạt động có mối tương quan cùng chiều.
4.1. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Tích Cực Đến Mức Độ Công Bố Thông Tin
Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch doanh thu, số lượng thành viên nữ trong HĐQT, sự quá tự tin của HĐQT, ROE, ROS và chỉ số Z-score dự báo tình trạng kiệt quệ tài chính có tác động tích cực đến mức độ công bố thông tin. Điều này cho thấy các công ty có hiệu quả hoạt động tốt và có cấu trúc quản trị đa dạng thường có xu hướng CBTT nhiều hơn.
4.2. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Chi Phí Sử Dụng Nợ
Chi phí sử dụng nợ có tương quan ngược chiều với ROA, đòn bẩy tài chính, sự quá tự tin của HĐQT và chỉ số Z-score. Ngược lại, quy mô công ty và số năm hoạt động có mối tương quan cùng chiều với chi phí sử dụng nợ. Điều này cho thấy các công ty có quy mô lớn và hoạt động lâu năm có thể gặp khó khăn hơn trong việc tiếp cận nguồn vốn với chi phí thấp.
V. Hàm Ý Chính Sách Cải Thiện Công Bố Thông Tin Cho DN Việt
Nghiên cứu này cung cấp bằng chứng thực nghiệm về mối quan hệ giữa mức độ công bố thông tin và chi phí sử dụng nợ của các công ty niêm yết Việt Nam. Kết quả này có thể được sử dụng để xây dựng các chính sách khuyến khích doanh nghiệp tăng cường minh bạch thông tin, từ đó giảm chi phí sử dụng nợ và cải thiện hiệu quả hoạt động. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu cũng có thể giúp các nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt hơn, dựa trên thông tin đầy đủ và đáng tin cậy. Các cơ quan quản lý nên tiếp tục hoàn thiện các quy định về công bố thông tin, đảm bảo tính minh bạch và công bằng trên thị trường.
5.1. Khuyến Nghị Cho Doanh Nghiệp Niêm Yết
Các công ty niêm yết Việt Nam nên chủ động tăng cường minh bạch thông tin, không chỉ tuân thủ các quy định pháp luật mà còn cung cấp thêm thông tin hữu ích cho nhà đầu tư. Việc này có thể giúp giảm chi phí sử dụng nợ và nâng cao giá trị doanh nghiệp.
5.2. Đề Xuất Cho Cơ Quan Quản Lý
Các cơ quan quản lý nên tiếp tục hoàn thiện các quy định về công bố thông tin, đảm bảo tính minh bạch và công bằng trên thị trường. Cần có các biện pháp giám sát và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm quy định về CBTT, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.
